از دوران قاجار تهران پایتخت ایران بود و تهران اهمیت و جایگاه سیاسی پیدا کرد. شاهان قاجار برای استراحت و پذیرایی از مهمانان ویژه خود کاخ‌های با عظمتی در مناطق خوش آب و هوای تهران به ویژه منطقه شمیرانات بنا کردند. کاخ های تهران به دلیل قدمت کمی که دارند، نسبت به سایر کاخ‌های ایران استوارتر مانده‌اند و چندان تخریب نشده‌اند.
1. کاخ گلستان یکی از قدیمی ترین کاخ های تهران
این ساختمان که محل حکومت شاهان قاجار بوده یکی از قدیمی‌‌ترین کاخ های تهران محسوب می‌شود. کاخ گلستان تهران شاهکاری از دوره قاجار و یکی از زیباترین کاخ های تهران است که در سال ۲۰۱۳ (1392) به ثبت میراث جهانی یونسکو رسید.
تاریخچه ساخت کاخ گلستان به دوران صفویه و شاه عباس صفوی برمی‌گردد، اما با گذر زمان و تغییراتی که در آن ایجاد شد، چیزی از ساختار اولیه‌اش باقی نگذاشته است. این کاخ قدمتی بیش از چهار قرن دارد و شاهد فراز و فرود دوره‌‌های مختلف تاریخ ازجمله دوره صفویه، قاجار، زندیه و پهلوی بوده است . این کاخ بعدها توسط خاندان قاجار به عنوان مرکز حکومت انتخاب شد و امروز به اسم یکی از کاخ‌های ناصرالدین شاه در تهران شناخته می‌شود. ناصرالدین شاه با تاثیر از کاخ‌های اروپایی بخش‌هایی مانند «کاخ گل‌ها» را به این مجموعه اضافه کرد.
این کاخ شاهد مراسم تاج‌گذاری احمد شاه، مظفرالدین شاه و رضا شاه بوده که در طول حکمرانی هرکدام از پادشاهان، دستخوش تغییرات زیادی شده است.
کاخ گلستان معماری ایرانی با چاشنی معماری اروپایی دارد که در آن دوران تاثیر زیادی روی شکل‌گیری بناها داشته است.
آدرس کاخ گلستان: تهران، خیابان پانزده خرداد، ضلع شمالی میدان ارگ، کاخ گلستان
تلفن: ۳۳۹۵۶۶۶۲
2. کاخ سعدآباد، بزرگترین کاخ تهران
کاخ سعدآباد، یکی از مهم‌ترین کاخ های تهران است که با مساحتی حدود ۱۱۰ هکتار در کوهپایه کوه توچال، در دوران قاجار بنا شد. کاخ سعدآباد، به‌خاطر قرارگیری در دامنه کوه البرز، آب‌وهوای خنکی داشت و اقامتگاه ییلاقی پادشاهان قاجار و پهلوی بود.
سعدآباد ۱۸ کاخ دارد که در گذشته هر کدام به یکی از اعضای خانواده پهلوی تعلق داشت.
این عمارت از شمال با کوه‌های البرز، از شرق با گلاب‌دره، از غرب با ولنجک و از جنوب با تجریش همسایگی دارد. رودخانه جعفرآباد، از وسط محوطه کاخ می‌گذرد.
آدرس کاخ سعدآباد: خیابان ولی‌عصر، خیابان شهید فلاحی (زعفرانیه)، انتهای خیابان شهید کمال طاهری
تلفن: ۲۷۹۴۰۳۷۸
3. کاخ نیاوران
عملیات احداث این کاخ به دستور محمدرضا پهلوی در سال ۱۳۳۷ آغاز گردید و وقفه‌ای که در ساخت آن پیش آمد در سال ۱۳۴۶ به اتمام رسید. این کاخ با مساحتی نزدیک به ۱۱ هکتار، در شمال تهران، به دستور فتحعلی شاه، به‌عنوان اقامتگاه تابستانی بنا شده است. علت و ریشه نام‌گذاری آن، به‌خاطر نیزاری است که کاخ روی آن بنا شد. نیزار تبدیل به (نی‌آوران) شد که بعدها به نیاوران شهرت پیدا کرد.
این بنا با مساحتی در حدود ۹۰۰۰ متر مربع در دو طبقه و یک نیم طبقه احداث و در ابتدا به عنوان محلی برای پذیرایی میهمانان خارجی در نظر گرفته شد، اما پس از پایان ساخت به محل سکونت محمدرضا پهلوی و خانواده اش اختصاص یافت. طراح بنا محسن فروغی بود که طرح خود را بیشتر از معماری ایرانی و تلفیقی از هنر پیش و پس از اسلام الهام گرفته بود.
کاخ نیاوران یکی از کوچک‌ترین و البته بهترین کاخ های تهران است. جایی که می توانید اتاق خواب، لباس‌ها و وسایل شخصی خاندان پهلوی را از نزدیک ببینید. کاخ نیاوران اولین خانه محمدرضا شاه است.
آدرس کاخ نیاوران: تهران، میدان شهید باهنر (نیاوران)، مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران
تلفن: ۲۲۲۸۲۰۱۲
4. کاخ حسین خداد (موزه زمان)
حسین خداد، یکی از صنعتگران مهم ایرانی بود که در دوران قاجار، این کاخ را برای خود بنا کرد. علاقه وی به هنر و طراحی ایرانی باعث شد تا از بزرگترین استادان برای ساخت کاخ و گچ‌بری‌های آن کمک بگیرد، جالب است بدانید تکمیل گچ‌بری‌های بنا ۱۲ سال طول کشید.
حسین خداد یک سال بیشتر در این کاخ زندگی نکرد و پس از انقلاب این بنا توسط بنیاد مستضعفان تصرف شد. این کاخ در حال حاضر به موزه تماشاگه زمان یا موزه ساعت تبدیل شده و برای بازدید همه آزاد است.
موزه زمان از زیباترین کاخ های تهران است که کلکسیونی از ساعت‌های مکانیکی، جیبی و ابزارهای زمان‌سنجی است که قطعا بازدید از آن، تجربه‌ای شگفت‌انگیز برای شما خواهد بود. در محوطه موزه نیز، ساعت‌های نخستین، مثل ساعت شنی، آفتابی، آبی یا سوختی قرار دارد.
آدرس موزه زمان: تهران، خیابان ولی‌عصر، ابتدای خیابان سرلشکر فلاحی (زعفرانیه)، نبش چهارراه پرزین بغدادی، پلاک ۱۲
5. عمارت باغ فردوس
عمارت باغ فردوس به دستور محمدشاه قاجار در حوالی تجریش ساخته شد که با مرگ وی نیمه‌تمام ماند. در طول سالیان اتفاقات زیادی از سر این عمارت گذشت و دست‌به‌دست چرخید. عمارت درنهایت به موزه سینما تبدیل شد و استاد عزت‌الله انتظامی نیز اولین مدیر موزه سینمای ایران بود. امکان بازدید از باغ این عمارت با صدای آبی که از حوض باریک آن جاری است، تجربه‌ای بی‌نظیر از بازدید کاخ های تهران است.
آدرس عمارت باغ فردوس: تهران، خیابان ولی‌عصر، بعد از سه‌راه زعفرانیه، نرسیده به تجریش، باغ فردوس
6. کاخ نگارستان تهران
کاخ نگارستان در سال 1228 هجری شمسی و در زمان فتحعلی شاه قاجار به عنوان کاخ تابستانی ساخته شده است. در این کاخ، رویدادهای بسیاری رخ داده است.
کاخ نگارستان بین سال‌های ۱۲۲۸-۱۲۲۲ ساخته شد. باغ نگارستان در گذشته یکی از بزرگ ترین کاخ های تهران بوده، اما در طول تاریخ و پس از تخریب‌های بسیار، هم اکنون تنها ۱۱۴۶۹ متر مربع آن باقی مانده است.
رویدادهای مختلف کاخ نگارستان
- جشن ازدواج ناصرالدین شاه
- جشن ولیعهدی محمد میرزا
- قتل قائم مقام فراهانی
آدرس کاخ نگارستان: تهران، میدان بهارستان، خیابان دانش‌سرا، خیابان شریعتمدار
7. عمارت مسعودیه
عمارت مسعودیه در سال ۱۲۵۸ توسط مسعود میرزا ملقب به ظل السلطان، فززند ناصرالدین شاه قاجار در زمینی به مساحت ۴۰۰۰ متر مربع ساخته شد. ظل السلطان حاکم اصفهان بود و این کاخ را به عنوان محل اقامت خود در تهران بنا کرد. عمارت مسعودیه تهران یکی از زیباترین کاخ های تهران است که در نزدیکی میدان بهارستان قرار دارد. عمارت مسعودیه، نخسین کتابخانه و موزه ملی ایران است.
آدرس عمارت مسعودیه: تهران، خیابان جمهوری، نرسیده به بهارستان، خیابان ملت، تقاطع خیابان اکباتان
شماره تلفن: ۰۲۱۳۳۹۹۲۰۱۲
برخی از کاخ های تهران نیز تغییر کاربری داده‌اند ولی دانستن در مورد آنها نیز جالب است:
1. کاخ یاقوت، کاخ سابق تهران بیمارستان لواسانی امروز
کاخ یاقوت یکی از کاخ های تهران است که در سال ۱۲۶۲ هجری شمسی، در دوران ناصرالدین شاه در منطقه سرخه حصار تهران ساخته شد. این کاخ دارای دو بخش کوشک بیرونی و حرم‌سرا بود که حدود ۲۰۰ اتاق داشت. کاخ یاقوت ازنظر معماری، کاملا مطابق با معیارهای معماری اروپایی ساخته شده و در ساخت آن، هیچ خبری از معماری ایرانی نیست.
طی سالیان، کاربری این کاخ به بیمارستان تغییر کرده و در حال حاضر بیمارستان و مرکز فوق تخصصی قلب دکتر لواسانی نام دارد.
2. کاخ عشرت آباد (کلاه فرنگی)
کاخ عشرتآباد در باغ‌های زیبای عشرتآباد، به دستور ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد. کاخ عشرتآباد به دلیل گنبد بالای آن که شبیه کلاه است به کلاه فرنگی مشهور شده است. عمارت کلاه‌‌فرنگی ساختمانی چهار طبقه، و محلی برای ییلاق شاه و زندگی همسران وی بود. کاربری این کاخ در دوران پهلوی به پادگان و زندان عشرتآباد تغییر کرد و یکی از مکان‌های کلیدی دوران انقلاب اسلامی بود.
آدرس کاخ عشرت آباد: تهران، میدان سپاه (عشرتآباد)، پادگان ولی‌عصر
3. کاخ مظفری
کاخ مظفری دارآباد یکی از کاخ های تهران است که در حال حاضر در محوطه بیمارستان دکتر مسیح دانشوری قرار دارد. مظفرالدین شاه بیماری سل داشت و دکتر زندگی در مکانی خوش‌آب‌وهوا را برای بهبود او تجویز کرده بود. در زمان پهلوی اول، این کاخ به بیمارستانی برای مبتلایان به سل اختصاص یافت.
این کاخ دو طبقه، با معماری فرانسوی و گچ‌بری‌ها و تزیینات چوبی منحصربه‌فردش، برای اقامت و استراحت مظفرالدین شاه ساخته شد. این بنا بعدها به‌همت دکتر مسیح دانشوری در سال ۱۳۱۰ به مدرسه پرستاری تبدیل شد.
آدرس کاخ مظفری: محله دارآباد، میدان باهنر، انتهای خیابان پورابتهاج، بیمارستان مسیح دانشوری
4. کاخ سلطنت آباد تهران
بزرگترین کاخ ییلاقی ناصرالدین شاه کاخ سلطنت‌آباد بوده که سال1265 در رستم‌آباد ساخته شده است. در این کاخ وقایع زیادی از جمله: تاج‌گذاری احمدشاه و محاکمه مصدق اتفاق افتاده است. در زمان رضا‌خان تبدیل به کارخانه مهمات‌سازی شد و اکنون نیز در دست وزارت دفاع است، بخش‌های زیادی از این کاخ متاسفانه به دستور رضا شاه تخریب شده است.
آدرس کاخ سلطنت آباد: تهران، منطقه 4، خیابان پاسداران، نرسیده به میدان نوبنیاد، خیابان سلطنت‌آباد
در ادامه ویدئویی از کاخ های تهران را می‌توانید مشاهده کنید.