به گزارش الف قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب‌وکار، انحصار در حوزه دفاتر اسناد رسمی را با برداشتن محدودیت در صدور مجوزها برای دفاتر اصلاح‌کرده است. اما به دلیل مانع‌تراشی و عدم تمکین سازمان ثبت‌اسناد و املاک به قانون این اتفاق هنوز در کشور رخ نداده است.
سازمان ثبت مانع افزایش تعداد دفاتر اسناد رسمی
کمبود دفاتر اسناد رسمی به‌صورت جدی ملموس است. شلوغی دفاتر و اتلاف وقت مراجعین از نشانه‌های همین امر قلمداد می‌شود. در همین راستا برای اصلاح و بهبود کیفیت ارائه خدمات ثبتی، ماده ۳ قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب‌وکار تصویب شده و در قانون جدید سازمان ثبت‌اسناد و املاک کشور را مکلف کرده است تا هر ساله از طریق سازمان سنجش و آموزش کشور آزمون جذب سردفتری را برگزار کند.
در قانون جدید معیار پذیرش داوطلبان کسب ۷۰ درصد نمره برترین‌های آزمون است و محدودیتی در تعداد مجوزهای صادره برای دفاتر جدید وجود ندارد. ثبت‌نام اولین آزمون سردفتری بعد از اصلاح قانون در آبان سال ۱۴۰۱ صورت پذیرفت. آزمون در ۲۵ آذر با شرکت بیش از ۲۵ هزار داوطلب مرد و بیش از ۲۶ هزار داوطلب زن برگزار شد که در مجموع ۹۵۰۱ نفر در این آزمون توانستند نمره قبولی را کسب کنند.
طبق گفته صادق سعادتیان معاون امور اسناد سازمان ثبت‌اسناد و املاک کشور، پذیرفته‌شدگانی که مسلط به مقررات سردفتری، سامانه ثبت آنی و تنظیم سند هستند، می‌توانند بدون کارآموزی، مجوز دریافت کنند. با شرایط گفته شده ۱۱۰ نفر از پذیرفته‌شدگان واجد دریافت مجوز بدون دوره کارآموزی شدند. همچنین حدود ۱۳۷۰ نفر از پذیرفته‌شدگان احتیاج به دوره کارآموزی دارند. دوره کارآموزی از طرف ادارات کل ثبت‌اسناد و املاک استان‌ها مطابق دستورالعمل آموزشی برگزار می‌شود.
حال با توجه به گفته‌های معاون امور اسناد سازمان ثبت‌اسناد و املاک کشور در حالی که ۹۵۰۱ نفر در آزمون جذب سردفتری قبول شده‌اند، باید پرسید چرا تنها ۱۴۸۰ نفر از این افراد جذب شده‌اند؟ درحالی‌که محدودیتی برای تعداد مجوزهای صادره وجود ندارد و افراد با کسب ۷۰ درصد نمره برترین نفرات آزمون باید پذیرفته شوند.
همچنین به دلیل تعلل و کندی در برگزاری و اعطای مجوز، هنوز فرایند پذیرفته‌شدگان آزمون سال گذشته انجام نشده است. به نظر می‌رسد مشکل اصلی یکی بودن ناظر و مسئول مجوزدهی است. به دلیل عدم تمایل سازمان ثبت به افزایش تعداد دفاتر، پذیرفته‌شدگان حتی در صورت قبولی در آزمون پشت سد مجوزدهی گیر می‌کنند.
کسادی بازار بهانه حفظ انحصار
موضع اعضا و رؤسای کانون دفاتر ثبت‌اسناد رسمی این است که دفاتر اسناد رسمی کسب‌وکار نیستند. به همین دلیل لزومی در ایجاد فضای رقابتی در این حوزه وجود ندارد. این در حالی است که نرخ‌گذاری برای خدماتی که در این حوزه ارائه می‌شود خلاف این موضوع را نشان می‌دهد.
به گفته رئیس کانون سردفتران اصفهان وضعیت دفاتر اسناد رسمی در آستانه یک فاجعه قرار دارد و دفاتر حتی خرج خود را نیز نمی‌توانند دربیاورند. اما تعداد شرکت‌کنندگان در آزمون دریافت مجوز دفاتر اسناد رسمی چیز دیگری را نشان می‌دهد و نزدیک به ۵۰ هزار نفر برای آزمون در سال گذشته ثبت‌نام کرده‌اند. حال این سؤال ایجاد می‌شود، چرا افراد زیادی با این که مشکلات عدیده مالی برای دفاتر اسناد رسمی وجود دارد تمایل به دریافت مجوز دفاتر اسناد رسمی را دارند؟
تمایل سازمان ثبت برای حفظ انحصار دفاتر اسناد رسمی کار مردم را سخت کرده و به دلیل غیررقابتی بودن فضا امکان رشد و به‌کاربردن خلاقیت و استفاده از روش‌های جدید از بین رفته است. قدم اول از بین رفتن انحصار، اصلاح قانون است که توسط مجلس برداشته شد. اما عدم وجود راهکاری برای پیگیری و مطالبه از سازمان ثبت‌اسناد و املاک برای اجرای قانون نشان‌دهنده وجود خلأ و عدم امکان نظارت در این حوزه است.
درحالی‌که طرح‌ها و قوانین مربوط به دولت و بخش اجرایی کشور، امکان پیگیری و مطالبه توسط مجلس و قوه قضائیه را دارد. اما به دلیل آنکه سازمان ثبت ذیل قوه قضاییه است، درصورتی‌که شکایتی هم علیه سازمان مطرح شود به دلیل آنکه ناظر بررسی شکایات خود قوه قضاییه است، به‌ثمررسیدن شکایت دشوار به نظر می‌رسد.