نویسنده: داریوش صادقی
ناشر: کتاب نیستان، چاپ 1402
هر جلد 24 صفحه، 45000 تومان
***
منظور از کودک چهار ساله ، فاصله بین 48 تا 60 ماهگی است. بنابراین کودک زمانی چهار ساله محسوب می‌شود که جشن تولد چهار سالگی او گرفته شده باشد. از لحاظ آموزشی کودک به سطح مطلوبی از یادگیری رسیده است . برای مثال از لحاظ گفتاری و شنیداری می تواند به خوبی دستورات و خواسته‌های والدین را بفهمد و اجرا کند و به خوبی با آنها تعامل گفتاری داشته باشد و نظر و خواسته های خودش را بیان کند و از لحاظ درک مطلب، بسیاری از مفاهیم را متوجه می شود. از سوی دیگر از لحاظ مهارت های حرکتی در سطح خوبی از هماهنگی چشم و دست، کنترل عضلات کوچک دست و مهارت های تعادلی رسیده است. همچنین از لحاظ رشد مهارت های ذهنی و شناختی، کودک به سطح بسیار مطلوبی از یادگیری دست یافته است و می تواند بسیاری از مفاهیم و آموزشهای مختلف را کسب کند. به همین دلیل آموزش های دوره پیش دبستانی از این سن آغاز می شود.
مجموعه کتابهای چهار سالگی برای کودکان چهار ساله تهیه شده است. این مجموعه شامل هفت جلد کتاب است که مهارت های ذهنی و هوش کودک را می سنجند و کمک می کند تا کودک مفاهیم متنوعی را آموزش ببیند. این کتاب ها با تمرین هایی متنوع ساده و مقدماتی، علاوه بر آموزش های گام به گام، بسیاری از مفاهیم و آموزش های مناسب با ادراک کودکان چهار ساله را به آنها آموزش می دهد و والدین را تشویق می کند تا برخی از آموزش ها را به صورت عملی با کودک کار کنند. به طور معمول در این محدوده سنی مهارت های ذهنی و شناختی کودک به حدی از رشد و بلوغ رسیده است که می تواند مفاهیم دروس پیش دبستانی را در سطح مقدماتی درک کند.
مجموعۀ چهار سالگی، مهارت و حافظۀ دیداری و شنیداری، مهارت های گفتاری و شنیداری، هوش دیداری-فضایی، دقت و توجه، مفاهیم ریاضی و حل مسأله را به کودک آموزش می دهد و می‌آزماید. این کتاب ها به صورت تست و آموزش های ساده برای این گروه سنی تهیه شده است.
علاوه بر رشد عملکرد های ذهنی، مهارت های زبانِ بیانی و زبانِ دریافتی کودکان چهار ساله به سطح قابل قبولی رسیده است و می تواند با استفاده از عبارت های کامل و واضح سوالات خود را مطرح کنند. زبان دریافتی مربوط به گوش دادن، تشخیص و تمیز دادن اشیا، انجام دادن فرمان ها و دستورالعمل هایی است که به کودک گفته می شود. از سویی دیگر مهارت زبان بیانی، مربوط به تشکیل واج و صدا، استفاده از کلمات و جمله های ساده دستوری و مهارت های ارتباطی است. بنابراین می توان انتظار داشت که کودک در این سن بتواند به درستی از این دو مهارت استفاده کند، مثلاً می‌تواند ترتیب و توالی چند دستور یا خواسته را در ذهن نگه دارد و به ترتیب انجام دهد یا مثلاً مطالب و اتفاقات روزانه را به صورت خلاصه وار و کوتاه تعریف کند. همزمان با رشد مهارتهای گفتاری ،رشد ذهنی، حافظه کوتاه و بلند مدت کودک می تواند به او کمک کند تا توانایی درک ساختارهای پیچیده و طولانی تر زبان گفتاری را داشته باشد، مثلا اگر از کودک سوال کنیم چرا آسمان آبی است؟ یا چرا آدم ها نمی توانند مثل پرنده ها پرواز کنند، با کمی فکر کردن به آن ها پاسخ منطقی یا تخیلی می دهد. در این دوره کودک ساختارهای پیچیده تر زبان مانند جمله های چند قسمتی توصیفی و استفهامی را درک می کند و در گفتار روزانه به تدریج از اسامی جمع، ضمایر، حرف اضافه و صفات، قید مکان و زمان استفاده می کند. کودک می تواند به سوال های شرطی ساده و چالش انگیز پاسخ می دهد مثلاً برای پختن غذا چه چیزهایی لازم است؟و … با این توصیف کودک می تواند حدود ۱۵۰۰ کلمه را به طور واضح بیان کند و معنای تقریبی 2800 تا 13000 کلمه را متوجه می شود. با این حال اگرچه تلفظ آواها خیلی بهتر می‌شوند اما همچنان خطاهای جانشینی(استفاده یک واج به‌جای واج دیگر) هنوز در گفتار کودک دیده می شود. با این وجود در این دوره حدود 90 درصد از گفتار کودک قابل فهم است. یکی از کتاب های مجموعه چهار سالگی به طور اختصاصی به مهارت های گفتاری کودکان می پردازد و با استفاده از تمرین های ساده این مهارت را در کودکان افزایش می دهد.
در خصوص آموزش ریاضی باید گفت که کودکان چهار ساله، بسیاری از مفاهیم مقدماتی و پایه ریاضی را درک می کنند و می فهمند. مانند کوچکتر، بزرگتر، بزرگترین، کوچکترین، بالا، پایین، کنار، دور، زیر، رو و… در مجموعه چهار سالگی کلیه مفاهیم ریاضی که یک کودک چهار ساله درک می کند و لازم است آموزش ببیند با استفاده از تمرین های ساده و طبقه بندی شده آمده است. یکی از ویژگی های این مجموعه این است چون تمرین ها متناسب با سطح شناختی و عملکردهای ذهنی کودک طراحی شده‌اند انگیزه انجام و یادگیری را در آنها بالا می برد و با اشتیاق مطالب کتاب را دنبال می کنند.
یکی از کتاب های بسیار مهم در این مجموعه کتاب هوش فضایی است و از اهمیت ویژه ای در آموزش و یادگیری کودکان برخوردار است. در این مجموعه با استفاده از تمرین های بسیار ساده، هوش دیداری و فضایی کودکان سنجیده می شود و کمک می کند تا کودک علاوه بر نگرش هندسی به اشیا و وسایل پیرامون خودش بتواند آنها را از زوایای مختلف تصور کند. البته همانطور که گفته شد تمرین های این مجموعه تا حد ممکن ساده طراحی شده‌اند تا کودک بتواند با مفاهیم مقدماتی آن آشنا شود و تمرین ها را انجام دهد.
در سایر کتابهای این مجموعه به تقویت حافظه شنیداری و حافظه دیداری کودکان و افزایش دقت و توجه آنها پرداخته می شود. این مثلث آموزشی که مهارت شنیداری، دیداری و دقت کودک را پرورش می دهد، از پایه های اصلی در اختلال های یادگیری کودکان محسوب می شود. بسیاری از کودکان پس از ورود به مدرسه با مشکلات مختلفی در یادگیری مواجه می شوند بنابراین لازم است با استفاده از تمرین های ساده و متناسب با سن کودک، در دوره پیش از دبستان مرحله به مرحله این توانایی ها را در کودکان افزایش دهیم تا هنگام ورود به مدرسه این اختلال را به حداقل برسانیم یا به طور کلی مرتفع کنیم.