ترومبوسیتوپنی به اختلال در پلاکت خون گفته می‌شود و شرایطی است که در آن تعداد پلاکت‌های خون بیمار کاهش یافته و سلول‌های خونی قادر نخواهند بود فعالیت‌های اساسی بدن را انجام دهند.
پلاکت چیست؟
پلاکت به کوچکترین ذرات خونی گفته می‌شود که آنزیم‌های لازم برای انعقاد خون را در خود دارند. پلاکت‌ها بسیار کوچکند و با چشم غیرمسلح قابل دیدن نیستند. این اجزای کوچک مسئول بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده هستند و نقش مهمی در انعقاد خون دارند. میانگین عمر هر پلاکت ۱۰ روز است و محل تولید آن در مغز استخوان است.
نحوه عملکرد پلاکت خون
کار اصلی پلاکت جلوگیری از خونریزی است. تجمع پلاکت‌ها در محل خونریزی، موجب لخته شدن خون و آغاز روند بهبودی می‌شود. پلاکت‌های فعال حاوی پروتئین چسبنده‌ای به نام فیبرین هستند که این پروتئین‌ها در تشکیل لخته خونی نقش مهمی ایفا می‌کنند.
علت پایین بودن پلاکت خون
پایین بودن پلاکت خون نوعی اختلال خونی است و معمولاً عوارض جدی ندارد اما در شرایط آسیب‌دیدگی می‌تواند روند انعقاد و لختگی خون را تحت‌تأثیر قرار دهد. تعداد پلاکت خون معمولاً به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای و عوارض جانبی مصرف برخی داروها کاهش می‌یابد که در ادامه به شرح این موارد می‌پردازیم:
۱) داروها و خوراکی‌هایی که پلاکت خون را کاهش می‌دهند
مصرف الکل، ترکیبات سمی و نیز برخی داروهای حاوی کنین که جهت رفع گرفتگی عضلات تجویز می‌شوند اثرات منفی بر پلاکت خون دارند. استفاده از برخی نوشیدنی‌ها مانند آب تونیک (نوشابه گازدار حاوی کنین که برای پیشگیری از مالاریا مصرف می‌شود) می‌تواند در کاهش پلاکت خون مؤثر باشد.
این داروها خاصیت ضد انعقادی دارند و موجب کاهش پلاکت می‌شوند:
داروهای ضد انعقاد یا مهارکننده‌های گلیکوپروتئین مانند آبسیکسیماب (این دارو ضد تجمع پلاکت است و برای پیشگیری از عوارض اسکیمی قلبی تجویز می شود)
اپتیفیباتید (این دارو ضد انعقاد خون است و در درمان لخته‌های خونی و حملات قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرد)
و تیروفیبان (برای درمان سندرم کرونر حاد)
هپارین، استامینوفن، ایبوپروفن، ناپروکسن، آمیودارون (برای درمان پرکاری تیروئید)، سایمتیدین (برای درمان زخم معده و گاستریت)، پیپراسیلین (نوعی آنتی بیوتیک)، داروهای ضد تشنج مانند کاربامازپین، سولفونامیدها مانند تری‌متوپریم-سولفامتوکسازول، وانکومایسین (نوعی آنتی بیوتیک).
۲) بیماری‌هایی که موجب پایین بودن پلاکت خون می‌شوند
برخی از بیماری‌ها بر تولید پلاکت خون اثر گذاشته و باعث ترومبوسیتوپنی می‌شوند که عبارتند از: سرطان مغز استخوان، لوسمی، HIV و هپاتیت C، عفونت‌های ویروسی، آنمی، سندرم دیستریس تنفسی حاد (ARDS)، سپسیس (نوعی عارضه عفونی)، بیماری های خود ایمنی مانند ITP (نوعی عفونت ویروسی مثل آبله مرغان)، سابقه ارثی و ژنتیکی، زیاده‌روی در مصرف حد الکل، برخورد با ترکیبات سمی، دوران بارداری و ...
کاهش پلاکت خون گاهی می‌تواند سبب بروز برخی اثرات فیزیکی مانند کبودی شود. درمان پایین بودن پلاکت خون شامل تجویز برخی داروها و تلاش برای رفع مشکلات زمینه‌ای است. در برخی موارد نیز برای درمان، از داروهایی که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کنند (مانند کوتیکواستروئیدها) استفاده می‌شود.