احتمالا برای خیلی از افراد پیش آمده است بدون اینکه آلزایمر داشته باشند یا به سرشان ضربه‌ای وارد شده باشد مثلا فراموش کنند که برند آخرین لباسی که خریدند چه بوده است و یا فراموش کنند کلیدهایشان را کجا گذاشته‌اند. امروز می‌خواهیم به دلایل این فراموشی‌ها و یا همان عوامل تخریب کننده حافظه بپردازیم.

 

مشکلات پزشکی

اگر می‌بینید تازگی‌ها زیاد فراموش می‌کنید خوب است بدانید یک سری از عوارض و بیماری‌ها نیز می‌توانند دلیل این وضعیت باشند، مثلاً آپنه خواب و مشکلات تیروئیدی. آپنه خواب می‌تواند به‌مرور به قسمت‌هایی از مغز که به ذخیره خاطرات مربوط می‌شوند آسیب بزند.

آپنه خواب در افرادی که خروپف می‌کنند، با سردرد یا خشکی دهان از خواب بیدار می‌شوند یا اضافه وزن دارند، شایع‌تر است. از آنجایی که این یک مشکل جدی است، در صورت مشاهده علائم آن با پزشکتان صحبت کنید.
مشکلات تیروئید نیز می‌توانند بر ادراک و حافظه اثر بگذارند. کم‌کاری تیروئید باعث خستگی، افزایش وزن، مه مغزی، خشکی پوست، یبوست و فراموشی می‌شود. خوشبختانه با یک آزمایش خون می‌توانید متوجه وضعیت عملکرد تیروئیدتان شوید.

در برخی موارد، تغییراتی در حافظه می‌توانند نشانه‌ای از بالارفتن ریسک سکته مغزی باشند؛ بنابراین اگر مدام مشکل فراموشی دارید این موضوع را با پزشک مطرح نمایید تا با ارزیابی‌ها و تست‌هایی که انجام می‌دهد مشخص کند آیا مشکل فراموشی شما جدی است یا نه.

مهم این است که علت مشکل حافظه‌تان را پیدا کنید. بسیاری از علت‌ها کاملاً قابل درمانند. تشخیص به‌موقع علت اصلی فراموشی می‌تواند در نتیجه‌ای که می‌گیرید تفاوت بزرگی ایجاد کند.

 

کمبود ویتامین

فراموشی می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد و کمبود دو ماده مغذی نیز جزوشان است. کمبود ویتامین‌های B ۱ و B ۱۲ در افرادی که وابسته به الکل‌اند شایع است. بدون ویتامین B ۱ کافی، مغز به‌سختی می‌تواند گلوکز را جهت پشتیبانی از عملکرد‌های ادراکی به انرژی تبدیل کند.

کمبود ویتامین B ۱۲ نیز در میان افراد بالای ۵۵ سال شایع است، اما در هر سنی می‌تواند اتفاق بیفتد. ویتامین B ۱۲ برای سلامت سلول‌های عصبی و ارتباطات آن‌ها ضرورت دارد. یک سری از مشکلات گوارشی هم می‌توانند جلوی جذب ویتامین B ۱۲ از غذا‌ها را بگیرند. ویتامین B ۱۲ در محصولات غذایی حیوانی وجود دارد.

خوشبختانه کمبود این ویتامین‌ها درمان دارد؛ اما کمبود طولانی‌مدت ویتامین B ۱۲ می‌تواند باعث آسیب دائمی به سیستم عصبی شود. اگر متوجه شدید مشکلات حافظه‌تان زیاد شده، از پزشکتان بخواهید وضعیت این ویتامین‌ها را در بدنتان چک کند.

 

افسردگی

افسردگی نیز می‌تواند قدرت حافظه را کم کند. دلیل این ارتباط مشخص نیست؛ اما شامل اثر هورمون‌های استرس و برخی از ساختار‌های مغز می‌شود. وقتی افسرده‌اید، بدن شما کورتیزول بیشتری ترشح می‌کند و این وضعیت می‌تواند بر هیپوکامپ مغزتان اثر بگذارد. هیپوکامپ مغز قسمتی مهم برای تشکیل حافظه و یادآوری است. کورتیزول، توانایی هیپوکامپ برای ذخیره و بازیابی اطلاعات را کاهش می‌دهد.

ضمناً درمان افسردگی هم گاهی می‌تواند در حافظه اختلال ایجاد کند. بعضی از دارو‌هایی که برای تنظیم خلق‌وخو و رفع افسردگی تجویز می‌شوند می‌توانند باعث فراموشی یا مشکلات موقتی در ادراک شوند. مشکلات حافظه ممکن است ریشه در تغییرات بیولوژیکی ناشی از خود افسردگی داشته باشند یا مربوط به درمان این عارضه باشند. خوشبختانه با تثبیت خلق‌وخو و متعادل شدن هورمون‌ها، توانایی‌های حافظه به وضعیت نرمال خود برمی‌گردد. اگر در حال درمان افسردگی‌تان هستید و احساس می‌کنید حافظه‌تان ضعیف شده حتماً این مسئله را با پزشکتان مطرح کنید.

 

استرس

استرس می‌تواند قدرت به‌خاطرآوردن شما را تحت‌تأثیر قرار دهد، چه کوتاه‌مدت و چه بلندمدت. وقتی استرس دارید، بدن شما مقدار زیادی هورمون کورتیزول ترشح می‌کند. کورتیزول کار ذخیره یا بازیابی اطلاعات در مغز را سخت‌تر می‌کند. به همین دلیل وقتی استرس و اضطراب دارید حس می‌کنید نمی‌توانید خوب فکر کنید.

هم استرس حاد و هم استرس مزمن و فشار‌های فکری مزمن می‌توانند قابلیت‌های حافظه را تحت‌تأثیر قرار دهند؛ بنابراین اگر متوجه شدید تازگی‌ها فراموش‌کار شده‌اید، نگاه دقیق‌تری به میزان استرس‌های خود بیندازید. از روش‌های کاهش استرس مثل تنفس عمیق، ورزش منظم و... کمک بگیرید. با کاهش استرس، تمرکزتان بهتر شده و می‌توانید شفاف‌تر فکر کنید.

ارتباط ذهن و بدن در فرایند‌های ادراکی، قوی است. کاهش استرس به مغز این توان را می‌دهد تا ارتباط‌های ذهنی و بدنی خوبی را حفظ کند و حافظه‌تان عملکرد بهتری داشته باشد. صبور باشید و عادت‌های سبک زندگی خود را اصلاح کنید.

 

مصرف برخی دارو‌ها

دارو‌هایی مثل مُسکن‌ها، ضداضطراب‌ها، ضدافسردگی‌ها، شل‌کننده‌های عضله، قرص‌های آلرژی و یا حتی برخی از دارو‌های فشارخون می‌توانند بر تمرکز و توانایی حافظه شما اثر بگذارند. هر چیزی که بر مغز و سیستم عصبی‌تان اثر بگذارد می‌تواند منجر به «مه مغزی» شده و تمرکزکردن و یا به‌یادآوردن را سخت کند. مصرف الکل نیز یکی از عوامل مؤثر در ضعف حافظه است.

اگر متوجه شده‌اید حافظه‌تان ضعیف شده با پزشکتان مشورت کنید. از او بپرسید آیا ممکن است این حالت شما ناشی از اثرات دارو‌های مصرفی‌تان باشد. تغییر دوز مصرفی یا تغییر دارو ممکن است بر عوارض جانبی آن اثر بگذارد و کمتر تحت‌تأثیر آن باشید.

کم‌کیفیت بودن خواب

تحقیقات نشان می‌دهد بیشتر پردازش‌های حافظه، طی خواب عمیق اتفاق می‌افتند و با افزایش سن، میزان خواب عمیق کمتر می‌شود. ممکن است دلیل مشکلات حافظه در سن بالاتر همین خواب بی‌کیفیت باشد. وقتی سنتان بالاتر می‌رود، از میزان خواب عمیقتان کم می‌شود. پس اگر شما هم خواب شبانه خوبی ندارید، فراموش‌کاری‌ها و ضعف حافظه‌تان می‌تواند همین باشد و کم‌کم بیشتر هم خواهد شد.

تحقیقات نشان می‌دهد کاهش خواب عمیق در شب و اختلال در حافظه در روز بعد با هم ارتباط دارند. چند مطالعه نشان داده‌اند خواب خوب باعث تقویت حافظه در افراد در هر سن و سالی می‌شود و حتی می‌تواند به درس‌خواندن دانش‌آموزان و دانشجویان کمک کند. آیا می‌خواهید فهرستی از کلمات را به‌خاطر بسپارید؟ پس قبل از چرت‌زدن آن‌ها را بخوانید و حفظ کنید. تحقیقات نشان می‌دهند اگر بعد از خواندن کلمات بخوابید، بعد از خواب کلمات بیشتری را به یاد خواهید آورد. خواب، حتی یک چرت کوتاه می‌تواند حافظه‌تان را تقویت کند.

 

چند کار را هم‌زمان انجام دادن

شاید شنیده باشید که بعضی از افراد می‌گویند ما چند بعدی هستیم و می‌توانیم چند کار را به طور هم‌زمان انجام دهیم شاید به نوعی به آن نیز افتخار می‌کنند اما تحقیقات نشان می‌دهد که انجام چند کار در واقع مغز ما را شلوغ می‌کند، خلاقیت ما را کاهش می‌دهد و فراموشی را افزایش می‌دهد. مغز ما برای انجام چند کار طراحی نشده است. تحقیقات نشان می‌دهد که جابجایی از یک کار به کار دیگر و انجام چند کار، مغز را با مقادیر زیادی اطلاعات بمباران می‌کند و پردازش اطلاعات یا به خاطر سپردن جزئیات را دشوار می‌کند.

تکنولوژی جدید و حواس‌پرت‌کن‌های مداوم دیجیتالی، بار زیادی به دوش مغز ما می‌گذارند. باتوجه‌به چیز‌های بسیار زیادی که مجبوریم مدام به آن‌ها توجه کنیم، عجیب نیست که حافظه ما خسته شود. با بالاتر رفتن سن، انجام هم‌زمان چند کار، سخت‌تر هم می‌شود. زیرا ظرفیت حافظه فعال و انعطاف‌پذیری ادراکی ما افت می‌کند؛ بنابراین هر چند هم‌زمان چند کار انجام‌دادن، کارآمد به نظر می‌رسد؛ اما اصلاً به نفع حافظه و عملکرد شما نیست. اگر می‌بینید اخیراً خیلی فراموش‌کار شده‌اید یا تمرکز خوبی ندارید، در عادت‌های خود یک تجدیدنظر انجام دهید. اگر می‌بینید تمرکزتان را در میانه کار از دست می‌دهید پس این عادت چند کار انجام‌دادن را کم‌رنگ‌تر کنید؛ به نفع مغز و حافظه شماست.