در روزهای اخیر بار دیگر شاهد افزایش قابل توجه قیمت ارزهای خارجی و به طور خاص دلار در کشورمان بوده‌ایم. در این راستا، هر دلار آمریکا به تازگی قله قیمتی بیش از 77 هزار تومانی در کشورمان را به ثبت رسانده است. موضوعی که در نوع خود بی سابقه است و البته که برخی از صاحب نظران اقتصادی آن را کاملا قابل پیش بینی ارزیابی می کردند.
با این همه، با هر بار افزایش قیمت دلار در کشورمان، بسیاری از صاحب نظران و رسانه ها به آن معطوف شده و سعی در واکاوی ابعاد مختلف مرتبط با این مساله دارند. از این رو، به نظر می رسد که در نگاه به این موضوع، توجه به دو نکته و متغیرِ کلیدی ضروری است.
اول اینکه منبع و محرک اصلی افزایش قیمت ارز در کشورمان، کسری بودجه است. کسری بودجه ای که سال گذشته برخی منابع رقمِ آن را 400 هزار میلیارد تومان عنوان می کردند و در سال جاری نیز برخی آمارها از کسری بودجه بیش از 600 هزار میلیارد تومانی دولت حکایت دارند. در این چهارچوب، محدودیت های دولت در جبران این کسری بودجه، بالارفتن نرخ ارز را به یک واقعه تکراری در طی سال های گذشته در کشورمان تبدیل کرده است.
کما اینکه هر چه به پایان سال نزدیک می شویم، فشار این مساله بیشتر حس می شود و بسیاری نسبت به آن هشدار می دهند. البته این بدان معنا نیست که دیگر مولفه ها نظیر تحریم های خارجی و یا مشکلات ساختاری در اقتصاد ایران، در افزایش نرخ ارز موثر نیستند، بلکه موضوع محوری این است که "کسری بودجه"، اصلی‌ترین محرک این پدیده منفی در اقتصاد ایران است.
نکته دوم اینکه افزایش نرخ ارز، با یک عارضه جدی در اقتصاد کشورمان همراه است که البته تاکنون بسیار در مورد آن نوشته و گفته شده است. این عارضه نیز این است که از یک سو، تولیدکنندگان با چالش های جدی در امر تولید رو به رو می شوند و افزایش قابل توجه هزینه های تولید را تجربه می کنند که این مساله، حاشیه سود منطقی آن ها را پایین می آورد و از سوی دیگر، مردم نیز در فضایی که دستمزدهایشان متناسب با نرخ تورم افزایش نمی یابد، بیش از پیش قدرت خرید خود را از دست می دهند.
این واقعیت، خود را در قالب تشدید و ته‌نشین شدن رکود در بازارهای مختلف کشورمان به نمایش می گذارد و سبب می شود قیمت ها مثلا در بازار مسکن یا خودرو افزایش یابند اما مشتری برای خرید وجود نداشته باشد. وضعیتی که در کلیت خود هم به مردم و هم تولیدکنندگان آسیب های جدی را وارد می‌کند. از این رو، بیراه نیست اگر دلار را بازیگری یاغی توصیف کنیم که هر بار سرکشی و خروش آن، آسیب های جدی را به کلیت اقتصاد و مردم ایران تحمیل می کند.
فراموش نکنیم که افزایش قیمت دلار یعنی کم ارش شدن پول ملی و دشمنان وقتی بخواهند به یک کشور ضربه بزنند، یکی از اصلی ترین گزینه های آن ها کم‌ارزش کردن پول ملی آن است.
