فارس نوشت: همین چند وقت پیش بود که سعید نمکی وزیر بهداشت با صراحت خبر از تولید واکسن کرونا توسط محققان کشورمان داد و پس از گذشت چند روز مراحل آمایش انسانی این واکسن آغاز شد، هرچند هنوز نتایج مطالعات بالینی و عوارض هیچ یک از واکسن های تولید شده در دنیا مشخص نیست اما عده ای اصرار دارند که ایران را در این حوزه علمی، بسیار ناتوان نشان دهند. تا جایی که می گویند خودمان برای ساخت واکسن کرونا، کاری نکرده ایم و باید واکسن کرونای فایزر را بخریم. اصرار بر خرید واکسن کرونا از کشور آمریکا درحالی مطرح می شود که کشورهایی مثل آمریکا و انگلیس اگر واکسنی داشته باشند که بتواند درد خودشان را دوا بکند، اصلا به ما نمی‌دهند و اگر دست خیرخواهی به ما دراز کرده‌اند، قطعا مقاصدی در پشت آن‌ها پنهان است و بر کسی پوشیده نیست که این کشورها و شرکت‌های متعلق به آن‌ها در رسیدن به پول و منافعشان، هیچ مانع و اخلاقی را بر نمی‌تابند.

در همین راستا با محمد کریمی‌نیا معاون قرارگاه پدافند زیستی کشور گفت‌وگویی انجام دادیم.

*آقای دکتر چرا نباید در زمینه خرید واکسن به کشورهایی مثل آمریکا و انگلستان اعتماد کرد؟

در این خصوص  اکثر شرکت‌های داروسازی به صورت کنسرسیومی اداره می‌شوند و گروه‌ها و شرکت‌های مختلفی در آن نقش دارند، به همین دلیل بسیاری از شرکت‌ها به مرحله کلینیکال تریال و آزمایشات انسانی که می‌رسند تست‌ها خود را روی کشورها فقیر انجام می‌دهند و در کشور خود نیز معمولا داروی خود را روی زندانیان محکوم به اعدام انجام می‌دهند، تجربیات نشان داده که این شرکت‌ها از این مسیرها استفاده می‌کنند، البته این موضوع همیشگی نیست. از سوی دیگر در زمینه موضوع کرونا در ظاهر دنیا یک سال است که درگیر این ویروس است و قدمت واکسن‌سازی یکی از ملاک های ساخت واکسن به شمار می رود اما باید بدانیم هر کشوری که در این زمینه شروع به واکسن‌سازی کند از نقطه صفر شروع کرده است. تمام دنیا درگیر این بیماری شده است و تمام کشورها و شرکت‌های سازنده واکسن علیه کووید19 کمتر از یکسال است که به این موضوع پرداخته‌اند.

برای تولید انبوه و ارائه مجوز استفاده از انبوه واکسن در شیوه‌های قدیمی بین ده سال تا پنج زمان لازم بود، ‌اما حالا می‌بینیم که اغلب شرکت‌ها در کمتر از یک سال وارد فاز سه تست‌ها شده‌اند و ممکن است این واکسن عوارضی از خود نشان دهد که خود شرکت سازنده در فازهای انسانی شاهد آن نبوده باشد، از هر کشور یا شرکتی که واکسن تامین شود مراحل تحقیق، شناخت عوارض و پیامدهای واکسن کمتر یک سال طی شده است، به دلیل اینکه همه کشورهای دنیا حدود یک سال است که در حال تحقیقت روی واکسن کرونا هستند.

باید این نکته را مد نظر قرار داد که تغییر و تحولات ناشی از مطالعات و عوارض واکسن‌های خارجی در اختیار ما نیست، واکسن‌های «ام آر ان ای» جزو مدرن‌ترین الگوهای تولید واکسن هستند و ناشناخته‌ترین عوارض را دارند و منطق حکم می‌کند به سمت الگوهایی پیش رویم که خودمان در تولید آن نقش داشته باشیم و موضوع ساده‌ای که باید مدنظر قرار داد این است که چرا تامین واکسن از کشورهایی صورت گیرد که همیشه دشمنی خود را با ایرانی‌ها اثبات کرده‌اند؟ کشورهایی که در مسیر واردات دارو برای ما سنگ‌اندازی می‌کنند و داروهای بیماران سرطانی را تحریم کرده‌اند چگونه امروز دلسوز مردم ما شده‌اند؟ و چگونه باید به این کشورها اعتماد کنیم؟ این کشورها نشان دادند که حتی تمایلی به ارائه کیت‌ها تشخیصی به کشورما ندارند، این رفتارهای متضاد باعث می‌شود تا مسوولان ما با احتیاط بیشتری رفتار کنند.

*آقای دکتر سابقه کشورهای اروپایی در زمینه فروش داروهای عارضه دار به ایران چگونه است؟ و اگر واکسن های خریداری شده عارضه ای برای هموطنان به دنبال داشته باشد چگونه باید این موضوع را پیگیری کرد؟

نکته مهمی که در سخنان رهبر معظم به آن اشاره شد موضوع خون‌های آلوده از کشور فرانسه به کشور ما بود این خون‌ها در دهه شصت به کشور وارد شد باعث آلوده شدن ده‌ها تن از هموطنان شد و ما هنوز ما نتوانسته‌ایم غرامتی برای جان باختگان این حادثه دریافت کنیم و هنوز نتوانسته‌ایم در دادگاه بین‌المللی این موضوع را اثبات کنیم. اگر ما به نتیجه هم برسیم که دارو واکسنی که دریافت کرده‌ایم برای افراد جامعه عوارض جبران ناپذیری دارد، چگونه باید آن را اثبات کنیم؟ و روش‌های اثبات بین‌المللی برای آن در نظر گرفته شده است؟ در زمینه دارو نیز باید مسوولان وزارت بهداشت به آن اشاره کنند اما خوشبختانه میزان واردات دارو از کشورهای آمریکا و انگلیس زیاد نیست و 97 درصد داروها در کشور تولید می‌شود.

*برخی عنوان می کنند که ایران سایر واکسن ها را از کشورهای دیگر خریداری می کند و نباید در زمینه خرید واکسن کرونا سختگیری وجود داشته باشد، با این موضوع موافقید؟

موسسه سرم‌سازی رازی حدود یکصد سال قدمت دارد و واکسن‌هایی را در حوزه انسانی و دامی در کشور تولید می‌کند. همچنین انستیتوپاستور نیز با کمک هندوستان تولید می‌کند، توجه کنیم که این کشورها 3.5 میلیون دوز واکسن آنفلوآنزایی که قرار بود به ما بفروشد را در اختیار کشور ما قرار ندادند و سال‌های قبل تلاش کردند که میزان واکسنی که در اختیار ما قرار می‌گیرد کمتر از 2 میلیون دوز باشد و امسال که شاهد همزمانی کووید19 و آنفلوآنزا بودیم وزارت بهداشت تلاش زیادی برای تهیه واکسن آنفلوآنزا انجام داد اما دیدیم که واکسن به موقع به دست مردم نرسید.

در رابطه با سایر واکسن‌ها مانند پنوموکوک نیز باید توجه داشت که مصرف زیادی در کشور نداریم اما موضوع کووید19 بحث خرید میلیون‌ها دوز واکسن است. واکسن‌هایی که به نوزادان تزریق می‌شود حدود یک و نیم میلیون دوز است، درحالی که بر اساس پروتکل‌ها باید برای نصف جمعیت حدود 80 میلیون دوز واکسن تامین شود، برخی از کشورهای غربی نیز سه دوز تزریق کرده‌اند  لذا شرایط خرید واکسن کرونا مانند سایر واکسن ها نیست چون باید پوشش وسیع واکسن انجام شود.

*چرا با گذشت چندین سال هنوز واکسن آنفلوآنزا در کشور تولید نمی شود؟

این سوال را خیلی ها از من می پرسند، برای تولید واکسن آنفلوآنزا فعل خواستن صرف نشد و 12 سال است که همه مسوولان به دنبال واردات بوده‌اند و متاسفانه برخی مسوولان اعتقادی به تولید داخل ندارند و درحال حاضر مسوولان واکسن داخلی را پیش خرید کنند و زیرساخت تولید را هم فراهم کنند.

*تولید مشترک واکسن با سایر کشورها را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا زیرساخت لازم برای بررسی کیفیت واکسن ها در کشور وجود دارد؟

تولید واکسن در دنیا تا قبل از ویروس کرونا محدوده خاصی داشت و سالانه حدود چندصد میلیون دوز تولید می‌شد اما اکنون شرکت‌ها اعلام می‌کنند که در سال اول یک میلیارد دوز واکسن تولید خواهند کرد، بخش زیادی از زیرساخت‌ها برای تولید انبوه در کشور هند فراهم است و برخی شرکت‌ها مذاکراتی را برای تولید انبوه در این کشور انجام داده‌اند، روسیه نیز تلاش می‌کند تا واکسن خود را در کشور هند تولید کند و پس از آن نیز چین زیرساخت مناسب تولید را دارد، اغلب کشورها به صورت مشترک در حال تولید واکسن هستند، انستیتو پاستور نیز درحال حاضر بر اساس اعلام مسوولان درحال همکاری مشترک با کشور کوبا برای ساخت واکسن کرونا است و این امر نیز باید منجر به انتقال تکنولوژی و تولید واکسن در کشور شود.

با توجه به روند اطلاعاتی که کشورها منتشر می‌کنند بسیاری از کشورها حتی کشورهای عربی اعلام می‌کنند که واکسن را بررسی کرده و تایید کرده‌اند و مشخص نیست که مبنای تایید این واکسن‌ها کجاست؛ ما باید ظرفیت لازم برای بررسی و تایید واکسن‌ها را فراهم کنیم. سخنگوی جمعیت هلال احمر دو هفته پیش گفت که واکسن فایزر را خریداری کرده‌ایم اما این واکسن کجا تایید شد؟ و چرا هلال احمر این اقدام را انجام داد؟ ما باید زیرساخت بررسی و تایید واکسن‌ها را تقویت کنیم.

بیماری کرونا اقتصاد کشورها را آزرده کرده و واکسن خواسته عام دنیاست ما باید سریعتر به سمت ایمن‌سازی جامعه برویم، حدود یکسال است که آموزش، صنعت و خدمات تحت فشار قرار گرفته‌اند و به دنبال خلاصی از این موضوع هستیم، ممکن است واکسنی تولید شود و دست آخر ببینیم که این واکسن بعد از سه ماه اثربخشی نداشته است به دلیل اینکه هیچ فرد دریافت کننده واکسن تحت بررسی نبوده است، باید از الان زیرساخت تولید انبوه را آغاز کنیم، بخشی از این واکسن‌ها باید از منابع معتبر وارد شود تا فشار روی مردم کم شود و آمار افراد فوتی نیز کاهش یابد. باید ارزیابی واکسن‌ها به خوبی صورت و در نهایت خرید واکسن مناسب برای کشور اقدام شود. هرچند نباید در این بازه از تقویت زیرساخت‌های تولید واکسن نیز غافل شد.

*کدام واکسن ها وارد سبد کواکس شده اند؟

اطلاعات زیادی درخصوص تفاهم‌نامه کواکس ندارم و اطلاعات زیادی از آن مشاهده نشده است،واکسن‌هایی که تاییدیه می‌گیرند و وارد معاهده کواکس می‌شوند به صورت سبدی در اختیار دولت‌ها قرار می‌گیرند،  بر اساس اعلام رئیس بانک مرکزی حدود شانزده میلیون و هفتصدهزار دوز واکسن قرار بود خریداری شود که با محاسبه این اعداد و رقم قیمت هر واکسن به 12 دلار می‌رسند که قیمت‌های اعلام شده از این عدد یا بالاتر هستند یا پایین که این موضوع نشان می‌دهد واکسن به صورت سبدی خریداری شده است.