به گزارش الف در راستای تغییر و اصلاح رویه‌های اجرایی سنتی در ساختار قضایی، طی سال‌های اخیر الکترونیکی سازی مزایدات مورد توجه قوه قضاییه قرار گرفته است. 

در بهمن‌ماه سال گذشته مزایده فروش یک عدد سیم‌کارت، به‌صورت الکترونیکی با حضور ۱۱ شرکت‌کننده برگزار گردید و سیم‌کارت سه برابر بیش از قیمت کارشناسی به فروش رسید. این در حالی است که به طور معمول تعداد شرکت‌کنندگان در مزایداتی سنتی حدود دو یا سه نفر است و گاهی حتی بدون شرکت‌کننده برگزار می‌شود. از دلایل عدم شکل‌گیری رقابت جدی در مزایدات به روش سنتی می‌توان به محدودیت مکانی برای شرکت در مزایده و عدم اطلاع‌رسانی مناسب مزایدات اشاره کرد. اما در مزایدات الکترونیکی به دلیل انجام مزایده در بستر اینترنت و به‌صورت مجازی دو ایراد اساسی فوق برطرف می‌شود.

با متمرکز شدن برگزاری مزایدات در یک سامانه، امکان انتشار بهتر آگهی مزایدات وجود دارد. همچنین با این اقدام، امکان مرجع شدن سامانه‌ای واحد برای شرکت در کلیه مزایدات فراهم می‌‌گردد. از دیگر دلایل مشارکت پایین در مزایدات، الزام به حضور در محیط دادگاه است که با برگزاری مزایدات در بستر اینترنت محدودیت مکانی برای شرکت‌کنندگان حل می‌شود.

از دیگر مشکلات شرکت در مزایده پرداخت وجه ضمانت به یکی از سه صورت نقدی، چک ضمانت شده و پرداخت وجه به‌حساب دادگستری است که فرایندی زمان‌گیر است. اما مشکل اصلی زمانی رخ می‌دهد که شرکت‌کننده در مزایده برنده نشود و بخواهد ضمانت خود را پس بگیرد که در این صورت نیاز به پیگیری حضوری برای دریافت ضمانت است. درحالی‌که در روش‌های جدید ضمانت گذاری؛ مانند حساب وکالتی با مشخص‌شدن برنده وجه ضمانت از او کسر شده و ضمانت دیگر شرکت‌کنندگان به‌صورت خودکار به آنان عودت داده می‌شود.

همچنین ابطال مزایده از دیگر مشکلات شرکت‌کنندگان در مزایدات است. از دلایل ابطال مزایده می‌توان به برگزاری آن در خارج مهلت مزایده یا عدم رعایت مقررات و الزامات مزایده اشاره کرد. برگزاری الکترونیکی مزایدات این امکان را فراهم می‌کند تا به‌صورت خودکار، شرایط و مقررات مزایده از جمله تاریخ برگزاری، اعتبار نظر کارشناسی، حضور ناظرین و... بررسی گردد و در اثر خطای انسانی مزایده باطل نشود.

برگزاری الکترونیکی مزایدات در سامانه ستاد

باتوجه‌به اهمیت برگزاری الکترونیکی مزایدات، در سال ۱۳۹۹ با ابلاغ سند تحول قضایی،‌ الکترونیکی سازی مزایدات بعنوان راهکاری برای بهبود فرایند قضایی معرفی شده است. جهت سرعت بخشی به الکترونیکی سازی مزایدات و جلوگیری از هزینه مجدد برای توسعه سامانه مناسب، تصمیم بر استفاده از سامانه تدارکات الکترونیکی دولت (ستاد) گرفته شد. در راستای الکترونیکی سازی مزایدات، مناقصات و خریدهای دولت، در سال‌های گذشته سامانه تدارکات الکترونیکی دولت (ستاد) راه‌اندازی شده است.

برگزاری مزایدات در سامانه ستاد در قانون بودجه سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ ابلاغ شده است. در این مدت در استان‌های خراسان جنوبی، قم و بعضی از شعب استان تهران مزایدات الکترونیکی به‌صورت آزمایشی و با موفقیت برگزار شده‌اند. اما با وجود موفقیت مرحله آزمایشی هنوز در سراسر کشور بیشتر مزایدات به‌صورت سنتی برگزار می‌گردند.

ضرر مردم از عدم برگزاری مزایدات به‌صورت الکترونیکی

در سال گذشته ۸۵ هزار مزایده به ارزش حداقل ۳۵ همت در قوه قضاییه برگزار شده است. باتوجه‌به ارزش بالای مزایدات در صورت عدم برگزاری درست و کشف قیمت واقعی مال، ضرر بدهکار و طلبکار قابل‌توجه است. مشکلاتی مانند عدم فروش مال مزایده‌ای یا فروش به قیمت پایین‌تر که به دلیل محدودیت اطلاع‌رسانی یا عدم جذابیت مال در آن منطقه وجود دارد؛ باعث ضرر مردم و نفع دلالان است.
از دیگر مشکلات مردم، اطاله دادرسی و تأخیر در پرداخت دیون طلبکار به دلیل سرعت پایین برگزاری مزایدات است که این موضوع در صورت برگزاری الکترونیکی مزایدات بهبود جدی در سرعت رسیدگی به پرونده و پرداخت بدهی طلبکار رخ می‌دهد. 

در همین راستا حجت‌الاسلام علی موحدی راد رئیس‌کل دادگستری خراسان جنوبی در مصاحبه‌ای بیان کرد: در فرایند سنتی نهایتاً ۲ یا ۳ عدد مزایده در روز برگزار می‌شود درحالی‌که در مزایداتی که به‌صورت آزمایشی برگزار شده است؛ در یک روز حدود ۱۴ مزایده برگزار شده است.

وی تصریح کرد: درگذشته افراد باید به محل برگزاری مزایده مراجعه می‌کردند و احتمالاً بعد از هزینه‌های بسیار، برنده هم نشده و دست‌خالی بر می‌گشتند، ولی با سامانه الکترونیکی اشخاص برای شرکت در مزایده نیاز به حضور در شهر برگزارکننده مزایده ندارند و از همان محل سکونت خود در مزایده شرکت می‌کنند.

 سؤال اینجا است که علت عدم برگزاری همه مزایدات در سامانه ستاد چیست؟ در پاسخ به این سؤال القاصی رئیس دادگستری تهران در مصاحبه‌ای به وجود مشکلات فنی در اتصال سامانه ستاد با قوه قضائیه اشاره کرده است. 

وی خاطرنشان کرد: در صورت رفع مشکلات و انجام اقدامات فنی لازم از سوی سامانه ستاد، زیرساخت‌ها در مجموعه قضایی مهیاست و آمادگی کامل برای همکاری جهت برگزاری همه مزایدات به‌صورت الکترونیک وجود دارد.

باتوجه‌ به سخنان رئیس دادگستری تهران، قوه قضاییه آمادگی لازم جهت برگزاری تمامی مزایدات به‌صورت الکترونیکی را دارد. باتوجه‌به این نکته انتظار می‌رود با همکاری سامانه ستاد جهت رفع مشکلات فنی این اتفاق به‌زودی رخ دهد. همچنین قانون بودجه تا پایان سال ۱۴۰۲ را برای اتصال سامانه ستاد به قوه قضاییه مشخص کرده است.