الف - سه راه نهایی مذاکرات هسته ای

دور دوم مذاکرات هسته ای ایران با ۱+۵ هفته آینده برگزار خواهد شد. طی روزهای ۱۷ و ۱۸ آبان طرفین رسماً پشت میز خواهند نشست تا به دیدگاهی مشترک برای آنچه حق غنی سازی هسته ای از سوی ایران و اعتماد سازی جهانی برای آمریکا و اتحادیه اروپا نامیده شود برسند.

در خصوص نتایج نهایی این مذاکرات چند فرضیه را می توان در نظر گرفت:
۱- اینکه طرفین به تفاهم برسند و بازی به صورت برد-برد باشد. اما تحقق این گزینه با وصف شرایط تبلیغاتی و دلخوشی های به وجود آمده، بسیار مشکل و غیر محتمل است. به عنوان مثال آقای بروجردی رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس طی اظهاراتی با تاکید بر غیرقابل تعطیلی بودن «فردو»، صراحتاً بیان داشت که ایران هرگز تاسیسات فردو را جمع آوری نمی کند و حاضر نیست غنی سازی در سطح کمتر از ۲۰ درصد را بپذیرد و مجموعه اماکن هسته ای ایران کماکان به فعالیت خود ادامه خواهند داد. قبلاً سوزان رایس مشاور ارشد اوباما هم اظهار داشت؛ رییس جمهور اوباما فقط حق استفاده از انرژی هسته ای را برای ایران به رسمیت شناخته، نه حق غنی سازی! به علاوه طرف های مقابل از سوی گروه های فشار، سخت ترین روزهای خود را سپری می کنند. کاخ سفید تلاش بسیاری دارد تا مجلس آمریکا را از تصویب تحریم های بیشتر در شرایط کنونی باز دارد. ولی این درخواست مشروط و معطوف به زمان خواهد بود. شاید تا چند هفته یا چند ماه تحریم جدیدی اعمال نگردد ولی در نهایت سنا تسلیم لابی صهیونیسم خواهد شد.

این روزها پروژه ای جدید با نام امکان ساخت سلاح هسته ای با اورانیوم زیر ۲۰ درصد در محافل غربی شنیده می شود. گویا سخنان مقام معظم رهبری مبنی بر قرار نداشتن سلاح هسته ای در دکترین دفاعی ایران، هنوز غربی ها را مجاب نکرده است. شایان گفتن است که بیشتر سیاسیون غربی، ابتدا سخن خود را از طریق جراید و خبرگزاری ها بیان می کنند، بعد در پشت میز مذاکره مطرح می نمایند. آنالیز این سخن به معنای لزوم جمع آوری تمام تاسیسات هسته ای ایران است. پس به همین دلایل مختصر دورنمای مطلوبی برای رسیدن به تفاهم دیده نمی شود.

۲- گزینه دوم، اتخاذ سیاست جنگ و گریز در مذاکرات هسته ای است. این امر قوی ترین فرض به شمار می رود، زیرا ایران به خوبی می داند بحث هسته ای تنها بهانه ای برای دشمنان است. پس احتمال یک عقب نشینی تاکتیکی برای قرار گرفتن در موضع برتر وجود دارد. بر این اساس ایران طبق بسته پیشنهادی خود عمل خواهد کرد. ولی باید تحریم ها مرحله به مرحله حذف شوند. آمریکا نیز این موضوع را دریافته که به جای سطح تحریم ها فشار مالی بر دولت ایران را بکاهد. می بینیم که ایران از اقدام اعتمادساز جهانی و لغو بخشی از تحریم ها و آنچه پیشرفت گام به گام است، سخن به میان می آورد.

اگر ایران موفق شود یک مرحله از تحریم ها را با چنین روشی بشکند، تمام دیوار تحریم ها فرو خواهد ریخت. زیرا شرکت ها و کشورهای مختلف موضوع ایران را خاتمه یافته تلقی نموده و برای کسب امتیازات مختلف از هم سبقت خواهند گرفت. آنچه آمریکا طی چندین سال برای اجماع جهانی تلاش نموده به یک باره نابود می شود و شاید موقعیت و فشار تحریمی کنونی هرگز حاصل نگردد. به علاوه آمریکا برای رسیدن به این سقف تحریم ها بسیار بیشتر از ایران هزینه نموده و زیان شرکت های مختلف را با عناوینی جبران کرده پس هزینه کردن دوباره برای آنان خوش آیند نخواهد بود.

این گفته فقط از سوی ایران پیگیری نمی شود بلکه سران مذاکره کننده مقابل هم مترصد هستند که گام به گام پیشروی کنند تا زمانی که دست ایران را در چارچوب قوانین و تعهدات بند کنند، از ایران تهعد بگیرند بدون آنکه امتیازی بدهند.

۳- سومین گزینه را می توان اینگونه بیان داشت که عضویت در NPT و تابعیت از مقررات آن و امضای پروتکل الحاقی داوطلبانه است. کشورها به عضویت مجامع بین المللی در می آیند تا منافع آنها تامین گردد ولی هرگاه سازمانی تقاضایی فراتر از آنچه در اساسنامه وجود دارد، داشته باشد، کشورها می توانند از معاهدات آن خارج شوند و بدین گونه پرونده ایران وارد فاز جدیدی خواهد شد. این عمل را نباید به منزله اقدام انتحاری یا خودکشی سیاسی قلمداد نمود فقط به جهان می گوییم حاضر به همکاری با سازمانی که نمی خواهد حقوق هسته ای ما را بپذیرد نیستیم.

اما می توان به اینکه ایران بدون خروج از معاهدات بین المللی مذاکرات را قطع کند، نیز اشاره نمود که بهترین نام برای آن دیپلماسی منفعل به جای پویا می باشد. مثلاً در چندین دور مذاکرات دولت های نهم و دهم پیشرفتی حاصل نگردید اما گاهی فاصله مذاکره بعدی به بیش از یکسال موکول می شد و این درست به معنای بن بست مذاکرات خواهد بود.

شاید فکر کنیم پیامد گزینه سوم بسیار خطرناک است ولی باید دانست اتحادیه اروپا و آمریکا همه برگه های خود را رو کرده اند و نهایتاً برفشار می افزایند. اکنون هم اختلال جدی در اقتصاد ایران پدید آمده و سطح درآمد ملی به پایین ترین وضعیت خود رسیده است. آنها به خوبی می دانند پیشرفت هسته ای ایران به مرحله بی بازگشت رسیده و می دانند دیگر «گزینه نظامی روی میز است» رنگ باخته، ایران لنگرگاه ثبات خاورمیانه است که اگر اراده کند، پایگاه سیاسی کشورهای حامی آمریکا را به شدت متزلزل خواهد ساخت.

گزینه سوم هرگز مطلوب اروپا و آمریکا نخواهد بود زیرا احتمال می دهند به موارد زیر منجر گردد:
- احتمال غنی سازی بالای ۲۰ درصد
- صدور تکنولوژی هسته ای
- تغییر سیاست هسته ای صلح آمیز به نظامی
- تبدیل شدن به الگوی جهانی
- گسترش نفوذ چین و روسیه
- مخفی ماندن تمام فعالیت هسته ای ایران از دید بازرسان

که همگی در طرف های مقابل ما ایجاد شک و تردید خواهد نمود.