الف - دلیل آمار گریزی بعضی ها در چیست؟

«چیزی را که نتوان شمرد نمی توان مدیریت نمود» این جمله معروف اساتید آمار است که در ابتدای کلاس آمار به دانشجویان می آموزند. یعنی ابتدا باید شناخت کافی از محیط پیرامونی خود داشته باشی تا بتوانی درباره آن فکر کنی و تصمیم بگیری.

بر همین اساس در کشورهای پیشرفته به صورت بسیار گسترده، جامع و یکپارچه اقدام به تولید داده های آماری در همه زمینه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی به عنوان ضرورتی بدیهی می نمایند. ایت آمارها پایه تحلیل های اقتصادی و اجتماعی، فرهنگی و سیاسی هستند. البته این کار را با استفاده از فناوری های روز و تکنیک های کارآمد محقق میگردد. به عنوان مثال استفاده از فناوری RFID. یعنی استفاده از سیستم های فرکانس رادیویی برای شناسایی یک شی، یک حیوان و یا یک فرد؛ و این نوع موضوعات را بر مبنای «اصل شفافیت» حمایت می کنند، چرا که می دانند اصلی ترین راهکار مبارزه با فساد، شفافیت و وجود چشمان تیزبین مردم و ذینفعان جامعه است. چشمانی که راستگو، امانت دار، دلسوز و صریح هستند.

اما؛ در کشور ما آمار و اطلاعات و سیستم های جامع اطلاعاتی جایگاه خود را نیافته است؛ و این خلأ جدی باعث شده تا مسئولان و کارشناسان کشور، از نبود آن اظهار گلایه نمایند؛ که جا دارد تا برنامه ریزان راهبردی و عملیاتی بر توسعه این موضوع تلاش و اهتمام جدی نمایند.

چرا که اگر آمار باشد، قابلیت تحلیل وجود دارد، تحلیل باعث ایجاد شناخت بر عملکرد مثبت یا منفی سیستم ها و دولت ها می شود و سیستم ها و دولت های سالم از این امر استقبال نموده
و سیستم ها و دولت های ناسالم ها از آن گریزان هستند.

اما از بد حادثه اتفاق دیگری بر خلاف جریان علمی و متعالی کشور مشاهده می شود که در همان موارد محدودی هم که به تولید داده مشغول هستیم، هر از چند گاهی دوستی یا رفیقی یا ... تلاش مخلصانه ای برای ریشه کن نمودن سیستم های آماری و اطلاعاتی می نماید! با این بهانه که اشکالاتی در انجامش بوده و بجای حل مسئله، صورت مسئله را پاک می نمایند!!

به طور مثال در چند مورد زیر اقدام و یا تلاش برای حذف سیستم های آگاهی بخش و شفافیت زا در کشور شده است. مثلاً:

سامانه ایران کد
ایران کد سیستمی است برای «ایجاد نظام ملی طبقه بندی کالا و خدمات شناسه کالا و خدمات ( شامل تامین و توسعه بستر اطلاعاتی زنجیره تامين ملی کالا ، استانداردها ، روش ها ، ابزار و دستورالعمل های طبقه بندی و کدگذاری کالا جهت دستیابی به زبان مشترک ملی کالا و اطلاعات پايگاه مرکزی داده ها و نیز تامین ساز و کار لازم برای طبقه بندی و کد گذاری خدمات برای رسیدن به درگاه اطلاع رسانی ملی کالا و خدمات )»

و در سال ۹۲ اعلام حذف این طرح توسط سازمان توسعه تجارت ایران شد.

سامانه «طرح شبنم»
طرح شبنم مخفف «شبکه بازرسی و نظارت مردمی» است، که توسط ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و به منظور شفاف‌سازي گردش كالا و اطلاع از اصالت و قاچاق نبودن آن طراحی و اجرا شد. در واقع با نصب يك باركد دوبعدي بر روي کالاست كه مي‌توان كالاي اصلي از تقلبي و قاچاق را شناسايي کرد.

درباره موضوع مبارزه با فساد قاچاق مقام معظم رهبری (مدظله العالی) چنین می فرمایند: «جای مقابله با فساد قاچاق، فقط در مرزها نیست ، جنس قاچاق را باید دنبال کرد ، تا آنجایی که در معرض فروش قرار داده می شود. جنس قاچاق ، تولید داخلی را تضعیف، اشتغال ناسالم را ترویج و اشتغال سالم را محدود می کند.»

اما ناگهان آقای نعمت زاده در برنامه پایش اعلام کردند که شبنم به قاچاق رسمیت داده است و باید جمع شود، اما برخی نهادهای دیگر همانند سازمان تعزیرات حکومتی بر ادامه طرح شبنم اصرار می ورزند. مجلس نیز وارد عمل شده و از وزیر در مورد حذف طرح های شبنم و ایران کد توضیح خواسته است.

سامانه هوشمند سوخت (کارت سوخت)
فلسفه ایجاد سامانه هوشمند سوخت (کارت سوخت) به ایجاد قدرت مدیریت در مبارزه با قاچاق سوخت، امکان مدیریت و برنامه ریزی ناوگان حمل و نقل شهری و کشوری، سياستگذاري در بخش حمل‌ونقل، مديريت مصرف سوخت و سوخت های چند نرخی، ایجاد سامانه جامع اطلاعات مدیریت حمل و نقل و ایجاد شفافیت در بازار و تبادلات انرژی بر می گردد.

اما این سامانه نیز در فروردین ۹۵ مورد عنایت وزارت نفت قرار گرفته و این وزارت طرح حذف کارت سوخت را به دولت ارائه کرده و این طرح اکنون در سازمان مدیریت و برنامه ریزی در حال بررسی است.

و با این روند بعید نیست که برای تعطیلی سامانه ها و سیستم های زیر هم اقدام و تلاش مخلصانه صورت پذیرد! که همگی در همین راستا ارزیابی می شوند.

سامانه ثبت معاملات و املاک کشور، در زمینه شفاف سازی نظام معاملات و املاک کشور
سامانه یکپارچه بانکی کشور؛ در زمینه شفاف سازی نظام بانکی
سامانه «اصالت و سلامت» وزارت بهداشت؛ در زمینه شفاف سازی بازار دارو
و سایر سامانه هایی که صلاح نیست نامشان را اینجا بیاوریم. شاید در امان بمانند!

تحلیل و تجویز:
در کشورهای جهان سومی اصل را بر مخفی کاری و عدم شفافیت می گذارند، اما در کشورهای پیشرفته اصل را بر شفافیت.

در مبانی اسلام دستور به شفافیت می دهند، ولی در رفتارهای بسیاری از مدیران مسلمان اصل را بر عدم شفافیت می گذارند.

مگر این دستور امیرالمومنین (علیه السلام) نیست که می فرمایند: «آگاه باشيد! حق شما بر من آن است كه جز اسرار جنگى هيچ رازى را از شما پنهان ندارم، و كارى را جز حكم شرع، بدون مشورت با شما انجام ندهم، و در پرداخت حق شما كوتاهى نكرده و در وقت تعيين شده آن بپردازم، و با همه شما به گونه‏اى مساوى رفتار كنم.»
اما منافع عده ای در عدم شفافیت است؛ برای
قاچاق کالا و ارز و خدمات
کسب درآمدهای حرام و نامشروع
حفظ انحصار
بکارگیری رانت
مالیات گریزی
عدم ادای حقوق مردم
کسب حقوق های نجومی
...
لذا عده ای آنقدر فضا را غیر شفاف و غبار آلود و مبهم می کنند که کسی توان تصمیم گیری نداشته باشد و یا بر اساس اطلاعات غیر دقیق تصمیم بگیرد یعنی بالا بردن احتمال خطای مدیریتی و در نتیجه سوء استفاده مفسدان اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و سیاسی.

و نتیجه کار بروز «ولنگاری» نه فقط در فرهنگ؛ که در «اقتصاد»، در «سیاست» و هر عرصه دیگری خواهد شد؛ و بلکه در بسیاری موارد شده است.

اما راهکار بسیار ساده است:
ایجاد شفافیت نظام مند
نظام سازی و سیستم سازی
توسعه تقوای فردی و سازمانی