الف - آیا فروش اطلاعات نفتی به عراق صحت دارد؟

دور زدن ایران توسط خارجی ها در میادین مشترک؛

چند روز پیش بود که رکن الدین جوادی، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، بعد از مدت ها حدس و گمان اعلام کرد که حکم خلع ید شرکت چینی CNPCI از طرح توسعه میدان نفتی آزادگان پس از طی مراحل حقوقی به طور رسمی به این شرکت ابلاغ شده است.

میدان آزادگان میدانی مشترک با کشور عراق است و بخش جنوبی میدان آزادگان در سمت عراق به میدان مجنون مشهور است.

پیمانکار چینی طرح توسعه میدان نفتی فوق عظیم آزادگان جنوبی که پیشتر، از بیژن زنگنه وزیر نفت کارت زرد گرفته بود، با پایان مهلت ۹۰ روزه وزارت نفت و ادامه روند نامطلوب فعالیت در این میدان، به طور رسمی خلع ید شد.

خلع‌ید چینی‌ها از میدان آزادگان جنوبی آغازگر شایعاتی مبنی بر فروش اطلاعات نفتی ایران در این میدان توسط چینی ها به طرف عراقی بود. شاید همین شایعات در نهایت پای سخنگوی وزارت امور خارجه را هم به میان کشید. تا جایی که افخم در اظهارنظری در این خصوص تاکید کرد: «ایران منتظر تایید رسمی گزارش‌هایی» است که در مورد این موضوع منتشر شده است.

این در حالی است که ماجدی، معاون امور بین‌الملل وزارت نفت نیز اتهام فروش این اطلاعات توسط چین به عراق را تایید نکرده اما در عین حال خبرهای منتشره در این خصوص را تکذیب نکرده و گفته است: «درهرحال شرکتی که با ما کار می‌کرده حق نداشته اطلاعات ما را به طرف مقابل بدهد. هرطوری هم حساب کنید جای گله دارد و تردید نکنید حتی جای شکایت هم دارد. ولی باز هم بستگی به ساختار میدان دارد. باید دید این کار از لحاظ اقتصادی چقدر به ما ضرر می‌رساند.»

ماجدی در ادامه می گوید: « کلا وقتی دو کشور وارد مذاکره می‌شوند قطعا این کار، کار زشتی است و هیچ تردیدی نباید کرد و من می‌گویم اگر این‌طور شده باشد حتما باید گله‌گذاری کرد. این مسئله می‌تواند در سطوح دیگر هم مطرح شود و ممکن است شما بتوانید در جاهای دیگری تلافی کنید ولی این نباید عاملی شود که رابطه دو کشور را محدود کنید و تمام روابط را خراب کنید.»

در همین رابطه کرامت بهبهانی مجری فعلی طرح توسعه میدان آزادگان شمالی صبح امروز به یكی از خبرگزاری‌ها گفته است: « در قرارداد بندی داریم مبنی بر این که هر دو طرف قرارداد باید حفاظت اطلاعات را رعایت کنند. افشای اطلاعات خطای بزرگی در این نوع قراردادهاست. البته باید این نگرانی وجود داشته باشد اما این که چینی‌ها به طرف عراقی اطلاعات را فروخته‌اند هم باید اثبات شود که تا کنون چنین چیزی نبوده است.»

همزمان گفته می‌شود، اطلاعات نفتی ایران در میدان آذر نیز توسط روس ها فروخته شده ولی در این خصوص مسئولان از هرگونه اظهارنظری خودداری می‌کنند.

این در حالی است که «شرق» دیروز با توجه به نسخه‌ای از قرارداد که در اختیارشان قرار گرفته، مجموعه ای از سوالات را مطرح کرده بود. اول اینکه طرف چینی که ملزم به رعایت ۵۱درصد سهم مشارکت شرکت‌های ایرانی بوده با تخفیف ۲۱درصد، به مشارکت ۳۰ درصدی شرکت‌های داخلی مکلف می‌شود. این بخش که در قالب مشارکت ایرانی مورد تاکید قرار گرفته در اولین قدم با قانون مشارکت ۵۱درصدی شرکت‌های ایرانی در پروژه‌ها مغایرت دارد.

برنامه پیمانکار چینی برای کاهش تولید ۵۰هزار بشکه‌ای میدان به ۲۹هزار بشکه در قرارداد با چه استدلالی پذیرفته شد؟ سوال دیگر اینجاست که طرف چینی در برنامه تولید قرارداد چرا باید دوره پایداری پلاتوی میدان را سه سال در نظر بگیرد در حالی‌که پایداری تولید معمولا هشت تا ۱۰ سال است.

یکی دیگر از ایرادات مهم این قرارداد این بود که محل احداث لوکیشن برای حفر چاه‌ها در پروژه چینی‌ها در عمق خاک ایران در نظر گرفته شده در حالی‌که حتی همین شرکت چینی در طرف عراقی محل لوکیشن‌های خود را در نزدیک مرز قرار داده است. این شرایط می‌تواند نفت میدان را به سمت عراق سوق دهد و از این‌‌رو شیوه نادرست و نیز تعلل چینی‌ها میلیاردها دلار به جیب کشور مقابل ریخته است.

بنابراین به نظر می‌رسد در شرایط فعلی نهادهای نظارتی باید پا به میدان بگذارند و با بررسی وضعیت آزادگان و راست‌آزمایی خبرهای منتشرشده، با تخلف احتمالی چینی‌ها برخورد کنند تا از تداوم این نوع رفتارها در میادین نفتی کشور توسط خارجی‌ها جلوگیری کرد.

لازم به ذکر است شرکت پیمانکاری چینی در بخش بالادستی صنعت نفت و گاز ایران در طول یک دهه گذشته تاکنون عملکرد خوبی نداشته است، به طوری که توسعه سه میدان مشترک نفتی یادآوران، آزادگان شمالی و آزادگان جنوبی پیشرفتی لاک پشتی داشته که وضع توسعه آزادگان جنوبی بدتر دو میدان دیگر است.

میدان آزادگان که در سال ۱۳۷۶ کشف شد در دو دهه گذشته بزرگترین اکتشاف نفتی ایران بوده و تخمین زده می‌شود که ذخایر این میدان ۳۳ میلیارد بشکه باشد. در مهرماه سال ١٣٨٨، قرارداد توسعه میدان آزادگان جنوبی به ارزش ٢,٥ میلیارد دلار در قالب بیع متقابل بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی نفت چین امضا شد و در نهایت با توجه به تغییرهای اعمال شده در طرح جامع توسعه، عملیات اجرایی این طرح از شهریور سال ١٣٩١ همزمان با تصویب طرح جامع تجدیدنظر شده توسعه میدان آغاز شد.