هوراديس يكي از شهرهاي توسعه يافته و از لحاظ گردشگري و توريستي جزو بهترين شهرهاي آذربايجان مي باشد كه در كناره رود ارس و هم مرز با ايران قرار دارد و تقريبا مشرف به شهرستان پارس آباد مغان واقع است.

در زمان جنگ بين ارمنستان و آذربايجان در سال ۱۹۹۱الي ۹۴ به اشغال ارمني ها در آمد و علاوه بر منطقه اكثرا ارمني نشين قره باغ، شهرهاي اطراف آن از قبيل شوشا، لاچين، فيضولي، قبادلي، زنگلان، و جبرئيلي و... به اشغال درآمد و حدود بيش از يك ميليون انسان آواره شدند و اكثرا به ايران سرازير شدند.

اما شهر استراتژيك هوراديس نيز جزو يكي از شهرهائي بود كه ارمنستان در صدد بود آن را نيز ضميمه اشغال خود نمايد و بنابراين ارمني ها به راحتي شروع به پيشروي نمودند و بعد از زد و خوردي با ارتش ضعيف آذربايجان هوراديس را نيز ضميمه خاك خود نمودند. هوراديس از چند لحاظ براي ارمنستان حائز اهميت بود دليل اول، وجود سد ميل مغان كه در زمان شوروي سابق يعني در سال ۱۹۶۹ م مابين دو كشور بر روي ارس احداث شده بود و بخش عظيمي از آب مورد نياز براي كشاورزي و صنعتي و توليد برق و ... از طريق آب انبار شده پشت اين سد استفاده مي گرديد و ارمنستان در صدد بود تا وارث شوروي در استفاده از حق آبه آن باشد و دليل دوم هم وجود گمرك بين المللي اصلاندوز –هوراديس كه در زمان شوروي مورد استفاده دو كشور بود و به منزله دروازه ورودي بين اتحاد شوروي و ايران ايفاي نقش مي نمود و روزانه هزاران مسافر تبعه شوروي و ايراني بوسيله پلي كه بر روي ارس احداث شده بود تردد مي نموند و باز هم ارمنستان در نظر داشت اين گمرك بين المللي را به تحت كنترل خود در آورد و امتيازهاي موجود اقتصادي و سياسي را به نفع خود مصادره نمايد و در حالت كل هدف ارمنستان دست يابي به مرز استراتژيك با ايران و سلب آن از دست آذربايجان بود.

فلذا ايران نمي توانست به اين خواسته نامشروع ارمنستان تن در دهد بنابراين نبايد به ارمنستان اجازه داده مي شد تا از ضعف ارتش نامنظم آذربايجان استفاده و اين منطقه استراتژيك را به تصرف خود در آورد. اولين اقدامي كه بايد مي شد آموزش و تربيت ارتش درهم ريخته و كاملا نامنظم آذربايجان بود و دوم تحويل سلاح و تجهيزات پيشرفته نظامي براي ارتش آذربايجان و سوم اجازه ورود ارتش آذربايجان به خاك ايران جهت محاصره ارمني ها در هوراديس و بخصوص استفاده از حريم هوائي ايران جهت وارد ساختن ضربات هوائي توسط جنگنده هاي آذربايجان به مواضع اشغالي بود و چهارم اسكان آوارگان آذري در خاك ايران با تاسيس اردوگاه هاي مجهز به لوازم پزشكي – امدادي و خوراكي و ... بنابراين لشگر سپاه با حضور در آذربايجان و حمايت از ارتش، و در طي يك عمليات يك روزه در روز پنجم و ششم ژانويه ۱۹۹۴ م علاوه بر آزادي شهر هوراديس، ۲۵ روستاي اطراف آن نيز آزاد و ضميمه خاك آذربايجان گرديد و ارتش آذربايجان ۲۵ كيلومتر شروع به پيشروي نمودند حتي ارمنستان در زمان عقب نشيني قصد تخريب سد ميل مغان با مواد منفجره tnt را داشته است كه در نتيجه حفاظت سپاه موفق به آن نشده بودند. در اين مورد اينجانب مصاحبه اي اختصاصي با محسن رضائي كه فرمانده سپاه در آن زمان بود نمودم وي گفت در جنگ قره باغ علاوه بر استقبال و پذيرائي از آوارگان در ايران به ارتش آذربايجان آموزش هاي فراوان نظامي داديم و سلاح و مهمات و تجهيزات نظامي فراواني در اختيار آنان قرار داديم و جهت آموزش يك پادگان نظامي نيز در آذربايجان تاسيس نموديم و در حالت كل موضع سپاه دفاع جانانه ازسرزمين هاي آذربايجان بود اتباع جمهوري آذربايجان بر خلاف ژنرال هاي آذري اين گفته رضائي را در گفتگو با شبكه سحر تائيد نمودند ازجمله يك سرباز آذري كه در عمليات آزادسازي هوراديس نيز شركت داشت به آموزش نظامي سپاه به آنان در آن زمان خبر داد و گفت كه در جنگ قره باغ از حريم ايران جهت وارد ساختن ضربات به مواضع دشمن استفاده مي نموديم.

ذبيح اله نعمتي يكي از اعضاي سپاه كه آن زمان در عمليات آزادسازي هوراديس شركت داشت در اين باره به شبكه سحر گفت: ۴ روز در آذربايجان مشغول عمليات هاي پارتي زني عليه ارمني ها بوديم اگر ما دخالت نمي كرديم ارمنستان كل آذربايجان را اشغال مي نمود و هم اينك آب انبار (سد ميل) و گمرك اصلاندوز در اختيار آنان بود كه به كمك سپاه و مردم ايران اين نواحي در تركيب آذربايجان باقي ماند.

ولي متاسفانه تلوزيون دولتي آذربايجان تمامي اين خدمات را انكار نمود و در برنامه اي كه به مناسبت آزادي هوراديس تهيه نموده بودند نقش ايران را در آزاد سازي هوراديس انكار نمودند و آن را ماحصل عمليات ارتش و در نتيجه فرماندهي حيدر علي اف (كه تازه به رياست جمهوري رسيده بود) قلمداد نمود.

الف