الف - آيا كابوس عربستان هسته ای در راه است؟

در حالی که دیپلمات های وزارت خارجه ما راهی وین شده اند تا برای مذاکراه با کشورهای ۱+۵ درباره توافق جامع پای میز بنشیند و حقوق هسته ای کشورمان را تثبیت کنند، سلمان بن عبد العزیز، ولیعهد عربستان، چند روز پیش(شنبه) وارد پاکستان شده تا با مقامات این کشور در خصوص مسائل منطقه‌ای و گسترش همکاری‌های نظامی مذاکره کند.

ولیعهد عربستان پس از دیدار سه روزه خود از پاکستان راهی ژاپن خواهد شد و پنج روز نیز قرار است که در این کشور اقامت کند. وی بعد از دیدار با مسئولان عالی رتبه ژاپن به هند و مالدیو نیز خواهد رفت تا سفر دوره‌ای پانزده روزه خود به شرق آسیا را پایان دهد.

سفر ولیعهد عربستان در این مقطع زمانی به پاکستان، هند و ژاپن می تواند حامل پیام های مهمی باشد. اما پیش از پرداختن به دلایل این سفر، بهتر است برای روشن شدن بحث، نگاهی به اوضاع جاری منطقه و اتفاقاتی که احتمالا در آینده رخ خواهد داد، داشت تا بهتر بتوان تکاپوی دولتمردان عربستانی را در این مقطع زمانی تفسیر کرد.

ایرانی هسته ای با اقتصاد بهبوديافته؛ تغییر دهنده توازن جدي بازيگران منطقه
یکی از اثرات توافق هسته ای ژنو و تثبیت ایران به عنوان دارنده انرژی صلح آمیز هسته ای، تغییر جدی موازنه بازیگران منطقه ای به نفع ایران خواهد بود. در واقع، معادلات قدرت متاثر از نقش بازیگران تاثیرگذار در خاورمیانه با تثبیت حقوق هسته ای ایران تغییر خواهد کرد و ایران به عنوان مهم ترین کشور منطقه سر برخواهد آورد و عملا کشورهای غربی با پذیرش ایران هسته ای به قدرت برتر ایران اعتراف خواهند نمود (شکل گیری یک توافق متوازن ایران با ۱+۵ منظور است، ناگفته پیداست یک توافق نامتوازن شاید در کوتاه مدت به نفغ غرب باشد ولی کشور ما نشان داده که هرگز و به طور دائم زیر سیطره چنین توافقی نخواهد رفت).

در واقع در اين جا تثبيت برنامه هسته اي ايران بر ديگر منابع قدرت ايران بار خواهد شد و سبب ساز برجسته شدن جايگاه تهران نسبت به ديگر كشورهاي منطقه مي شود. ایران علاوه بر داشتن مولفه های قدرت داخلی دارای تاثيرگذاري قابل توجهی در کشورهای عراق، سوریه، لبنان، افغانستان و بحرین است. همچنین تصویرسازی جدید از ایران تا حدود زیادی توانسته بر دیواره تحریم ها ترک بیندازد و به همین دلیل است که اوباما در این باره مجبور شده لحن صدایش را بلندتر و با زبان تهدید با شرکت های غربی هم پیمان خود صحبت کند.

بدون شک رفع بخش بیشتری از تحریم ها، صف کشورهای در حال انتظار برای ورود به ایران را بسیار طویل تر خواهد نمود و آن وقت است که این وضعیت می تواند به خروج اقتصاد از رکود کمک شایانی نماید و با برنامه ریزی صحیح ایران با عنوان قدرتی که در تمام وقایع منطقه و بین الملل تاثیرگذار خواهد بود، شناخته شود.

اما نکته این است که برخی از کشورها از وقوع چنین اتفاقاتی به شدت ناخشنود هستند و شکل گیری توافق جامع متوازن هسته ای را زنگ خطری جدی برای کاهش قدرت منطقه ای خود و در راستاي سیطره ایران می دانند.

یکی از این کشورها، عربستان سعودی است که به عنوان رقیب منطقه ای ایران، به شدت نگران استراتژی کشورهای غربی در قبال خاورمیانه و بهم خوردن توازن قوای منطقه و شکل گیری مختصات جدیدی در خاورمیانه است. عربستان بازی سیاسی میان ایران و خود را برد-باخت تعریف کرده و قدرت یابی و افزایش نقش ایران در تحولات منطقه ای را به مثابه تهدیدی علیه منافع حیاتی خود به حساب می آورد. به خصوص اگر به این موضوع نیز توجه کنیم که در هیج دوره ای شاید نتوان زمانی کنونی را به لحاظ شدت فضای تخاصمی و موارد اختلافی بین دو کشور ایران و عربستان به یاد آورد.

گزینه های پیش روی عربستان
ترس از رقم خوردن چنین آینده ای است که باعث شده، عربستان از لاک سیاست محافظه کارانه همیشگی خود بیرون آمده و به عنوان کشوری عجول و تهاجمی خودنمایی کند و در حال حاضر به هر حربه ای متوسل می شود تا از وضعیتی که احتمالا در آینده رخ خواهد دهد جلوگیری یا خود را برای مقابله با آن آماده کند.

در واقع در قبال تحولات در حال وقوع منطقه، عربستان طیفی از گزینه ها را پیش رو دارد. تلاش برای عدم به توافق رسیدن ایران با کشورهای ۱+۵، نزدیکی به رژیم صهیونیستی، تجهیز بیشتر نیروهای سلفی در سوریه و به چالش کشیدن قدرت ایران و عدم پذیرش کرسی غیردائم شورای امنیت بخشی از تلاش های عربستان در این زمینه بوده است.

گزينه ديگر پيش روي ریاض اين است كه به بهانه‌ نگرانی از برنامه هسته‌ای صلح آمیز ایران در تلاش باشد تا به تکنولوژی ساخت سلاح‌های هسته‌ای و یا حداقل اطلاعاتی که به ریاض در این زمینه کمک کند، دست یابد.

به همین دلیل است که در این زمان خبر سفر ولیعهد به پاکستان و تلاش ریاض برای دستیابی به تکنولوژی هسته‌ای نظامی منتشر می شود و اینکه عربستان احتمالاً قصد دارد بخشی از نیازهای نظامی خود را از پاکستان تامین کند و برنامه‌هایی در دست دارد تا میلیاردها دلار در این زمینه هزینه کند. سال گذشته بود که بی.بی.سی گزارش داد عربستان سعودی به طور گسترده در برنامه سلاح اتمی پاکستان سرمایه گذاری کرده و به آسانی می تواند تکنولوژی هسته ای و حتی سلاح اتمی در اختیار داشته باشد.

سفر ولیعهد به هند با توجه به اینکه، دهلی نیز می‌تواند یک شریک نظامی قوی برای ریاض باشد به ویژه آنکه اگر به اين موضوع توجه كنيم كه هند یک کشور هسته‌ای محسوب می‌شود و دانش هسته‌ای نظامی در این کشور سال‌هاست بومی شده است و سفر به ژاپن نیز در این راستا می تواند تفسیر شود( لازم به ذكر است كه چند ماه پیش شینزو آبه نخست وزیر ژاپن در دیدار با رجب طیب اردوغان همتای ترک خود در استانبول، یک توافقنامه برای ساخت دومین نیروگاه هسته‌ای ترکیه در استان «سینوپ» در دریای سیاه امضا کردند).

همچنین گفته می شود که عربستان توافقنامه خريد ۱۶ رآکتور اتمي تا سال ۲۰۳۰ را با چين امضاء کرده است.

به همین دلیل است که ديويد آلبرايت رئيس مرکز تحقيقات علوم و امنيت بين‌الملل و کارشناس سابق خلع سلاح در این باره می گویند: عربستاني‌ها واکنش بسيار منفي به تحولات ايران دارند و از طرفي هم پول زيادي دارند به همين خاطر قادر خواهند بود استعدادهايي را خريداري کنند تا آنها را آموزش دهند. در گزارش آلبرايت به تلاش عربستان براي خريد بمب اتمي از پاکستان اشاره شده است.

اگر چه سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان گزارش‌های اخیر رسانه‌ها مبنی بر اینکه پاکستان و عربستان به دنبال همکاری هسته‌ای با یکدیگر هستند را رد کرد و آنها را بی‌اساس خواند، اما به نظر می رسد که عربستان سعودی تمایل زیادی برای وارد شدن به این مسیر دارد.

در نهايت اينكه تصور اينكه عربستان هسته اي و يا از طريق كشورهايي ديگر به بمب هسته اي مجهز شود؛ تصوري فوق العاده وحشتناك است. در حال حاضر که عربستان دارای یک نظام مستقر و مسلط بر همه عرصه های سیاسی، امنیتی و... است صدور بی رویه افراط گرایی تکفیری به کشورهای منطقه و جهان، این کشور را به یکی از خطرناک ترین کشورهای جهان تبدیل کرده است و در این میان، در صورتی که کابوس اتمی شدن عربستان نیز در میان باشد، شدت این خطر، چندین برابر خواهد شد.