جناب جهانگيري مبارزه با قاچاق پيشکش، لطفا خرابکاري نکنيد!

رضا عليزاده، 30 اردیبهشت 94

30 ارديبهشت 1394 ساعت 8:51


حجم واردات قاچاق کالا و مواد مخدر حدود ۲۵ میلیارد دلار در سال برآورده شده است. از این جهت اقتصاد ایران در حال کسب صعود به سکوی ترینهای جهانی است. این نابسامانی در حالی است که حتی کشورهای در حال توسعه و ضعیف هم توانسته اند تا حد زیادی مساله قاچاق را کنترل کنند.

جالب اینکه هر سه قوه هم از مبارزه با قاچاق دم مي‌زنند. دولت بيش از همه بر این طبل میکوبد. چندی قبل رئیس جمهور لطمه جدی قاچاق بر تولید ملی و حقوق مصرف کنندگان را بسیار زیانبار و غیرقابل تحمل دانست و به وزارت صنعت، معدن و تجارت دستور داد تا شفاف سازی و تسهیل تجارت قانونی را در جهت حمایت از تولید داخلی با جدیت دنبال کند.

معاون اول و رئیس ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی هم یک سال قبل واردات قاچاق را موجب نابودی تولید داخلی دانست و بر لزوم تهیه آیین نامه های مربوط به قانون جدید مبارزه با قاچاق کالا و ارز تاکید کرد. اما ورای این ژستهای رسانه ای اتفاقات دیگری رخ داده است.

برخی تجار که در دولت یازدهم به سمتهای بالای حکومتی منصوب شده اند، هیچ رقمه مقابله با قاچاق را برنتابیده‌اند. از این رو در همان ابتدای کار، سامانه رهگیری کالاهای وارداتی موسوم به «شبنم» که منجر به شناسایی اقلام قاچاق تا سطح خرده فروشی میشد را متوقف کردند. همچنین سامانه ایران کد برچیده شد و اجرای قانون جدید مبارزه با قاچاق کالا متوقف گردید. با اين وجود انهدام شبنم و ايران کد در مقایسه با انهدام ساختار رصد چرخه ارزي عددی محسوب نمیشود.

مهمترین راه مقابله با قاچاق (اعم از قاچاق کالا و مواد مخدر)، ایجاد بستر لازم برای رهگیری منابع و مصارف ارزی کشور است. چرا که همواره بخشی از درآمدهای ارزی کشور (حدود همین ۲۵ میلیارد دلار) بابت واردات تمامی اقلام قاچاق کالا و مواد مخدر به قاچاقچیان پرداخت می شود. بدیهی است که قاچاقچیان مفت و مجانی این اقلام را به ایران ارسال نمیکنند!

منابع يا همان درآمدهای ارزی کشور به دو بخش اصلي تقسيم مي‌شود:

الف) وصولي‌هاي حاصل از صادرات نفت، فرآورده های نفتی، گاز و برق (توسط نهادهاي دولتي)

ب) وصولي‌هاي حاصل از صادرات غير نفتي (عمدتا توسط بخش خصوصي و خصولتي)

بخش عمده هر دو گروه فوق در نهايت صرف واردات (اعم از رسمي و قاچاق) مي‌شود (کمتر از ۱۰ درصد منابع براي مسافرت‌هاي خارجي تخصيص مي‌يابد). بنابراين چنانچه فرآيندي تعريف شود که مسير مصرف ارزهاي صادراتي تا مرحله نهايي يعني واردات کالا قابل رهگيري باشد، عملا امکان تخصيص منابع به قاچاق کالا و مواد مخدر غير ممکن (يا حداقل بسيار محدود) مي‌شود. براي اين کار لازم است اطلاعات ثبت سفارش واردات در پايگاه سازمان توسعه و تجارت وزارت صنعت با اطلاعات گشايش اعتبار اسنادي بانک‌ها و اطلاعات تخصيص ارز بانک مرکزي و نهايتا اطلاعات اقلام وارداتي سازمان گمرک توسط يک سامانه الکترونيک مرکزي تقاطع و پايش شود. علاوه بر اين بايد اطلاعات ورودي و خروجي ارز در صرافي‌ها نيز به سامانه‌هاي گمرک، بانک‌ها و ثبت سفارش متصل شود تا عملا همه راههاي مصرف ارز به گمرک منحصر شود.

برقراري ساختار فوق، از لحاظ فني حتي در کمتر از نيمسال به آساني امکان پذير است. بانک‌هاي اطلاعات به صورت جزيره‌اي در هر يک از نهادهاي فوق ايجاد شده اما اطلاعات در فرآيند سيستمي تبادل نمي‌شود. به همين خاطر در بسياري از موارد ارز دريافتي از بانک مرکزي به جای واردات رسمی، منحرف شده و در مسيري ديگر به دست قاچاقچيان مي‌رسد.

رهگیری جریان ارزی یکی از ابتدایی ترین ساختارهای نظارتی در نظام اقتصادی کشورهاست. حتی کشورهای ضعیف آسیایی و همسایه ایران هم توانایی رهگیری چرخه ارزی خود را دارند. با این وجود هنوز بانک مرکزی ایران قادر به نظارت بر چرخه ارزی کشور نیست. انگار دست‌هايي عامدانه در مقابل شفافيت پولي مقاومت مي‌کنند.

در سال ۹۱ به دليل نوسانات بازار ارز و سرنوشت نامشخص دهها ميليارد دلار مداخله ارزي بانک مرکزي، سامانه «پرتال ارزي» جهت نظارت بر چرخه تخصيص ارز تصويب و ايجاد شد. به اين ترتيب ظرف چند ماه اين امکان فراهم شد تا مسير تخصيص ارز از بانک مرکزي تا مرحله نهايي واردات از گمرک با استفاده از نرم افزارهاي داده کاوي رصد شده و از موارد انحراف ارزي جلوگيري شود. قرار بود فاز دوم طرح يعني شفاف سازي ارز غير نفتي هم با اتصال سامانه ارز صرافيها (سنا) به سامانه پرتال ارزي عملياتي شود که اتمسفر تدبیر، دولت را دگرگون کرد. وزير صنعت و رئيس گمرک دولت جديد از همان بدو کار چهارچرخ اين سامانه را هوا کردند تا بساط شفافيت ارزي دوباره برچيده شود!

مقام معظم رهبري در صحبت‌هاي اخير خود به طور تلويحي از کم کاری دستگاهها در مبارزه با قاچاق گله کردند:

«مسئله‌ی مبارزه‌ی با قاچاق را این‌همه ما تأکید کردیم؛ دولتهای مختلف از سالها پیش همین‌طور مرتّب آمده‌اند رفته‌اند؛ خب، این کار یک کاری است که باید تحقّق پیدا کند و این هم ممکن است؛ نگویند نمیشود، کاملاً میشود؛ جلوی قاچاق را به‌طور قاطع بگیرند. بنده یک وقتی گفتم فقط سرِ مرز دنبال قاچاق نروید؛ میلیاردها دلار امروز در داخل کشور - که حالا من چون رقم دقیقش را مختلف میگویند، نمیتوانم معیّن بکنم که چقدر؛ امّا رقمهای گزافی گفته میشود - دارد صرف جنس قاچاق میشود. قاچاق را از لب مرز و از پیش از مرز تا داخل مغازه دنبال کنید. این، یک قلم بسیار مهم است؛ یک کار بسیار مهم است.» ۹/۲/۹۴

شاه کليد مشکلات اقتصادي کشور شفاف سازي است (هر چند فعلا کلید مذاکره در قفل گیر کرده است). اگر شفاف سازي شد، خود به خود اقتصاد نفتي و دولتي (دو مشکل ساختاري کشور) نيز در مسير اصلاح قرار مي‌گيرد. اگر شفاف سازی شد، بساط فرار مالیاتی و ریشه بسیاری از مفاسد اقتصادی خشک میشود. البته شفاف سازي هزينه دارد. شفاف سازي منافع عده‌اي را به خطر مي‌اندازد. از جمله اين عده، قاچاقچياني هستند که سالانه ۲۵ ميليارد دلار واردات غير رسمي دارند و احتمالا اسپانسر انتخاباتي برخي اشخاص و گروهها هم هستند.


کد مطلب: 271846

آدرس مطلب: http://alef.ir/vdcfjyd0vw6deca.igiw.html?271846

الف
  http://alef.ir