شامگاه شنبه گذشته در برنامه نگاه یک شبکه اول سیما مناظره‌ای بین حسین شریعتمداری مدیر مسوول روزنامه کیهان و صادق خرازی فعال سیاسی برگزار و موضوعات مختلف روز در آن به بحث گذاشته شد.
صرف نظر از جزئیات این مناظره که همه رسانه ها به آن پرداخته‌اند، نکته جالب توجه آن، درخواست هریک از طرفین -به ویژه آقای شریعتمداری- از دیگری برای مستند کردن صحبت‌ها بود چرا که استناد، به سخن اعتبار می‌دهد و صحت آن را قابل بررسی می‌کند. با این حال آقای شریعتمداری در اواخر وقت برنامه مطلبی را بیان کرد که بررسی سند و صحت آن، موضوع این یادداشت است.
مدیر مسوول روزنامه کیهان در سخنان پایانی خود در مناظره شنبه شب گفت: «مگر اوباما نگفته بود که با غلاف اسلحه، برنامه هسته‌ای ایران را متوقف کردیم؟» و از نظر ایشان این یعنی آمریکا حتی بدون استفاده از اسلحه و با غلاف خالی توانست برنامه هسته‌ای ایران را متوقف کند.
اگر چه آقای شریعتمداری منبع و سندی برای جمله‌ای که از قول اوباما نقل کرد نیاورد، اما جستجو در متون انگلیسی با کلیدواژه‌هایی چون Obama, Iran deal, nuclear, empty holster نشان می‌دهد به احتمال قریب به یقین منبع او مقاله‌ای است با نام "یک توافق بدِ خوب؟"[۱] نوشته توماس فریدمن، نویسنده آمریکایی که روز یکم جولای ۲۰۱۵ و در بحبوحه مذاکرات هسته ای در نیویورک تایمز منتشر شده است. این مقاله سال گذشته در رسانه‌های داخلی نیز بازتاب داشت و در کیهان نیز به عنوان خبر ویژه منتشر شد. در بخشی از این مقاله آمده است:
...اما آیا هنوز می توان یک توافق بدِ خوب به دست آورد؟...... بله! یک توافق بد خوب ....هنوز امکان پذیر است و به جزئیاتی بستگی دارد که در این لحظه درباره آن مذاکره می‌شود. چنین توافقی می‌تواند رئیس جمهور [اوباما] را قادر سازد که به کنگره‌ی بدبین و به اسرائیل بگوید بهترین توافق بدی را که با یک غلاف خالی از اسلحه می‌توان به دست آورد، کسب کرده است و بگوید تا هنگام دگرگونی‌هایی در ایران، زمان خریده است و این بهتر از آغاز کردن جنگی است که کسی نمی‌تواند عواقب زیانبار آن را پیش‌بینی کند.
تفاوت آنچه توماس فریدمن نوشته با آنچه آقای شریعتمداری در مناظره با صادق خرازی بیان کرد آشکار است: فریدمن در مقاله خود تأکید کرده است در صورتی که غلاف اسلحه آمریکا خالی باشد -یعنی در صورتی که قرار نباشد گزینه نظامی به کار گرفته شود- اوباما می تواند به کنگره و اسرائیل بگوید این توافق بهترین "توافق بد خوب ممکن" بوده است. اما بر اساس روایت آقای شریعتمداری، "اوباما"، "گفته است" آمریکا تنها با غلاف خالی اسلحه خود به این توافق دست یافته (و لابد اگر از خود اسلحه استفاده می‌کرد بسیار موفق‌تر می‌بود!)
به بیان دیگر، مخاطب شنبه شب آقای شریعتمداری با شنیدن این روایت او احتمال داشت چنین برداشت کند که پس از توافق هسته‌ای، اوباما سرمست از باده پیروزی، رجز خوانده و از این که تنها با غلاف خالی اسلحه توانسته ایران را سر جای خود بنشاند، ابراز خوشحالی کرده است.
این در حالی است که اولا عبارت "غلاف خالی" را اوباما به کار نبرده و این عبارت متعلق به مقاله نویس نیویورک تایمز است، ثانیا این مطلب چند روز مانده به توافق هسته‌ای نوشته شده، یعنی زمانی که کسی نمی‌توانسته است از به نتیجه رسیدن مذاکرات اطمینان داشته باشد و ثالثا اصلا مفهومش آن چیزی که آقای شریعتمداری گفت، نیست. به عنوان یک نکته حاشیه‌ای، این مسأله را نیز باید افزود که اصولا توماس فریدمن رویکرد آمریکا را در دفاع از منافع ملی خودش در مذاکرات هسته‌ای، رویکردی منفعل می‌دانسته و به آن انتقاد داشته است. فریدمن اندکی پس از توافق هسته‌ای با اوباما مصاحبه می کند و پس از آن می نویسد: «رئیس جمهور [اوباما] این موضوع را روشن کرد که با ارزیابی دو هفته قبل من مبنی بر این که ما [آمریکا] از همه اهرم‌های نظامی یا از همپیمانان خود برای جلوگیری از تبدیل ایران به قدرتی در آستانه هسته‌ای شدن جلوگیری نکردیم، موافق نیست[۲].»
متاسفانه این نخستین بار نیست که مطالب رسانه‌ها و یا اظهارات مقام‌های آمریکایی و غربی درباره برجام یا دیگر موضوعات سیاسی روز در رسانه‌ها و یا در کلام سیاستمداران ما اشتباه ترجمه شده و مصادره به مطلوب می‌شود. اگرچه بخشی از این مسأله –حداقل در حوزه سیاست خارجی- ممکن است عمدی نباشد و به همان مشکل قدیمی یعنی ضعف سیاستمداران و روزنامه‌نگاران و حتی مترجمان در درک و ترجمه متون از زبان انگلیسی یا دیگر زبان‌های بین‌المللی بر‌گردد. مورد ذکر شده نیز تنها مشتی نمونه خروار و یکی از موارد پرشمار از این دست بود اما این نمونه از آن جهت قابل تأمل است که گوینده آن بر ضرورت مستند بودن سخنان طرف مناظره خود تأکید بسیار می‌کرد.
[۱] .
http://www.nytimes.com/2015/07/01/opinion/thomas-friedman-a-good-bad-deal.html
[۲] .
http://www.nytimes.com/2015/07/15/opinion/thomas-friedman-obama-makes-his-case-on-iran-nuclear-deal.html
