الف - چرا مذهب مانع جذب توریست نیست؟

گسترش گردشگری، متضمن كاهش بیكاری و توسعه منطقه ای است و درآمد بالای ناشی از آن می تواند وابستگی به دلارهای نفتی را كاهش دهد. در نوشتار حاضر سعی در نشان دادن مزایای گردشگری نداریم چرا كه مزایای آن بسیار روشن است. اما سوال اساسی این است كه با وجود مزایای آشكار توریسم چرا گردشگری در ایران گسترش نمی یابد؟ و چرا گردشگران خارجی چندانی از آثار تاریخی ایران كه به تنهایی می تواند درآمد هنگفتی برای ایران باشد، دیدن نمی كنند؟

با وجود پتانسیل بالای ایران در صنعت گردشگری، کشورمان همچنان در جمع 40 كشور اولی كه درآمد گردشگری بالایی جذب می كنند قرار ندارد. این ضعف عملكرد در جذب توریست و درآمد حاصل از آن را بسیاری به دلیل شرایط ایران و مسایل مذهبی موجود در ایران می دانند.

برخی افراد وجود اعتقادات مذهبی در ایران را به عنوان مانع اساسی در ورود گردشگر به كشور ذكر كرده اند و به این بهانه، ضعف شدید عملكرد متولیان صنعت گردشگری ایران را توجیه می كنند. این درحالی است كه یكی از جاذبه های ایران برای جذب توریست خارجی، جاذبه مذهبی و به تعبیر دقیق تر؛ «خاص بودن» كشورمان از نظر فرهنگی است.

بسیاری از كشورها تلاش دارند خود را صاحب فرهنگ متنوع و خاص نشان داده و به این بهانه ، جهانگرد بیشتری به كشور خود بكشانند. المان ها و رسوم مذهبی ، یكی از شایع ترین ابزار های «خاص كردن» كشورهاست، بطوریكه برخی كشورهای موفق در صنعت جهانگردی (مانند تركیه و رژیم اشغالگر قدس) از وجود جاذبه مذهبی در درون كشورخود بهره جسته و توانسته اند درآمد هنگفتی از این باب كسب كنند.

كشور عربستان نیز مثال بارز این كسب درآمد است. جاذبه مذهبی تنها وجود اماكن مذهبی نیست بلكه وجود فضای معنوی در كشور و هم زیستی مذاهب مختلف در كنار یكدیگر نیز جاذبه مذهبی لقب می گیرد.

بنابراین به جای زیر سوال بردن مذهب به عنوان مانع گسترش گردشگری می توان از آن به عنوان جاذبه گردشگری بهره برد.

به دلایل دیگری نیز با قطعیت می توان گفت مذهب مانع جذب توریست نیست. عموماً جاذبه های توریستی ایران به نوعی هستند كه توریست خاص را به كشورمان جذب كنند. باید تفاوت بزرگی بین جاذبه های توریستی ایران و دبی و یا سواحل آنتالیا قایل باشیم همچنین باید تفاوتی به همین بزرگی بین توریست های بازدید كننده از این مناطق قایل باشیم. هر چند ایران به لحاظ جاذبه های طبیعی نیز موقعیت ممتازی دارد اما عموماً مناطق تاریخی آن می تواند توریست خاص را به كشور جذب كند. توریستی كه هدفمند است و برای بازدید از مكانی وارد كشور می شود نه صرفاً برای خوش گذرانی. وقتی این ورود هدفمند باشد، قطع و یقین این توریست حاضر است شرایط جامعه ای كه به آن وارد می شود را بپذیرد. بنابراین مذهب مانع اساسی برای جذب توریست نیست. مطالب فوق ناقض این مطلب نخواهد بود كه توریست خاص نیز باید شرایط مناسبی از لحاظ امنیتی، بهداشتی و رفاهی برخوردار باشد بلكه تنها برای اثبات این مدعاست كه مذهب مانع ورود نیست.

حال اگر بپذیریم كه علی رغم وجود شرایط مذهبی كنونی جامعه امكان ورود گردشگر به كشور وجود دارد، آن هم به تعدادی فراوان به علت جاذبه های زیاد، و این موردكه سیاست گذاران به هر دلیل از جمله ورود فرهنگ بیگانه با گسترش توریسم مخالف اند را مردود بدانیم (چرا كه سیاست گذاران به خوبی می دانند كه جمعیت گسترش فرهنگی از توریست به افراد جامعه مقصد نیست بلكه جهت گسترش فرهنگی و بر عكس است) می ماند علمكرد ضعیف ایران.

ایران به لحاظ امنیت از بسیاری كشورهای موفق در جذب درآمد های گردشگری، پیش تر است اما نبود برنامه مناسب و تبلیغات مورد نیاز و لازم مانع جذب گردشگر در كشورمان شده است. وقتی گردشگری به جاذبه های توریستی ایران آگاه نباشد چگونه ایران را به عنوان مقصد انتخاب خواهد كرد؟

تبلیغات گسترده تركیه روی مولانا می تواند تجربه‏ی مفیدی برای ایران باشد. در گوشه و كنار ایران عرفایی به مرتبه مولانا خفته اند. آیا ما حتی تلاشی برای شناساندن آنها كرده ایم؟ تعداد شعرای ایران كه در ایران دفن شده اند و مرتبه ای نظیر مولانا دارند اندك نیست. اما آیا ما از محل توریسم خارجی درآمد زیادی از این اماكن كسب می كنیم؟

صنعت گردشگری به گونه ای است كه خود می تواند خود را گسترش دهد و درآمدهای حاصل از آن چنان زیاد است كه می تواند موجبات بزرگ‏تر شدنش را فراهم سازد. اگر بخواهیم به رشد اقتصادی تعیین شده در برنامه چهارم دست یابیم، یكی از آسان ترین راه حل ها گسترش صنعت گردشگری است و با توجه به پتانسیل موجود كشور، تدوین یك برنامه راهبردی و اراده و همت برای اجرای آن می تواند چرخ های عظیم صنعت گردشگری و به تبع آن اقتصاد ملی را به حركت درآورد.

*کارشناس ارشد اقتصاد