الف - نگاهی دیگر به دستاورد اوپک/ شکست یا پیروزی؟

وزیر محترم نفت این روزها از پیروزی چشمگیر در جلسات اوپک در سخن گفته و حتی برخی دیگر از آن به "برجام نفتی" تعبیر می کنند. سوال این است که آیا واقعا ایران به خواسته های خود یا لااقل بخشی از خواسته های خود در اجلاس اخیر رسیده است که اینگونه ابراز خوشحالی می شود؟ یا اینکه طبق معمول قرار است در شکستها و عدم توفیق ها هم پیروزنمایی کنیم.

واضح ترین پیروزنمایی در این دولت، جشن گرفتن برای شکست مقابل تیم فوتبال آرژانتین است که شکست را چنان با زر و زیور آراسته شد که گویی ایران قهرمان جام جهانی شده نه اینکه در این بازی شکست خورده و بین چهار تیم گروه خود، چهارم شده است یا به قول آن مربی منتقد که از خبرنگار پرسید اگر شما(خبرنگار) مربی تیم ملی بودید ایران در گروه خود پنجم می شد؟

وزیر محترم نفت در سیزدهم خرداد 1395 در مصاحبه با خبرگزاری بلومبرگ* گفت:" تهران مستحق سهمیه‌ای 14.5 درصدی از کل تولید اوپک است و این مبتنی بر سطح تولید تاریخی است. اوپک در حال حاضر روزانه 32.5 میلیون بشکه نفت تولید می‌کند که سهمیه‌ای 4.7 میلیون بشکه‌ای به تهران می‌دهد که بسیار بالاتر از تولید فعلی 3.8 میلیون بشکه‌ای فعلی( تولید آن روز) این کشور است." حال سوال این جاست که چه اتفاقی افتاده است که ایران از سهم تاریخی خود در وین دست کشیده است و به سهم 3.797 میلیون بشکه ای رضایت داده است؟
وزیر نفت در مقابل این سوال قرار گرفته است لیکن به جای پاسخ و ارایه ی توضیح و اصلا بدون اینکه موضوع از دست دادن سهمیه ی بیش از 700 هزار بشکه ای را مطرح کند که ما از سهم تاریخی خود دست برداشته ایم در یک اقدام تعجب آور این کاهش میزان تولید را با پیروزی در خبرگزاریها و صدا و سیما مطرح نموده اند و بیان می نمایند که" ما توانستیم هم از فریز و هم از کاهش نفتی بگریزیم و قرار شد تولیدمان را به 3.975 میلیون بشکه افزایش دهیم. "

جناب اقای وزیر! شما با این کار نه تنها همان طرح فریزی که همیشه گفته اید نخواهید پذیرفت را پذیرفته اید بلکه منطق محکم و تاریخی 4.7 میلیون بشکه ای ایران را هم در اوپک بی اعتبار کرده اید و با توجه به فرمولها و تعاملات قبلی اوپک، سهم ایران را حتی بیش از عربستان کاهش داده اید واقعیت این است که عربستان با نزدیک به سه برابر تولید ایران، فقط 486 هزار بشکه کاهش را پذیرفته (در حالی که هنوز سه میلیون بشکه بیش از سهمیه ی خود تولید می کند) و ایران بیش از 900 هزاربشکه تولید کمتر از سهمیه را پذیرفته است.
این یک واقعیت کارشناسی و غیر قابل انکار است که ایران طی سال آینده توان تولید 4.7 میلیون بشکه ای را ندارد و برای یک دوره ی کوتاه، پذیرش 3.975 میلیون بشکه ای شاید بلا اشکال به نظر برسد اما واقعیت تلخ قصه که با مرور متن توافق اوپک مشخص شد( جدول زیر) این است که:

اولا برای ششماهه ی اول سال 2017، تولید ایران 3.797 میلیون بشکه (نه 3.975 میلیون شده) مشخص شده است یعنی ایران علاوه بر فریز، کاهش تولید را به میزان 187 هزار بشکه (یعنی 4.5 درصد کاهش به اندازه ی بقیه ی کشور ها ی اصلی تولید کننده ی اوپک) پذیرفته است مطابق جدول زیر تولید ایران از 3.975 به 3.797 میلیون بشکه در شش ماهه ی اول میلادی ( قابل تمدید به ششماهه ی دوم) کاهش خواهد یافت.

ثانیا بخشی از عواقب توافقنامه که برای عموم مردم و مسوولین بعدا مشخص خواهد شد، خدشه دار نمودن حق قبلی ایران مبتنی بر 14.5 درصد تولید اوپک (4.7 میلیونی) است .

آقای وزیر! شما بهتر می دانید که قرار است نظام سهمیه بندی جدیدی در اوپک تدوین شود و کشورهایی مثل عربستان و عراق (حتی با پذیرش کاهش محدود تولید خود) به ترتیب سه میلیون و 550 هزار بشکه بیشتر از سهمیه ی سنتی خود تولید دارند و کماکان از تولیدی بسیار بالاتر از سهمیه ی خود برخوردار هستند چرا باید در این اوضاع، ایران از حق و سهمیه ی سنتی و تاریخی خود به این میزان وحشتناک عدول کند؟
اگرچه این تصمیم برای ششماهه ی اول سال 2017( قابل تمدید برای ششماهه ی دوم) است ولی نباید از نظر دور داشت که ایران برگ برنده ی مهم و بسیار پرکاربردی را برای مذاکرات و چانه زنی های آتی اوپک در وین از دست داده است.

دهشتناک تر از واقعیتهای فوق این است که چرا این پیغام بسیار غلط را به طرفهای مذاکره مان می دهیم که بسیار از این وضعیت خوشحال هم هستیم؟ چرا از یک طرف به دنبال افزایش ظرفیت تا 5 میلیون بشکه هستید و از یکطرف همین الان خشت کج کاهش سهمیه ی وحشتناک را در حالی که بقیه بیشتر از سهمیه تولید کرده اند را پذیرفته اید؟

البته جناب اقای زنگنه فراموش نکرده ایم که اوایل کار شما در دولت اصلاحات، تحت تاثیر این شعار که "انرژی جایگزین به زودی عرصه را بر نفت تنگ خواهد کرد" با همنوایی با برخی اعضای اوپک و افزایش ناگهانی تولید، زمینه ی کاهش قیمت نفت را به8 دلار فراهم کردید. لااقل آن روز با نفت 8 دلاری ژست پیروزی نگرفتید اما امروز چرا مثل برجام صلای پیروزی سر داده اید در حالی که این ژست فقط مصرف داخلی برای محافل غیر نفتی( و این روزها مصرف انتخاباتی) دارد. تا کی قرار است واقعیات را به گونه ای دیگر انعکاس داده و تصمیمات را بدون آینده نگری اتخاذ کنیم؟ راستی بازپرداختهای IPC هم قراراست با همین تولید فعلی و محدود بپردازید؟
جناب آقای زنگنه! شما سنگرهای بسیار مهمی را در وین از دست داده اید و درنگاه استراتژیک شکست خورده اید لطفا ژست پیروزی نگیرید.

*کارشناس نفت

* https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/03/13/1092281