در اخلاق اسلامی مشهور است که می گویند: به تعداد انفس خلائق، راه های رسیدن به خدا وجود دارد. اما هر طالب اخلاقی باید تقوا را مراعات کند، واجبات را انجام دهد و محرمات را ترک کند.

همین نکته را دکتر سریع القلم نیز در یکی از مصاحبه های خودشان فرموده بودند. البته نه در علم اخلاق بلکه در علم توسعه. مضمون کلام ایشان این بود که توسعه اصول مشترکی دارد و هر کشوری که بخواهد توسعه پیدا کند، بایستی این مسیر را برود. اما این مسیر در هر کشور متفاوت طراحی می شود. یعنی با توجه به شرایط خاص اقتصادی، فرهنگی و جغرافیایی هر کشور بایستی طراحی مسیر توسعه صورت بگیرد.

برای مثال، همه ما می دانیم در هر کشور طالب توسعه باید تولید افزایش پیدا کند. اقتصاد رونق بگیرد و بیکاری کاهش یابد. اما سوال:
چگونه می توان اقتصاد را رونق داد؟
چگونه می توان واحدهای تولیدی ایجاد کرد؟
چگونه می توان تولید را افزایش داد و اساسا برای افزایش تولید باید روی چه کالاهایی سرمایه گذاری صورت بگیرد؟

این ها سوالات مهمی است. اما پاسخ آنها:
دوباره بیندیشیم. مشکل اصلی در جامعه ی ما فرهنگی است. حلقه ی مفقوده ی روند توسعه در کشور ما فرهنگی است.

تا زمانی که ما ایرانی ها کار مفیدمان بالا نرود.
تا زمانی که بخش زیادی از وقتمان را به شب نشینی ها و گعده ها و ... می گذرانیم.
تا زمانی که حجم مطالعات مردم بالا نرود و گران شدن کتاب، مردم را نگران نکند.
تا زمانی که بیشتر مردم استفاده روزانه از اینترنت نکنند.
تا زمانی که انتخابات ها رنگ عقلانی به خود نگیرد و مردم بر اساس عقلانیت انتخاب های خود را انجام ندهند.
تا زمانی که دغدغه استفاده از لبنیات برای همه ی مردم مطرح نشود.
تا زمانی که مراسم های عروسی با هزینه های بیجا برگزار می شود.
تا زمانی که در مراسم های خواستگاری، سوال اصلی ماشین و خانه و مادیات است نه شرافت و پاکی و با عرضه بودن داماد.
و تا زمانی که مردم ما فکور و منتقد نشوند و برخورد هایشان با یکدیگر عقلانی نباشد.

صحبت کردن از توسعه خنده دار است و راه به جایی نخواهد برد. اگر هم مشکل ما را حل کند، جنبه ی مسکّن دارد و ریشه ی مشکل را نخواهد خشکاند.

آری مشکل ما فرهنگی است و ما در جای دیگری دنبال حلش هستیم.

الف