الف - نقدی در تبعات شتاب توسعه شهری

در اخبار آمده بود که سرطان خون در کشور به شدت در حال افزایش است در بررسی علت و عوامل شیوع آن اشاره به افزایش مواد سمی بخصوص بنزن در هوا به دلیل الودگی های صنعتی اشاره شده است.

توسعه امری است طبیعی و مورد نیاز همه جوامع بدیهی است در جهان پرشتاب کنونی که همه کشورها در صدد توسعه امکانات برای رفاه عمومی و کاهش فاصله فقر و غنا هستند کشور ما بعنوان کشوری منادی عدالت و مهر ورزی باید نوجه جدی را به امر توسعه در همه امور اقتصادی فرهنگی علمی و فنی اجتماعی و دفاعی داشته باشد.

اما توسعه زمانی می تواند مثمر و کم خطر باشد که با اصول و قواعدی صورت گیرد و توسعه پر شتاب بدون برنامه و توجه و بررسی عواقب ان می تواند در عین حالیکه در کوتاه مدت و ظاهری سبب جلب توجه و رفاه گردد ولی در دراز مدت اثار مخربی می تواند داشته باشد.

برخی اخبار نگران کننده در رسانه ها نشان از اثار توسعه پر شتاب بدون توجه به اثار دراز مدت ان است .
در اخبار آمده بود که سرطان خون در کشور به شدت در حال افزایش است در بررسی علت و عوامل شیوع این بیماری های خطرناک اشاره به افزایش مواد سمی بخصوص بنزن و ازبستوز در هوا به دلیل الودگی های صنعتی و محیط زیست اشاره شده است.

در عین خال کاهش سن مبتلایان به بیماری های قلبی و عروقی و سکته های قلبی و معزی، افزایش فشارهای عصبی و روانی و افزایش سطح استرس و اضطراب در جامعه ایا حاصل این توسعه پر شتاب کنترل شده نیست؟

افزایش توان کشور در تولید خودرو و همچنین صنعتی شدن کشور و توسعه فعالیت های صنعتی لازمه توسعه کشور است ولی به چه قیمتی ؟ اگر همه تلاش های توسعه ای با هدف افزایش رفاه و سلامت جامعه است ایا این روند با توسعه بیماری های خطرناک را می توان منطقی دانست؟
با ورود حجم عظیم خودرو به شهرهای بزرگ بطور روزانه بر مشکلات این شهر ها افزوده می شود در حاب که زیر ساخت های لازم برای مطابقت با این حجم ورود خود روهای حدید به شهرها و تردد انها و و به تبع آن مشکلات تولید شده نیست پس ایا باز هم باید این توسعه پر شتاب صنایع خود رو سازی را برای سلامت جامعه مفید بدانیم یا مضر؟

جامعه سالم جامعه ایست که انسان های آن از نظر جسمی و روحی و روانی سالم باشند و همه ارکان توسعه باید با در نظر گرفتن این معیار صورت گیرد.

مرگ ۲۴ هزار انسان در سال در اثر حوادث رانندگی و تصادف اماری دردناک و مانند جنگی سراسری برای قتل و کشتار انسان هاست و به هیجوجه در خور شان کشور با فرهنگ و تمدنی چون ایران نیست.

در چند روز گذشته که آلودگی هوای تهران و برخی شهرهای کشور به مرحله هشدار رسیده است امار ها نشان می دهد که بیماری های ریوی و فلبی بشدت افزایش داشته است و قطعا مشکلات ناشی از ترافیک بر روحیه سلامت و شادابی جامعه را ملاحظه می کنیم حال ریشه این مشکلات در کجاست؟

مسولان صرفا بر افزایش امار و ارقام توسعه صنعتی تکیه می کنند ولی هیچ مطالعه حامعی از تبعات این توسعه بر سلامت جامعه ارائه نمی گردد. یکی از وظایف محققین و متخصصین دانشگاهی بررسی و ارائه امارهایی از تبعات این توسعه در سلامت جامعه در طی فرایندهای پر شتاب توسعه است که متاسفانه از این قسم گزارشات دراز مدت کم دیده می شود.
به هر حال به نظر می رسد توسعه پر شتاب صنعتی شدن و فاصله گرفتن از عادات و فرهنگ سنتی بدون رعایت اصول اساسی یعنی حفظ و ارتقا سلامت جسمی روحی و روانی مردم در دراز مدت ما را با مشکلات بسیار جدی مواجه خواهد ساخت.

بعنوان مثال رشد فست فود ها و گرایش شدید به مواد غذایی اماده و صنعتی به جای فرهنگ سنتی غذای خانگی علاوه بر اثار فرهنگی زیبای جمع های خانوادگی و تبعات مفید آن در سلامت روان که امروزه بشدت در حال کمرنگ شدن است و علت ان اشتغال و فعالیت اکثر اعضا خانواده و عدم حضور انان در منزل جهت دور هم بودن و صرف صبحانه ، ناهار و شام باهم سبب می شود که تغدیه نامناسب فست فود ها در دراز مدت ما را با بیماری های متعددی مواجه سازد که جامه غربی این مسبر را طی کرده و اثار زیانبار این مواد در سلامت جامعه را بطور علمی نشان داده اند مسیری که ما تازه در حال سیر آن هستیم و اگر اقدامات فرهنگی جهت کنترل این موضوعات صورت نگیرد قطعا در دراز مدت با مشکلات جدی در سلامت جسم و روح و روان جامعه حامعه روبرو خواهیم شد
رشد مصرف سیکار و دخانیات در بین جوانان از خطر های دیگری است که سلامت آینده جوانان و نیروی فکر و کار آینده جامعه را تهدید می کند.

همه این موارد و بسیاری موارد دیگر مانند مخاطرات اجتماعی و توسعه خشونت و بزهکاری نشان دهنده تبعات جدی توسعه پر شتاب صنعتی و فاصله گرفتن از ارزش های سنتی و فرهنگی جامعه است که در این بین فناوری های نوین ارتباطات مانند ماهواره اینترنت موبایل و رشانه ها نقش مهمی دارند.

بدیهی است مقابله با این تهدیدات که بطور خزنده در حال توسعه است نیازمند همتی ملی و بسیج همه سازمان های مسئول از مجلس و دولت و قوث قضاییه و بخصوص بخش های فرهنگی از کودکستانها تا دانشگاه ها مراکز علمیه حوزه های علمیه مساجد و مراکز تحقیقاتی و توسعه کشور و بخصوص و رسانه هاست.

متاسفانه فرهنگستان های علمی و فرهنگی ما برنامه ای مدون برای مقابله با این تهدیدات را ندارند و ما فعالیتی علمی در بررسی این تهدیدات در اینده سلامت کشور ا نمی بینیم. هرچمد در برنامه های کلان و جشم انداز ها و برنامه های جامع توسعه کشور به این موارد اشاره می گردد ولی عملا در سطح جامعه چنین روندی قابل احساس نیست.

مقابله با این تهدیدات نرم و خزنده که در صورت عدم کنترل و برنامه جامع توسعه پر شتاب با رعایت سلامت مردم می تواند سبب اثاری مخرب در دراز مدت گردد نیازمند لحاظ کردن این موئلفه در تمام برنامه های توسعه علمی صنعای فرهنگی اقتصادی و اجتماعی کشور است و دانشگاه ها حوزه های علمیه و تمام مراکز علم و فرهنگ جامعه باید در بررسی این امر نقشی مفید و موثر را ایفا نمایند و قوای سه گانه کشور و سایر نهاد ها و سازمان های مسئول باید این موضوعات را در تمام برنامه های توسعه خود بطور جدی مد نظر قرار دهند.

نویسنده : دکتر علی کرمی، دانشیار فناوری زیستی و بیولوژی مولکولی دانشگاه علوم پزشکی