الف - درباره سالگرد هدفمندي يارانه ها

یادداشت مهمان: دكتر جواد صالحي اصفهاني، 1دی90

‫همزمانی سالگرد حذف يارانه ها و سقوط ارزش ريال تصادفي نبود. اکنون دولت باید درباره بازار شفاف سازی کند‬

۲۰ دسامبر ۲۰۱۱ اولين سالگرد اصلاحات(هدفمندي) يارانه‌ها، اقتصاد ایران در شرايط عادي و خوب نبود. در روزي كه محمود احمدي نژاد رئيس جمهوري ايران در كنفرانسي در اولين سالگرد حذف يارانه ها در تهران سخن مي گفت، ارزش ريال سقوط كرد كه بدين ترتيب مرز ۱۵۰۰۰ ريال در ازاي يك دلار گذشت. به نظر نمي رسد كه اين دو مسئله اتفاقي و تصادفي روي داده است.

ارزش ريال به دليل تورم ايجاد شده ناشي از حذف يارانه‌ها كاهش يافته است. البته بايد گفت كه اين حذف يارانه‌ها امري قابل پيش‌بيني و توجيه‌پذير بوده است. در عين حال كاهش ارزش بسيار خطرناك ريال، شك و ترديدها را درباره بي ثباتي اقتصاد كلان كه مي‌تواند روند حذف يارانه‌ها را تضعيف كند، اضافه مي‌كند.

حُسن واقعي حذف يارانه‌ها، كاهش تقاضای انرژي بوده است. اين در حالي است كه اين كاهش تقاضا زماني رخ مي دهد كه خانواده ها و شركتها به تغيير رفتار و سرمايه گذاري در تجهيزات صرفه جويي امور انرژي تمايل داشته باشند. البته بايد گفت كه در اين راستا براي تغيير رفتار لازم است اين اطمينان حاصل شود كه بهاي امور انرژي پس از حذف يارانه‌ها در چرخه تورم و كاهش ارزش پول واحد افزايش پيدا نكند.

با توجه به اينكه ارزش ۱۵۰۰۰ ريال اكنون يك دلار بوده است، بنزين (۴۰۰۰ يا ۷۰۰۰ ريال در هر ليتر) ۵۰ درصد ارزان تر از بهايش در سال گذشته زماني كه بهاي جديد تعيين شد، بود.

به اين موضوع نيز بايد اشاره شود كه ايراني‌ها در يك دوران آرام به زندگي شان ادامه نمي‌دهند. تهديدها در مورد حمله عليه ايران وجود دارد، تحريم‌ها عليه ايران در حال افزايش است.در اين مسير رفتار بسيار عجيبي از سوي مقامات پولي براي مقابله با مشكلات ديده شده است. رئيس بانك مركزي ايران اخيرا گفته است كه وي دستور كاهش بهاي طلا و ارز خارجي را صادر كرده است.

بي ثباتي در بازار ارز خارجي ايران بخشي از نتيجه تورم گذشته‌اي است كه به طور تدريجي ريال را از قرار گرفتن در يك رديف با ديگر ارزها خارج كرد. سطح ارزش پول ايران طي دو سال گذشته حدود ۵۰ درصد افزايش داشته است اين در حالي است كه پيشتر پول ايران در رقم ۱۰۰۰۰ ريال در ازاي يك دلار بالا و پايين مي رفت.

بهاي بالاتر انرژي بايد توليد كنندگان را تشويق كند تا تكنولوژي هايي با مصرف کمتر انرژي استفاده کنند. بدين ترتيب است كه توليد تقويت مي شود. از تبعات مهم افزایش ضرر و زیان تولیدکنندگان ایرانی در پی بالا رفتن قیمت حامل‌های انرژی، کاهش ارزش ریال به عنوان پول ملی این کشور بوده که البته با توجه به تدریجی بودن این رخداد، کاهش ارزش پولی ملی به ثبات فضای اقتصادی ایران لطمه چندانی وارد نکرده است.

اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها در حالی یک ساله شده که به گفته کارشناسان آن طور که پیش‌بینی شده بود، بحران‌زا نبوده و منطبق بر نظرات مختلف منتقدان آن از آب درنیامده است. از تمامي برنامه هايي كه توسط دولت احمدي نژاد معرفي شده، طرح هدفمندي يارانه‌ها احتمالا پس از دولت وي نيز ادامه دارد و اينكه از دولت احمدي‌نژاد به عنوان دولتي كه هدفمندي يارانه ها را اجرا كرد، ياد خواهد شد.

نجات طرح هدفمندي يارانه ها از شرايط ناآرام فعلي بايد آسان‌تر باشد چون در اين مقطع زماني بهاي نفت بالاست.

دولتها براي مقابله با شایعات به پنهان كردن اطلاعات يا دادن اطلاعات غلط گرايش پيدا می كنند. اين تاكتيك ها در زماني كه سرمايه گذاران باتجربه هستند و اطلاعات به سرعت در جريان است، خوب عمل نمي‌كنند. حباب در بازار و قيمتها به دليل اطلاعات بد ايجاد مي‌شود. در اين راستا شايعات نيز به دليل اطلاعات غيرموثق درست مي شوند. به نظر من ارائه اطلاعات معتبر و موثق در مورد بازار و فعاليتهايش، اوضاع بازار را آرام مي كند چون با ارائه اين اطلاعات موثق شك و ترديدها در مورد اوضاع بازار كاهش مي يابد اما اگر اطلاعات موثق و معتبر نباشد، شرايط بازار بي ثبات‌تر خواهد شد. همچنين فروش دارايي‌ها با بهاي ارزان و كم و يا دستور كاهش بها باعث افزايش اعتماد به بازار نمي‌شود.

لازم است دولت در مورد اقتصاد شفاف سازي كند. بايد بگويد كه تحريم‌هاي خارجي چه تاثيري بر اقتصاد داشته و قصد دارد در مورد آنها چه كاري انجام دهد.