«من به شما عرض كنم كه امروز دشمن قادر نيست حادثه‌اى مثل حادثه صلح امام حسن را تحميل كند. اين‌جا اگر دشمن زياد فشار بياورد، حادثه كربلا اتّفاق خواهد افتاد...»

اين جمله تاريخي را رهبر فرزانه انقلاب اسلامي روز اول ارديبهشت ۱۳۷۹ در ديدار با جوانان در مصلّاى بزرگ تهران بر زبان راندند. بيان اين جمله تبيين استراتژي نظام اسلامي در شرايط سخت آن سالها بود. در عرصه داخلي؛ ماجراهايي مانند قتل هاي زنجيره اي، حمله به كوي دانشگاه تهران، فتنه انگيزي مطبوعات زنجيره اي، و ... شرايط خاصي را در كشور ايجاد كرده بود و در عرصه خارجي نيز، فشارهاي روزافزون بر برنامه هسته اي، حمله طالبان به كنسولگري ايران در مزارشريف، تهديدات نظامي آمريكا و ... شرايط پيراموني كشور را ملتهب جلوه مي داد. در آن وضعيتِ فشار خارجي و فتنه هاي داخلي، و آنگاه كه نفاق داخلي فشار را بر كشتيبان انقلاب افزايش داده بود تا نظام جام زهر سر كشد، مقاومت تنها پاسخ منطقي بود؛ مقاومت در برابر خواست افراطيون تجديدنظرطلب و دشمنان خارجي.

دولت اصلاحات رفت و جاي خود را به دولت اصولگرا داد. ۸ سال دولت احمدي نژاد رفته رفته افراط را – بخصوص در عرصه سياست خارجي – از آن سو پيشه كرد تا حاصل آن چندين قطعنامه و فشار بر كشور و تضعيف قدرت بازي گري ايران در منطقه باشد.


اينك آن روزهاي افراط دو سويه گذشته است. كشور در شرايط پسافتنه پس از ۸۸ ، با انتخاباتي پرشكوه مواجه شد و از پس آن، رئيس جمهوري روحاني عنان دولت در دست گرفت؛ رئيس جمهوري كه مي خواهد در ميانه اين دو افراط بايستد و راه درست را در پيش گيرد؛ نه وادادگي و ترس، و نه ماجراجويي و دشمن تراشي.

انتخابات اخير نشان داد كه عرصه سياست خارجي و نحوه تعامل نظام با جهان به شدت مورد توجه مردم قرار دارد و از قضا، فردي مقبول افتاد كه برخي افراطيون داخلي او را سازشكار جلوه مي دادند. اما مردم اين تلقي را نپذيرفتند و به حسن روحاني و خردورزي سياسي اش آري گفتند؛

خردورزي سياسي و خودداري از افراط در تعامل با جهان كه بزرگان اصولگرا نيز بر آن صحه گذاردند. اينك كليد در دستان روحاني است و همانگونه كه خود او نيز صراحتاً گفته است " دولت وی اختیار کامل دارد تا بر سر برنامه صلح آمیز انرژی هسته ای به توافقی با غرب دست یابد". اين اختيار تام از اعتماد بالاي رهبر معظم انقلاب ناشي مي شود كه وي را فردي امين دانسته و با عنايت به خواست مردم و شرايط كشور، حل پرونده را بر عهده او گذارده اند.

اين واگذاري و اعتماد، به فراخي ميدان مانور سياست خارجي دولت يازدهم خواهد انجاميد و حسن روحاني خواهد توانست همانگونه كه در ديدار با فرماندهان سپاه گفتند: نه در كوچه تنگ كه در بیابان بزرگ و میدان باز مقاومت و تدبير كند.


«عرصه دیپلماسی، عرصه لبخند و درخواست مذاکره و مذاکره است اما همه این رفتارها باید در چارچوب چالش اصلی فهم و درک شود... با مساله‌ای که سال‌های پیش، نرمش قهرمانانه خواندم موافقم چرا که این حرکت در مواقعی بسیار خوب و لازم است اما با درک ماهیت طرف مقابل و فهم صحیح هدف‌گذاری او. یک کشتی‌گیر فنی نیز برخی مواقع به‌دلیل فنی نرمش نشان می‌دهد اما فراموش نمی‌کند که حریفش کیست و هدف اصلی او چیست؟...»

اين جملات مهم و تاريخ ساز را رهبر معظم انقلاب در ديدار با فرماندهان سپاه بيان كردند. اين مواضع كاملاً حساب شده و هدفمند اولاً در ديدار با فرماندهان نهاد انقلابي سپاه بيان شد تا سخني از موضع قدرت تلقي شود، و ثانياً در آستانه سفر رئيس جمهور به سازمان ملل بيان شد تا ميدان فراخ مورد نياز را براي مانور روحاني فراهم كند و او و ظریف با دست باز به گفتگوهای هسته ای در نیویورک بروند و در بخش بده و بستان و داد و ستد دیپلماتیک از قدرت کافی برخوردار باشند. و مسلماً همه اينها در چارچوب تلاش روحاني براي احقاق حقوق ملت و منافع ملي است.

كليدواژه سخنان رهبري كه مي تواند كليد روحاني براي گشودن قفل پرونده هسته اي و گام نهادن در راه رفع تحريم ها باشد، نرمش قهرمانانه بود. "نرمش قهرمانانه" اشاره ظريفي است به كتاب معروف شيخ راضي آل ياسين درباره ماجراي صلح امام حسن (ع) كه خود آیت الله خامنه ای در ۳۰ سالگی (سال ۱۳۴۸ خورشیدی) تحت عنوان "صلح امام حسن (ع)؛ پرشكوه ترين نرمش قهرمانانه تاريخ"ترجمه کرده اند.

شايد اين پرسش مطرح شود كه چرا يك دهه پيش، رهبر انقلاب فشار دشمن را نه باعث صلح امام حسن (ع) كه موجد عاشورايي ديگر دانستند اما اينك، نرمش قهرمانانه به شيوه امام مجتبي (ع) را عملي مي دانند؟

پاسخ به اين سئوال با درك ماهيت فقه حكومتي شيعه سهل تر خواهد بود. در ديدگاه فقهي حضرت امام خميني (ره) و مقام معظم رهبري، زمان و مكان دو عنصر مهم در اجتهاد و تصميم اند. يك دهه پيش، كشور از خارج براي تسليم تحت فشار فزاينده بود و افراطيون داخلي نيز نظام را براي سر كشيدن خودخواسته جام زهر تحت فشار قرار داده بودند. امروز اما، دولتي معتدل و مورد اعتماد بر سر كار است و نظام در نتيجه ناكامي هاي سلسله وار جبهه استكبار، و پيروزي هاي سلسله وار جبهه مقاومت اسلامي، در اوج قدرت و اقتدار است اگر چه به واسطه مشكلات اقتصادي چالش هايي وجود دارد كه تداوم آنها مي تواند مشكل آفرين باشد. در اين شرايط، گفتگو از موضع برابر و همراه با بده بستان متوازن مي تواند منافع ملي را تامين كند. لذا رهبر معظم انقلاب در زمان لازم بر مقاومت حسینی تأکید می کنند و در شرایطی دیگر ، «نرمش قهرمانانه» را در راستای منافع جامعه اسلامی می شمارند و هم مقاومت و هم نرمش، هر کدام در شرایط خاص خودشان، الگوهایی برای حفظ منافع ملی است.

از سوي ديگر، شايد بتوان يكي از حكمت هاي موضع منعطف اخير رهبري را در فرازهايي از مقدمه كتاب صلح امام حسن (ع) يافت. در اين مقدمه كه توسط عالم بزرگ سيد شرف الدين عاملى نوشته شده و آيت الله خامنه اي آن مقدمه را به «راستى و درستى و انصاف» متصف كرده است مي خوانيم: حوادث بعد از صلح تماما خط مشى امام حسن را تفسير كرد و روشن ساخت مهمترين هدف امام حسن - عليه السلام - آن بود كه نقاب از چهره ى اين طاغوتهاى زمان بردارد و از تعبير شدن خوابى كه براى رسالت جدش پيامبر ديده بودند ، جلوگيرى كند و اين منظور بطور كامل بر آورده شد ، ماسك از صورت دزدان افتاد و كوس رسوايی بنى اميه بر سر بازارها زده شد. از نظر خردمندان صاحبنظر، روز ساباط امام حسن به مفهوم فداكارى بسى آميخته تر است تا روز عاشوراى امام حسين زيرا امام حسن در آنروز در صحنه ى فداكارى، نقش يك قهرمان نستوه و پايدار را در چهره مظلومانه ى يك از پا نشسته ى مغلوب ، ايفا كرد...


از جنگ حنین تا صلح حدیبیه، و از صلح حسنی(ع) تا قیام حسینی(ع)، همه و همه پر از آموزه هایی است که دست رهبران جامعه اسلامی را برای انتخاب بهترین گزینه ها باز می گذارد تا منافع اسلام را به بهترین شکل ممکن تأمین کنند. اگر امام حسن (ع) برای حفظ جامعه اسلامی از جنگ، بازگرداندن آرامش به جامعه، نقاب افکندن از چهره نفاق و بسترسازی برای گسترش تشیع - که در زمان امام باقر(ع) و امام صادق(ع) ثمره داد - راه صلح را با شخصی مانند معاویه برگزیدند، امروز نيز با تشخيص رهبري، امكان نرمش قهرمانانه خواهد بود؛ نرمشي كه جبوه هايي از آن را در تاريخ معاصر به ياد داريم و مهم ترينش پذیرش قطعنامه ۵۹۸ از سوی حضرت امام خميني (ره) بوده است. و شايد بتوان پذیرش معاهده خلع سلاح های شیمیایی توسط نظام سوریه را در روزهاي اخير هم نمونه ای تاریخی از نرمش قهرمانانه در دیپلماسی توسط زنجيره مقاومت اسلامي دانست.

الف