داخلی صفحه یادداشت بینندگان آرشيو يادداشت

۱

شهدای بنری

بخش تعاملی الف - محمد ایرانی

اشاره: مطلبی که می خوانید از سری یادداشت های بینندگان الف است و انتشار آن الزاما به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست. بینندگان الف می توانند با ارسال یادداشت خود، مطلب ذیل را تایید یا نقد کنند.

تیتر را دوباره بخوانید. وقتی قرار است شهیدی را به شهری بیاورند، تمام در و دیوار شهر را بنر باران می کنند. شبکه رادیویی و تلویزیونی هم اگر باشد، احتمالا مادر شهیدی را می آورد، خانواده شهیدی را حاضر می کند یا تماس تلفنی خواهد داشت با یک جانباز! سوال همه ی این ها هم حتما این خواهد بود که: خاطره ای تعریف کنید!

ابن خلدون، سیاستمدار و عالم اجتماعی تونسی معتقد است که پس از هر انقلابی (و به قول خودش) غلبه ی اقوام بدوی بر متمدن، تا سه نسل بعد چهره انقلاب عوض نمی شود؛ اما پس از آن، رویکردها تغییر می کند و به سمت آنچه که علیه ش شوریدند، رجعت خواهند کرد! ابن خلدون البته در فضای عشایری و عشیره ای که در آن زیسته، آن عنصر ملعون! را مدنیت و شهرنشینی نامگذاری می کند که رفاه طلبی یک بخش اساسی آن به شمار می رود. شاید تفاوت نسل اول و نسل سوم ابن خلدون را همین قدر ساده بتوان تعریف کرد که: نسل اول شهدایش را زنده می داند و نسل سوم با شهدا خاطره بازی می کند!

در این که چرا نسل ها تغییر می یابند حرف بسیار گفته شده ولی شاید «بنر» در زمانه ی ما نقش تعیین کننده ای ایفا می کند. بنرهای رنگارنگی که گاه حتی در تلویزیون، اَشکال صوتی و تصویری اش پخش می شود. اینطور است که –فارغ از حق و باطل بودن کشته شدگان- آلمان برای بازماندگان جنگ جهانی دوم و یادگارهای آن دوران در تمام مراسم هایش صندلی های خالی در نظر می گیرد که اگر اتفاقی یک نفر از آن ها به سالن مراسم آمد، همیشه برایش جای خالی باشد. ویتنامی ها در مراسم های جشن و شادی شان ظرف های خوراکی برای بازماندگان جنگ می گذارند. در ایران اما یک بنر بزرگ روی دیوار نصب می کنیم با این مضمون که «شهدا شرمنده ایم!» ولی جانباز را دو ساعت در طبقات مختلف همان اداره می چرخانیم و اگر گذرش به مراسمی خاص بیفتد احتمالا ساختمانش، محل عبور با ویلچر ندارد!

خاطره بازی با شهدا ساده ترین کار ممکن و کم خرج ترین عملی است که می شود در «یادمان» شهدا انجام داد. اصلا اگر شهید حیّ و حاضر اینجا باشد، کاری با او نداریم! بنر مهم تر از شهید است. اگر یاد شهدا اینطور می خواست زنده بماند که ژاپن برای زنده نگه داشتن یاد کشته شدگانش باید دور تا دور جزیره هایش را «بنرمالی» می کرد! داستان اینجاست که اگرچه آنها معتقدند مرگ پایان زندگی است و در مذهب شینتو، جهان دیگری وجود ندارد اما انگار بیشتر از ما به زنده بودن کشته شدگانشان –که فکر می کنند بر حق بوده اند- اطمینان دارند.

وقتی چشم هایمان را عادت دادیم به دیدن (بنر و بنرواره و بنرانه) چه روی دیوار، چه در تلویزیون و چه در اینترنت و شبکه های موبایلی، آن وقت دلمان به این خوش می شود که در روز گذشته سه تصویر از شهدا را فرستادیم، حدود ۲۰ عکس را لایک کردیم و یک فیلم سینمایی با موضوع دفاع مقدس دیدیم و اشک ریختیم! بعد هم کم کم شهدا برنامه هایی می شوند سرگرم کننده، گاهی تخیلی و هیجان آور که بیشتر با آنها «حال» می کنیم و «باصفا» هستند، تا با ما زندگی کنند.

شهدا برای بعضی ها شبیه ماتریکس و بتمن می شوند که هرکاری از دستشان برمی آید و محال است که شبیه آنها شویم. برای بعضی ها هم آدم های ساده و ساکت و محجوبی می شوند که به قول امام خمینی (ره) در منشور روحانیت «کج راه رفتنشان» دلیل بر خوبی شان است! و نتیجه اش این می شود که به تشییع شهدا می رویم تا به خاک بسپاریمشان! با خاک کردن شهدا کار را تمام می کنیم. یعنی شهدا را به معنای دقیق کلمه، زنده به گور می کنیم. بعد هم برمی گردیم و بین پیام های بازرگانی چیپس و پفک، احتمالا یک پیام اخلاقی درباره احترام به شهدا و جانبازان می بینیم. و اینطور می شود که شهدای دیگری خلق می شوند.

شهدایی با اخلاقیات عوام زده. با موی بلند، بدن خالکوبی شده و گاهی هم اهل سیگار برای اهلش. اهل نمازشب و اشک و حسین حسین گفتن، برای یک عده دیگر. شهدایی که اصلا بهشان نمی آید روزی فریاد می زدند «تا وقتی که پرچم لا اله الا الله در سراسر زمین برافراشته نشده است، از پا نمی نشینیم.» شهدا را تغییر دادیم تا فقط به درد «تایید وضع موجود» بخورند. به درد کتاب های خاطرات. شهدایی که اصلا بهشان نمی خورد زنده باشند. تیتر را دوباره بخوانید.