به گزارش الف به نقل از روابط عمومي مركز، نود و هشتمين نشست علمي-تخصصي با مديريت علمي، دكتر محمّد جعفري؛ رئيس امور اقتصاد كلان سازمان برنامه بودجه كشور و همچنين با سخنراني، دكتر سياب ممي پور؛ عضو هيئت علمي گروه اقتصاد انرژي و منابع دانشگاه خوارزمي، دكتر محمّد صيادي، عضو هيئت علمي دانشگاه و پژوهشگر حوزه اقتصاد انرژي و منابع و مهندس همّت قلي زاده؛ كارشناس حوزه اقتصاد انرژي سازمان برنامه و بودجه كشور و با مشاركت فعال جامعه علمي، پژوهشي، دانشگاهي، انديشگاهي، صاحبنظران، مديران و كارشناسان دستگاههاي اجرايي ملّي و استاني به صورت مجازي برگزار مينمايد.
در ابتدای این نشست دكتر محمّد جعفري، رئيس امور اقتصاد كلان سازمان برنامه بودجه كشور به عنوان مدیر علمی نشست ضمن اشاره به شرایط حساس کشور و جنگ ترکیبی دشمن علیه ملت ایران و لزوم پیگیری کار اصلی در کشور گفت: بی تردید مدل حکمرانی در کشور دچار دشواری و پیچیدگی شده است و باید در این شرایط با دقت بالا تصمیم گیری کنیم.
وی ادامه داد: دوران کرونا مصرف انرژی را کاهش داده بود اما بعد از این دوران با افزایش مصرف مواجه هستیم و البته عدم بهینه بودن صنعت هم کماکان در افزایش مصرف انرژی تاثیر گذار است. لذا باید شفاف بگوییم که در حوزه انرژی با فرض ادامه وضع کنونی از کشور صادر کننده و وارد کننده تبدیل خواهیم شد. از سوی دیگر مطالبه عمومی هم این است که باید صنعت، خودرویی تولید کند که مصرف را کنترل کند.
این پژوهشگر و محقق اقتصاد کلان ادامه داد: ما در مصرف نرمال نباید افزایش قیمت داشته باشیم ولی در عین حال باید به مصرف های بی رویه دقت کنیم و از سوی دیگر با ابزار تکنولوژی مصرف سوخت را کنترل کنیم.
این مقام مسئول افزود: بر اساس داده های موجود، دهک ها خیلی به هم نزدیک شده اند و این مطلب باید مدنظر هر گونه سیاستگذاری قرار گیرد. ضریب جینی کاهش پیدا کرده است اما این کاهش ضریب جینی می تواند به معنای فشردگی اقتصاد باشد.
در ادامه این نشست دكتر محمّد صيادي، عضو هيئت علمي دانشگاه و پژوهشگر حوزه اقتصاد انرژي و منابع در توضیح تصویر کلان انرژی در کشور گفت: مهمترین مسائل انرژی ایران مسئله وابستگی سبد انرژی به نفت و گاز در کشور است به گونه ای که 98 درصد از سبد انرژی ایران به نفت و گاز بر می گردد و این روند در سال های گذشته ادامه داشته و گازی شدن صنایع در ایران در حال افزایش است. دومین مطلب، مقایسه شدت انرژی ایران در جهان است که این شاخص به میزان تاثیر انرژی در تولید جی دی پی بر می گردد و شاخص دیگر انتشار گازهای گلخانه ای است. موضوع دیگر فلر کردن گاز است" گاز سوزانده شده بر اثر استخراج نفت" و این روند در طول سال های گذشته همواره در حال افزایش بوده است. مورد بعدی ناترازی تولید گاز در کشور است در واقع به این معنا که هر چه تولید می کنیم مصرف می کنیم و در این شرایط در صورت امتداد با ناترازی بسیار بالایی میرسیم. همچنین نقش پایین حمل و نقل عمومی نیز از جمله مسائل انرژی در ایران است و از سوی دیگر سرمایه گذاری ناکافی در حوزه تولید برق نیز از دیگر مسائل حوزه انرژی کشور به شمار می رود.
وی با اشاره به حجم یارانه پرداختی انرژی در ایران بر اساس داده های جهانی گفت: یارانه های انرژی در ایران شامل 5 میلیارد دلار در حوزه نفت، 12.5 میلیارد دلار در حوزه گاز و 12.2 میلیارد دلار یارانه برق پرداخت می شود. که البته براساس قیمت های جهانی مورد محاسبه قرار گرفته است.
این پژوهشگر بر اساس داده های موجود ادامه داد: قیمت بنزین در ایران سومین قیمت نازل در جهان است بنزین در کشور با دلار 30 تومان و پنج سنت است ولی همین مطلب اگر با توان پرداخت شهروندان مقایسه شود، ایران شرایط سی و سوم دارد یعنی نه کم است و نه زیاد، پس نباید به مردم بگوییم بنزین در کشور ارزان است. البته این متغیر به جی دی پی و درآمد مردم بر می گردد.
وی با اشاره به قیمت حقیقی بنزین در سال های گذشته بر اساس نرخ تورم گفت: قیمت حقیقی بنزین در حال کاهش است. چرایی این کاهش به نرخ تورم باز می گردد و این موتور تورم همین یارانه ها است. لذا الان قیمت حقیقی بنزین در ایران بر اساس تورم از سال 59 پایین تر است.
در ادامه این نشست علمی، دكتر سياب ممي پور، عضو هيئت علمي گروه اقتصاد انرژي و منابع دانشگاه خوارزمي به عنوان سخنران دوم در پاسخ به این پرسش که آیا افزایش حامل ها تورم را ایجاد می کند گفت: لزوما منشا تورم بحث بنزین نیست بلکه باید موتور تولید تورم را که در جای دیگری است اصلاح کرد.
وی ادامه داد: این دیدگاه که اگر قیمت ها را تثبیت بکنیم لزوما به مهار تورم منجر نمی شود بلکه مصرف از تولید در سال های اخیر بیشتر بوده است. در سال 86 سهمیه بندی، ترمزی در بحث مصرف بنزین ایجاد کرده است.
این پژوهشگر حوزه انرژی ادامه داد: افزایش نرخ ارز معلول کاهش ارزش پول ملی است. منظور ما از یارانه پنهان انرژی در ایران در واقع بحث هزینه فرصت است و این هزینه فرصت به عوامل متعدد بر می گردد. موتور خلق این هزینه فرصت نیز یک عامل درونی است.
وی افزود: تورم داخلی در ایران یک امر داخلی است و یارانه پنهان مولود تورم داخلی است. لذا آزاد سازی قیمت ها راه فائق آمدن بر یارانه پنهان نیست و از این رو بر این باورم که کنترل تورم مقدم بر آزاد سازی قیمت های انرژی است.
این محقق در خصوص بحث آزاد سازی قیمت بنزین تاکید کرد: هرگونه افزایشی لزوما بر روی مصرف تاثیر نمی گذارد و از مناسبت های فرهنگی تا صنعت و... همه با هم بر روی افزایش مصرف تاثیر می گذارند. لذا بر این باورم افزایش قیمت، کاهش لزوما مصرف را به همراه ندارد و در عین حال بر این باورم که اصل قیمت گذاری نیز بسیار مهم و تاثیر گذار است اما تنها اصل تاثیر گذار نیست.
وی با اشاره به مطالعات انجام شده و بررسی سناریوهای موجود در اصلاح قیمت بنزین در مطالعه مورد اشاره ضمن بیان کیفیت این سناریوها گفت: بر اساس نتایج این مطالعه، ادامه سناریو وضعیت کنونی مطلوب نیست. در خصوص سناریو آزاد سازی قیمت نیز مورد اقبال افکار متخصصین نیست. سناریو بنزین برای همه شهروندان " پایلوت کیش"و سناریو چهارم دریافت مالیات از مصرف بیش از حد و شناور سازی قیمت ها به عنوان یک گزینه اقتصادی در میان متخصصین این مطالعه پذیرفته شده است.
این محقق ضمن اشاره به زوایا و پیدا و پنهان سناریوی چهارم گفت: متوسط مصرف بنزین در ایران برای هر خانوار بر اساس مصرف سهمیه ای یک میلیون و هشتاد هزار تومان است. براساس مطالعات آماری ما مصرف سوخت تا بیست و پنج میلیون تومان در سال را نیز داریم.
وی در تشریح این مدل با تاکید بر عدم دستکاری قیمت و میزان سهمیه موجود با ارائه مدل این تحقیق تاکید کرد: با شناور سازی قیمت بر اساس مدل موجود تنها باید در بخش غیر سهمیه ای اعمال شود و این شناور سازی باید بر اساس فوب خلیج فارس باشد تا یکبار برای همیشه دولت از قیمت گذاری بنزین خارج شود و بدین ترتیب از قیمت گذاری دستوری پرهیز کنیم. لذا قیمت گذاری شناور بر بنزین غیر سهمیه ای به عنوان پیشنهاد این مطالعه به شمار می رود.
ایشان با ملاحظات اجتماعی و اقتصادی گفت: قیمت سهمیه حفظ شود و قیمت غیر سهمیه ای به صورت شناور قیمت گذاری شود و اصلاح قیمت ها باید به صورت تدریجی در قیمت سهمیه ای در صورت تثبیت قیمت ها انجام شود که با این مدل ما شاهد افزایش قیمت ها نخواهیم بود. قیمت گذاری دستوری به صورت کامل از میان می رود و قاچاق سوخت کاملا مرتفع خواهد شد.
مهندس همّت قلي زاده؛ كارشناس حوزه اقتصاد انرژي سازمان برنامه و بودجه كشور به عنوان سخنران سوم این نشست در بیان مسئله موجود کشور گفت: ما بر این باوریم یارانه پنهان اساسا وجود ندارد، باید بحث فروش را در نظر بگیریم و مسئله اصلی کشور موضوع بنزین نیست.
این محقق و کارشناس حوزه اقتصاد انرژی گفت: بر اساس گزارش های شرکت ملی نفت، ما هر بشکه نفت خام را در مقاطعی در سال 98، به قیمت 620 هزار تومان و به خارج از کشور 320 هزارتومان فروخته ایم لذا بر این باورم ما باید به بهای تمام شده حامل انرژی توجه کنیم.
قلی زاده با اشاره به دلاری کردن اقتصاد ایران گفت: در سال 1386 با صورت های مالی پالایشگاه های کشور نفت خام در بهای تمام شده، دیده نمی شده است. انفجار نقدینگی و تولید پدیده ی نقدینه خواهی از سال 86 آغاز شده است و اکنون قیمت حدود 10 هزار تومان میانگین قیمت تمام شده فراورده های پالایشگاهی است بر فرض لحاظ نکردن قیمت نفت خام بهای تمام شده بنزین در حدود 600 تومان است و در واقع ما با اقدام سال 86 یک زیست تورم محور را به وجود آوردیم.
وی با اشاره به مصرف انرژی در ایران گفت: ما در رتبه 83 میانگین استفاده از خودرو در جهان قرار داریم، لذا بر این باورم مصرف بنزین در ایران پایین است و مصرف سوخت در ایران به مراتب از کشور های دیگر کمتر است. در مقابل ما با اتلاف وحشتناک انرژی در کشور مواجه هستیم که نیز بر این باورم حتی قاچاق سوخت هم در کشور به گونه ای که بیان می شود وجود ندارد و باید بگویم ما با پدیده نقدینه خواهی گسترده در کشور مواجه هستیم.
وی در پایان خاطر نشان کرد: بانک ها هم در این زنجیره با ایجاد نقدینگی با پرداخت وام این چرخه را گسترش داده اند. با شعار کاهش شدت انرژی، قیمت ها منفجر می شود ولی شیب نمودار به شدت افزایش می یابد. لذا بر این باورم باید اصلاح نظام بودجه بندی شرکت ملی نفت و شرکت ملی گاز و شرکت پالایش و پخش باید مورد توجه ویژه باشد و از دلاری کردن اقتصاد به سرعت فاصله بگیریم.
لازم به ذكر است اين نشست نود و هشتمين نشست علمي-تخصصي و با عنوان پيامدهاي اقتصادي و اجتماعي اصلاح قيمت حامل هاي انرژي است که روز چهارشنبه ۱۸ آبان ماه سال ۱۴۰۱، ساعت ۱۰ الي ۱۲ ظهر به همت دفتر آموزش و ترويج مركز پژوهش هاي توسعه و آينده نگري سازمان برنامه و بودجه كشور با حضور صاحب نظران ملي و استاني برگزار شد.
