ما نشمرده ابم، نمی دانم شما شمرده اید یا نه که دستکم در یک دهه گذشته مدیران سلامت کشور از وزیر گرفته تا سایر مقامات چندبار تا حال این مضمون را تکرار کرده اند: ما می خواهیم مردم در هنگام درمان فقط رنج بیماری را داشته باشند نه رنجی دیگر. مضمونی که البته نخستین بار رهبر انقلاب سال ها قبل نه به عنوان یک جمله زیبا بلکه به عنوان یک راهبرد کلان مطرح کردند اما از فرط تکرار از زبان مدیران نظام سلامت حسابش از دست همه در رفته است. آن هم در شرایطی که حکایت نظام درمانی ما حکایت سال به سال دریغ از پارسال است.
کاش دستکم در این سال ها وضعیت نظام درمانی کشور از لحاظ کیفیت خدمات رسانی ثابت می ماند.
هر چند نمی دانیم چندمین بار است اما آخرین بار آقای دکتر ظفرقندی، وزیر پیشنهادی بهداشت و درمان در دفاع از خود در مجلس این سخن را تکرار کرد. اما مانند همه این سال ها بسیار بعید است که مردم از این وعده ناصادق مدیران درمانی طرفی ببندند. دلیلش برای کسانی که اندک اطلاعات و تاملی در وضعیت درمانی دارند کاملا روشن است. سال ها توسعه نیافتگی در این عرصه و کمبودهای مزمن در کنار کالایی کردن نظام درمان و به بازار سپردن آن باعث شده جبران این ضعف های آشکار توانی فراتر از بضاعت سخت افزاری و نرم افزاری کنونی بخواهد. تا زمانی که در حکمرانی ما درمان، مانند آموزش برون سپاری شده باشد و دولت، خود را موظف به ایفای تعهدات قانونی و آرمانی وعده داده شده در اسناد بالادستی نداند در بر همان پاشنه می چرخد. دلیل تکرار بیحاصل آن آرزوی پیشگفته در آغاز این نوشته هم همین است. نه نرم افزار حکمرانی ما و نه سخت افزار آن در شرایط کنونی تناسبی با این شعار زیبا ندارد.
البته که چیزی به نام «معجزه» هم همیشه رخ داده. اما معجزه هم هیچگاه « خودبخود» رخ نمی دهد و « معجزه گر» می خواهد و متاسفانه معجزه گر نظام درمانی ما ظاهرا هنوز زاییده نشده! البته که ما هم امیدواریم آقای دکتر ظفرقندی همان معجزه گر باشد.
پر طمطراق ترین و بلندپروازنه ترین طرح برای چنین معجزه ای « طرح تحول نظام سلامت» بود که به دلیل خطاهای مجریان و البته ورود کشور به شرایط تحریمی، شاید خوش درخشید اما دولت بسیار مستعجلی بود.
وقتی کشور در حوزه های مختلف اجرایی از ناترازی های عجیب و غریبی رنج می برد وعده هایی مانند طرح تحول سلامت که آن هم قرار بود فقط رنج بیماری را برای مردم به رسمیت بشناسد، نه بیشتر، کوچکترین توجهی را جلب نمی کند. بنابراین وزیر پیشنهادی بهداشت و درمان باید بتواند به گونه ای مدیریت کند که دستکم نشانه های یک تحول واقعی در این حوزه آشکار شود. ما به همین بذر هم قانعیم چون همین دانه های کوچک است که در صورت مراقبت برگ و بار می دهد.
بنابراین ضمن آرزوی موفقیت برای آقای ظفرقندی که بسیار بهتر از ما نظام درمان را می شناسد، خطاب به ایشان می گوییم لطفا وعده های بزرگ نشدنی ندهید. مشکلات و مسایل بشری در نظام تکوینی جهان چنین است که دفعتا رفع نمی شود. گام های تدریجی در این راه و تمرکز بر چند مشکل اصلی و حیاتی علاوه بر اینکه نتیجه ملموس و بهتری دارد زمینه مساعدی را برای رفع مشکلات دیگر هم فراهم می کند .
دیگر اینکه چنان آرزوی شیرینی برای نظام درمان لوازم و مقدماتی دارد که بدون فراهم آوردن آن نه فقط تحولی رخ نمی دهد بلکه وضع از این هم بدتر خواهد شد. نخستین و مهمترین این لوازم، تغییر و تحول در نظام آموزش پزشکی و تغییر کارکرد آن در راستای مطلوبات کلان کشور و کنارزدن روحیه فردنگری و سوداگری در این حوزه و حذف تعارض منافع است .
تا وقتی پزشک متخصص ( و شاید حتی بنابر گفته برخی کارشناسان، پزشک عمومی) به تعداد کافی تربیت نشود و تا وقتی نظام ارجاع اجرا نشود و تا زمانی که پزشکی از تجارت جدا نشود، هر هزینه مالی ، هر قدر هم هنگفت، ( تجربه طرح تحول سلامت پیش روی ماست) صرفا هدر رفت است .
از آنجا که رفع مشکلات نظام بهداشت و درمان در گرو برداشتن این گام های ابتدایی است و هنوز علیرغم آن همه آرزوهای شیرین این گام ها برداشته نشده یا معلق مانده، همین گام زدن های کوچک معجزه ای خواهد بود که از وزیر جدید بهداشت و درمان انتظار می رود.
آقای ظفرقندی اگر وزیر شدید باید معجزه کنید. معجزه شما برداشتن همین گام های ابتدایی است !