به گزارش وطن امروز، 20 آبان 1403 روزنامه اعتماد در گزارشی با تیتر «آسمان آبی‌تر می‌شود» از خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده در سطح کشور خبر داد. این گزارش اعلام کرد به دلیل کمبود سوخت برای تولید برق نیروگاه‌ها و اطلاعیه شورای اطلاع‌رسانی دولت مبنی بر اعمال خاموشی منظم به جای مازوت‌سوزی و آلودگی هوا، 3 نیروگاه در کشور را که در مازوت‌سوزی فعال بودند، تعطیل کرده‌اند.
سخنگوی دولت 3 روز قبل در شبکه اجتماعی ایکس نوشته بود: «شرط عدالت نیست برای تولید برق، بخشی از جامعه با جان خود هزینه آن را پرداخت کند». به دستور رئیس‌جمهور، مازوت‌سوزی در 3 نیروگاه اراک، کرج و اصفهان که شرایط ویژه‌ای دارند، متوقف می‌شود.
همچنین فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت اظهار کرد: «با این اقدام می‌توان برای مدت محدودی «خاموشی منظم» را جایگزین «تولید سم» برای عموم شهروندان کرد. محمدجعفر قائم‌پناه، معاون اجرایی رئیس‌جمهور نیز اعلام کرد: «پس از بررسی‌ها و دستور آقای پزشکیان، به دلیل آلودگی خاص در مناطق اراک، کرج و اصفهان ناشی از مازوت‌سوزی که حدود 16 میلیون تن مازوت‌سوزی انجام شده و باعث آلودگی هوا و بیماری می‌شود، مازوت‌سوزی متوقف می‌شود».
همه اینها در حالی است که پیش از این مسؤولان وزارت نیرو و توانیر اعلام کرده بودند در تهران نیروگاه مازوت‌سوز نداریم. به همین دلیل این جریان‌سازی دولت درباره کاهش آلودگی هوا بیشتر در راستای کسب مقبولیت در بین جامعه بود، چرا که در حال حاضر آلوده‌ترین شهر کشور تهران است و برخی از مردم تصور می‌کردند که رویکرد دولت برای عدم مازوت‌سوزی، کاهش آلودگی در تهران است. به همین دلیل این ادعا هدفش کاهش انتقادات نسبت به خاموشی‌های بود که در نتیجه کم‌کاری دولت در ذخیره‌سازی سوخت به وقوع پیوسته است.
* مازوت‌سوزی و آلودگی هوای تهران
اما حالا بعد از پروپاگاندای دولت درباره کاهش آلودگی هوا در پی توقف مازوت‌سوزی، شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در نشست خبری اخیر خود اظهار کرد: «قرار نبود با توقف مازوت‌سوزی در این نیروگاه‌ها، آلودگی هوای تهران کاهش یابد، زیرا منابع انتشار آلایندگی در کلانشهرها متفاوت است و بر اساس همان تصمیم‌گیری می‌شود».
البته انصاری تاکید کرد: «زمانی که نیروگاه‌ها از گاز استفاده می‌کنند، شاخص کیفیت هوا بین 110 تا 130 است و زمانی که نیروگاه‌ها از مازوت استفاده می‌کنند، آلودگی بسیار بیشتر می‌شود. سال گذشته این عدد به 260 هم رسید که فاجعه بود و باعث تعطیلی مدارس شد اما اکنون که مازوت حذف شده، اصفهان وضعیت بهتری دارد. نسوزاندن مازوت که امسال دولت تصمیم گرفت، تحولی است برای یک تصمیم سخت و لازم».
در واقع رئیس سازمان محیط زیست صراحتا اعلام کرده مازوت‌سوزی در اصفهان متوقف شده و در تهران نبوده است. بنابراین بعد از جریان‌سازی رسانه‌ای درباره اقدام دولت و فروکش کردن انتقادات نسبت به ضعف مدیریت وزارت نیرو و وزارت نفت در ذخیره‌سازی سوخت و همچنین تحمیل خاموشی بر مردم در پاییز، حالا کم‌کم واقعیت‌ها آشکار می‌شود.
* تبعات مازوت‌سوزی به هر اندازه بالاست
فرهاد شهرکی، عضو کمیسیون انرژی در گفت‌وگو با «وطن امروز» گفت: «وزارتخانه‌های نیرو و نفت باید گزارش خود را درباره دلایل عدم ذخیره‌سازی سوخت ارائه کنند، زیرا وقتی نیروگاه‌ها توان ذخیره‌سازی 3.5 میلیارد سوخت دارند، چرا این اتفاق نیفتاده است؟ از طرف دیگر مساله‌ای که هم‌اکنون جامعه با آن مواجه است، گوگرد بالای مازوت مصرفی است که در نیروگاه‌ها استفاده می‌شود. در واقع مازوت تولید ایران 7 برابر بالاتر از استانداردهای جهانی سمی است. به همین دلیل نمی‌توان نسبت به این مساله چشم‌پوشی کرد، بویژه اینکه آقای رئیس‌جمهور خودش پزشک است و نسبت به ترکیبات خطرناک سوخت مازوت آگاهی دارد».
وی افزود: «پیش از این در تهران نیز مازوت‌سوزی وجود نداشت و اگر هم بوده در نیروگاه‌های خارج از شهر بوده، به همین دلیل مساله‌ای که درباره مصرف مازوت در این نیروگاه‌ها وجود دارد، وابسته به جهت باد و چگونگی انتقال مواد شیمیایی مازوت به داخل شهر است. به طور قطع در نیروگاهی که مواد شیمیایی آن به داخل شهر منتقل نمی‌شود، مصرف مازوت مشکل‌ساز نیست. هرچند وزارت نفت باید در نهایت به سمت تولید مازوت با گوگرد بسیار پایین برود که گفته می‌شود اقداماتی در این زمینه آغاز شده اما در کوتاه‌مدت اثری از آن نمایان نیست».
* نقش خودروهای فرسوده و اولویت‌های تهران و مشهد
رئیس سازمان محیط زیست هم اظهار کرد: «نقش مازوت در هوای 3 کلانشهری که مازوت‌سوزی در آنها متوقف شد، محرز بود اما نقش ذرات معلق در هوای تهران به منابع متحرک بازمی‌گردد که سهم 58 درصدی دارد، بنابراین باید تمرکز بر خروج خودروهای فرسوده باشد. اولویت در تهران و شهری مانند مشهد، منابع متحرک از جمله اسقاط و نوسازی خودروهای فرسوده و توسعه حمل‌و‌نقل عمومی است. متأسفانه نسبت اسقاط به تولید بسیار ناچیز بوده و حتی اسقاط موتوسیکلت‌های فرسوده صفر بوده است، در حالی که این موتوسیکلت‌ها 2 تا 3 برابر خودرو آلودگی ایجاد می‌کنند». بر مبنای همین ادعای شینا انصاری، دولت باید سیاست‌های شفافی در راستای آلودگی شهرها داشته باشد. همچنین باید نسبت به نوسازی خودروها و موتوسیکلت‌های آلاینده اقدام کند. پیش از این مسعود نصرتی، معاون وزیر کشور از مشکلات اعتباری در موضوع نوسازی وسایل نقلیه موتوری گفته و تاکید کرده بود حدود 205 هزار خودروی فرسوده در کشور وجود دارد و باید سالانه حداقل 30 هزار خودرو جایگزین شود. حالا سوال این است که آیا دولت در راستای تامین اعتبار نوسازی خودروها اقدامی انجام داده است؟
* چرا سایر نیروگاه‌ها همچنان مازوت می‌سوزانند؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد توقف مازوت‌سوزی در نیروگاه‌های شازند اراک، کرج و اصفهان، تصمیمی است که بر اساس میزان مصرف مازوت و نقش این نیروگاه‌ها در آلودگی هوا اتخاذ شده است. این اقدام با استقبال عمومی مواجه شده اما سوالاتی درباره نیروگاه‌های دیگر کشور به وجود آمده است، چرا که ترکیبات مازوت مصرفی نیروگاه‌های ایران بسیار سمی است و هر اندازه که این ذرات در هوا وجود داشته باشد، آسیب‌های جدی به سلامت مردم وارد می‌کند.
برای مدیریت آلودگی هوا نیاز به گام‌های پیوسته‌ای مانند پایش، تدوین سیاهه انتشار و مدل‌سازی هست. آخرین سیاهه انتشار در سال 1396 برای 8 کلانشهر تهیه شد که در آن به سناریوهای مختلف انتشار آلایندگی پرداخته شده است اما مشکلی که در زمینه آلودگی هوا وجود دارد این است که اولویت‌بندی خاصی برای رفع آنها تدوین نشده و اقدامی نیز نشده است. برای مثال تردد خودروهای فرسوده در تهران با توجه به سهم 58 درصدی منابع متحرک در انتشار ذرات معلق، بیشترین نقش را در آلایندگی دارد.
میزان آلایندگی متحرک در اصفهان نیز با سهم 25 درصدی نقش مهمی در آسیب رساندن به سلامتی شهروندان دارد. همچنین درباره مصرف مازوت، اراک با سهم 98 درصدی منابع ساکن در انتشار گوگرد دی‌اکسید و ثبت 27 روز ناسالم، بیشتر از سایر کلانشهرها اثرپذیر است.
از مجموع اطلاعات موجود اینگونه می‌توان برداشت کرد که توقف مصرف مازوت در 3 نیروگاه به معنی مصرف آزادانه در سایر نیروگاه‌ها نیست. سازمان حفاظت محیط زیست باید پیگیر اجرای وظایف سایر دستگاه‌ها باشد. وزارت نفت نیز موظف به تأمین سوخت مطابق با استاندارد ملی است و وزارت نیرو مکلف به کنترل انتشار آلایندگی نیروگاه‌ها در حدود مجاز است. تصمیم توقف مازوت‌سوزی در 3 نیروگاه ممکن است قدمی برای شروع تغییرات در نحوه مدیریت سوخت باشد اما نباید به همین اکتفا کرد. آلودگی هوا نتیجه عوامل متعددی است و برای کاهش آن نیاز به تصمیم‌های سخت داریم؛ این تنها گام اول است.