در نشست علمی-تخصصی مرکز پژوهش­های توسعه و آینده ­نگری مطرح شد: لزوم توجه به بخش تولید کشاورزی و اقتصادی کردن تولیدات کشاورزی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بر اساس مدل‌های هواشناسی، سال آینده نیز همچون امسال در بخش گندم عملکرد خوبی خواهیم داشت.حمایت‌های آیت الله رئیسی از کشت و صنعت مغان این مجموعه را حفظ کرد. سیاست جوجه‌ریزی 130 میلیون قطعه ماهانه در عمل پاسخ داد. مرغداران هم اکنون نیازمند کمک و توجه هستند تا میزان تولیدشان حفظ شود. باید با هر ابزاری میزان تولید را حفظ و افزایش داد. سیستم آبیاری زیر سطحی نسخه‌ای برای حل مسئله آبیاری کشاورزی در اقلیم ایران است. دانش‌بنیان‌ها در خدمت تولید بذر و نهال مقاوم متناسب با اقلیم ایران باشند. عدم سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی، یعنی ما داریم از منابع طبیعی در این بخش استفاده می‌کنیم. در شرایط تورّم باید یارانه تولیدکننده را حفظ کنیم و باید بدانیم یارانه تولید مهم‌تر از یارانه بخش مصرف است و باید همچنین قیمت‌ها با سرعتی که بالا می‌روند با همان سرعت پایین نمی‌آیند. دانش‌بنیان‌ها می‌توانند با تولید بذر و نهال مقاوم و متناسب با اقلیم ایران، به بهره وری بیشتر و کنترل قیمت تمام شده و مهار تورم در این بخش کمک نمایند.

*******

به گزارش الف به نقل از  روابط‌عمومی مرکز، یک‌صد و سی و هفتمین نشست علمی-تخصصی با عنوان"نقش موازنه تولید و مصرف محصولات کشاورزی در مهار تورّم" با حضور دکتر مجتبی پالوج؛ قائم‌مقام مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان مدیر علمی و دکتر غلامحسین آقایا؛ مشاور وزیر جهاد کشاورزی در امور برنامه‌ریزی و توسعه کشاورزی دانش‌بنیان و دکتر قاسم محمّدی؛ نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی و مدیرعامل سابق کشت و صنعت مغان به‌عنوان سخنران برگزار شد.

در ابتدای این نشست دکتر مجتبی پالوج؛ قائم‌مقام مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی وزارت جهاد کشاورزی ضمن بیان تاریخچه ظهور مفهوم تورّم، گفت: پیدایش این پدیده در اروپا به سدة نوزدهم بازمی‌گردد در واقع تورّم یک پدیده اروپایی به‌حساب می‌آید که برای پوشش هزینه‌های جنگ، دولت‌های اروپایی اقدام به چاپ پول کردند و این پول‌های بی‌پشتوانه به پدیده تورّم منجر شد.

وی با اشاره به سه دسته­بندی از پدیده تورّم، افزود: گاهی تورّم حاصل فزونی پول، گاهی حاصل فزونی تقاضا و گاهی حاصل فزونی قیمت‌ها است. در این‌ بین باید توجه داشت فارغ از این سه دسته، تورّم در مجموع موجب سفته‌بازی، کاهش امید، کاهش جذابیت دارایی پولی و... می‌شود، لذا سیاستمداران همواره در پی کاهش تورّم هستند و در این میان لازم است بدانیم برخورد با تورّم باید ریشه‌ای باشد نه مقطعی.

این محقق در ادامه به اهمیت مقوله کشاورزی و مواد غذایی اشاره کرد و ادامه داد: بحث امنیت غذایی و خودکفایی در امنیت غذا و اطمینان از غذای سالم باید موردتوجه ویژه سیاستگذاران  حوزه کشاورزی و سلامت جامعه باشد. جالب است بدانیم قبل از انقلاب بخش کشاورزی کشور در مجموع 25 میلیون تن تولید داشت و هم اکنون این رقم به 125 میلیون تن تولید رسیده است. در این راستا اقدامات گسترده­ای صورت پذیرفته است، به‌عنوان‌ مثال در تولید ماهی قبل از انقلاب زیر 50 هزار تن تولید را تجربه کرده‌ایم که این عدد هم اکنون بیش از 1.2 میلیون تن رسیده است و برنامه‌ریزی صورت‌گرفته برای افزایش تولید تا مرز 1.8 میلیون تن در قالب برنامه هفتم صورت پذیرفته است با این حال باید به محدودیت‌های اقلیم نیز توجه ویژه داشته باشیم.

دکتر پالوچ همچنین به مقوله الگوی مصرف مواد غذایی اشاره کرد و گفت: استفاده مردم از مواد غذایی تابعی از درآمد، تبلیغات و... است که همگی در جای خود دارای اهمیت خاص است. جالب است بدانید بانک جهانی در هر دو هفته گزارشی از تورّم مواد غذایی منتشر می‌کند که بررسی این گزارش‌ها نشان می‌دهد افزایش قیمت‌های مواد غذایی یک پدیده جهانی است؛ ولی باید توجه داشت که این مسئله جهانی با توجه ‌به مسائل اقتصادی ما در کشور مزید مشکل برای مردم شده است که می‌توان با مدیریت صحیح از این پدیده گذر کرد.

در ادامه این نشست دکتر غلامحسین آقایا؛ مشاور وزیر جهاد کشاورزی در امور برنامه‌ریزی و توسعه کشاورزی دانش‌بنیان ضمن اشاره به مأموریت رصد توازن میان تولید و مصرف مواد غذایی، گفت: امروزه دنیا به این نتیجه رسیده است که امنیت غذایی مساوی با امنیت ملی است. مخصوصاً بعد از کرونا و جنگ‌های صورت گرفته، این موضوع مهم‌تر از قبل شده است.

وی با اشاره به نقشه تولید و مصرف مواد غذایی تحت عنوان پروژه افرازبندی، گفت: رشد تجمعی بخش کشاورزی به‌صورت میانگین در سال‌های اخیر 29 درصد بوده است که این میزان رشد، بخش کشاورزی را از بخش نفت و صنعت جلوتر برده است. درعین‌حال در بخش سرمایه‌گذاری وضعیت مطلوبی را در بخش کشاورزی تجربه نکرده‌ایم. باید توجه داشته باشیم در صورت عدم سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی، رشدی که در این بخش صورت بپذیرد به معنای این است که در واقع داریم از منابع طبیعی مصرف می‌کنیم و این موضوع مهمی است که نیازمند برنامه‌ریزی است.

وی با اشاره به زنجیره تأمین در بخش کشاورزی، افزود: خرید بالای 10 میلیون تن گندم در کشور و پیش‌بینی‌های سال آینده نیز همین روند خوب تولید را نوید می‌دهد و بر اساس بررسی مدل‌های هواشناسی خوشبختانه وضعیت تولید گندم در کشور مطلوب خواهد بود. همچنین بر اساس مدل‌های ارزیابی، بررسی وضعیت بارش‌ها، رطوبت خاک و وضعیت سدها، امسال و سال آینده شرایط خوبی را در بخش کشاورزی پیش­رو خواهیم داشت.

دکتر آقایا، ادامه داد: در این شرایط خوب باید به فکر بهره‌وری باشیم، پیش‌بینی شرایط بهره‌ورانه و بسته‌های حمایتی شرایط خوبی را در زمینه تولید گندم نوید می‌دهد. البته سیاست‌های عرضه نان به اجزای دیگر نیاز دارد که باید به آنها توجه کرد.

وی با اشاره به نمودار قیمت شیر در ماه‌های مختلف سال، افزود: به‌عنوان‌مثال در سال 1401 با افزایش نرخ ارز یک افزایش نرخ در زمینه تولید شیر را تجربه کردیم، با این ‌وجود در چند ماه گذشته محصولات لبنی زیر قیمت مصوب وارد بازار شده است. بر اساس بررسی مدل‌های موجود در حوزه مصرف مواد غذایی، مصرف گوشت مرغ جایگزین مصرف گوشت دام سبک‌ و سنگین شده است.

این محقق با اشاره به محدودیت دام مولد و تله قیمت خوراک دام در سال گذشته و قیمت تمام شده دام، گفت: برای ایجاد موازنه در تولید و مصرف محصولات کشاورزی و مهار تورّم، حمایت از تولیدکننده باید همواره مورد توجه ویژه باشد.

دکتر غلامحسین آقایا؛ مشاور وزیر جهاد کشاورزی افزود: با بررسی تمام مدل‌های موجود در شرایط تورّم باید یارانه تولیدکننده را حفظ کنیم و باید بدانیم یارانه تولید مهم‌تر از یارانه بخش مصرف است و باید همچنین قیمت‌ها با سرعتی که بالا می‌روند با همان سرعت پایین نمی‌آیند. در بخش کشاورزی باید توجه داشت که برخی از تولیدکنندگان دچار نوسان و حذف می‌شوند. با این ‌وجود سیاست 130 میلیون قطعه جوجه‌ریزی در ماه هدف وزارت جهادکشاورزی است که خوشبختانه اجرا شده است و درعین‌حال باید توجه کنیم اکنون باید دولت وارد خرید مرغ بشود تا قیمت‌ها دچار افت نشوند. در مجموع باید به موازنه قیمت تولید و مصرف و صرفه تولید توجه شود. این پدیده در روغن و دانه روغنی و حتی در ماه‌های برداشت برنج نیز باید موردتوجه باشد تا تولید به‌هیچ‌عنوان دچار آسیب نشود.

وی با اشاره به محصول سیب‌زمینی در سال جاری گفت: لازم به ذکر است تولید سیب‌زمینی می‌تواند در بخش صادرات مورد بهره‌برداری ویژه قرار گیرد، چرا که بر اساس برآوردهای صورت گرفته، کشور روسیه نیازمند سیب‌زمینی است و در این میان کشورهای پاکستان و ترکیه نمی‌توانند این نیاز را برآورده کنند. لذا با انبارداری صحیح می‌توان از این فرصت استفاده کرد. باید توجه داشته باشیم بخش کشاورزی صنعت نیست که یک سو نهاده وارد شود و از سوی دیگر به طور مکانیزه محصول خارج شود، بلکه چندین ماه زمان لازم است تا به تولید محصول منجر شود.

دکتر آقایا ادامه داد: بحث افرازبندی زمانی و مکانی در بحث کشاورزی می‌تواند مورد توجه باشد. اگر بتوانیم شرایط تولیدات کشاورزی را تسهیل کنیم و با راهبرد درست عمل کنیم و شرایط سود حاشیه بازار را برای کشاورز در نظر بگیریم، می‌توانیم مقوله امنیت غذایی را تا حدود زیادی کنترل کنیم و دراین‌بین باید بدانیم قیمت فیکس در بخش تولید کشاورزی جواب نمی‌دهد. قیمت‌گذاری باید در یک طیف مقاومتی و حداکثری باشد. به‌عنوان‌مثال اگر ده درصد تولید مرغ هم کاهش پیدا کند عددی نزدیک به 250 هزار تن مرغ می‌شود که این میزان را از هیچ جای دنیا نمی‌شود جمع‌آوری کرد؛ لذا به هر ترتیبی شده است باید میزان و حجم تولید را حفظ کنیم تا به دو هدف امنیت غذایی و مهار تورّم نایل آییم.

در ادامه این نشست دکتر قاسم محمّدی؛ نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی و مدیرعامل سابق کشت و صنعت مغان گفت: موازنه تولید و مصرف مواد کشاورزی به‌گونه‌ای شده است که هم تولیدکننده احساس زیان می‌کند و هم مصرف‌کننده احساس می‌کند هزینه بالایی را پرداخت می‌کند؛ لذا به نظر می‌رسد کشاورزی ما اقتصادی نیست؛ بلکه روند وضعی دارد.

وی ادامه داد: افزایش نرخ رشد و کنترل تورّم باید موردتوجه باشد و باید تولید را حفظ کرد. نگاه تاجرانه در برخی از مواقع مانع حداکثر تولید می‌شود. همچنین مدیریت مقوله آب نیازمند برنامه‌ریزی دقیق است و باید به سمت آبیاری زیر سطحی حرکت کنیم.

دکتر محمّدی، با اشاره به راهبردهای بخش کشاورزی، گفت: در بخش راهبردها باید در ابتدا پرسید آیا زنجیره تولید محصولات کشاورزی شکل‌گرفته است؟ دراین‌بین باید بر روی بحث آب توجه خاص داشته باشیم. شهرک‌های کشاورزی هم اکنون ناقص مانده و سرمایه گذاری های ناقص و به مرحله تولید و بهره دهی نرسیده موجب عدم سود اقتصادی حاصله از این طرح ها موجب تورم دانستند. به‌عنوان‌مثال تبدیل شکر فله به شکر خانواده با چندین دستگاه صنعتی می‌تواند محقق شود. همچنین باید نقش مردم را به‌درستی به آنها بگوییم. بازچرخانی و بازیافت محصولات نیز باید مورد توجه واقع شود و اصلاح نهاد حقوقی بخش کشاورزی در ایران در حوزه‌های مختلف باید موردتوجه قرار گیرد.

وی با اشاره به اینکه دانش‌بنیان‌ها می‌توانند با تولید بذر و نهال مقاوم و متناسب با اقلیم ایران، به بهره وری بیشتر و کنترل قیمت تمام شده و مهار تورم در این بخش کمک نمایند. همچنین باید به سمت آبیاری زیر سطحی حرکت کنیم. در واقع این آبیاری کمک می‌کند تا مقوله آب حل شود این مدل در واقع زمین را نم‌دار می‌کند.

عضو کمیسیون کشاورزی مجلس هشتم با اشاره به مدل‌های کاهش هزینه‌ افزود: برنامه‌ریزی برای حضور متخصصین در مزارع تولید و حمایت از کشاورز باید مورد توجه واقع شود و درعین‌حال باید سیستم‌های بروکراسی به نحوی اصلاح شود تا مسئله کشاورز حل شود. کشاورزی ریسک بالایی دارد؛ لذا باید همواره موردتوجه خاص باشد.

وی با اشاره به اینکه بانوان ما می‌توانند در عرصه کشاورزی وارد شوند و موفق هم باشند، خاطرنشان کرد: اگر بانک‌ها همراهی لازم را داشته باشند می‌توانند مسائل بخش کشاورزی را حل کنند. همچنین رشدتولید، مصرف پایدار را باید همواره مدنظر داشته باشیم.

دکتر محمّدی در پایان با اشاره به اقدام مثبت رئیس‌جمهور در حمایت از کشت و صنعت مغان خاطرنشان کرد: همراهی و حمایت‌های رییس جمهور محترم با مجموعه کشت و صنعت مغان این مجموعه عظیم را تبدیل به مجموعه‌ای سودرسان و فعال کرد که این اقدامات با تلاش جوانان این مرز و بوم رقم خورد.  

لازم به ذکر این نشست با هماهنگی معاونت اقتصادی و زیربنایی معاون اوّل رییس جمهور و دفتر آموزش مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری روز چهارشنبه 29 شهریور ماه 1402، از ساعت 9 الی 12، با بیان دیدگاه های مخاطبین از جامعه علمی، پژوهشی، دانشگاهی، اندیشگاهـی، صاحب‌نظران، مدیـران، کارشناسان دستگاه‌های اجــرایی ملّی و استـانی به‌صورت حضوری و مجازی در سالن استاد عظیمی این مرکز برگزار شد.