به گزارش تسنیم، علیرضا کاظمی؛ وزیر آموزش و پرورش، اخیراً در جلسه «نظام مراقبت از دانشآموزان در برابر آسیب‌های اجتماعی»، خودکشی را به عنوان مهم‌ترین آسیب اجتماعی در میان دانشآموزان معرفی و بر کاهش چشمگیر «تاب‌آوری» در این نسل تأکید کرد.
وی با بیان این که "اگر به دانشآموزان گفته شود بالای چشمت ابروست، ممکن است مدرسه را رها کنند"، ضرورت توجیه مدیران مدارس و پرهیز از برخوردهای ناهنجار با دانشآموزان را یادآور شد. وزیر آموزش و پرورش همچنین بر لزوم افزایش صبر و تحمل کادر آموزشی و خودداری از برخوردهای تند به دلیل انجام ندادن تکالیف تأکید کرد و افزود: «این دانشآموزان تاب‌آوری پایینی دارند و ما باید برخوردمان را با آن‌ها تنظیم کنیم.»
سخنان وزیر آموزش و پرورش حاوی نکات حائز اهمیتی است که در صورت توجه و عمل به آن‌ها در مدارس، می‌تواند ضمن ایجاد فضای آموزشی بانشاط، از بروز بسیاری از آسیب‌های اجتماعی جلوگیری کند. با این حال، متأسفانه آنچه در پشت درهای بسته مدارس می‌گذرد، اغلب از دید عموم پنهان می‌ماند و میزان توجه و حساسیت وزارت آموزش و پرورش و ادارات کل به حقوق دانشآموزان و مسائلی نظیر آزارهای کلامی و روحی، تحقیر و توهین، مشخص نیست.
برخی از صاحب‌نظران معتقدند که نسل جدید دانشآموزان به دلایل گوناگون، واکنش‌های شدیدتری در برابر فشارها و مشکلات نشان می‌دهند که از جمله آن‌ها می‌توان به ترک تحصیل، قهر از مدرسه و حتی خودکشی اشاره کرد. این موضوع نشان می‌دهد که روش‌های سنتی تربیتی و آموزشی دیگر پاسخگوی نیازهای این نسل نیست و نیازمند بازنگری و اصلاح است.
رفتارهایی مانند تحقیر، توهین و سخت‌گیری‌های غیرمنطقی از سوی معلمان، مدیران و معاونان، می‌تواند به کاهش اعتماد به نفس و در نتیجه، کاهش تاب‌آوری دانشآموزان منجر شود.
در بحث تاب آوری دانشآموزان با مهدی حکم آبادی دکترای روان شناسی تربیتی گفت و گویی را داشتیم.
او در این گفت‌وگو به این نکات کلیدی اشاره داشت
- کاهش تاب‌آوری دانشآموزان؛ واقعیت یا برداشت اشتباه؟
- بررسی عوامل موثر بر کاهش تاب‌آوری و نفی تعبیرات ساده‌انگارانه
- نقش مدیران، معاونان و معلمان در تقویت تاب‌آوری دانشآموزان
- تأثیر رفتار کادر مدارس بر روحیه و توانمندی دانشآموزان.
- آموزش مهارت‌های حل مسئله و مدیریت استرس به دانشآموزان.
- ضرورت حضور مشاوران و مددکاران برای ارتقای تاب‌آوری و اعتمادبه‌نفس.
مهدی حکم آبادی در این گفت‌وگو درباره کاهش تاب آوری دانشآموزان بیان کرد: درست است تاب‌آوری کاهش یافته ، اما این تعبیر که " تا به دانش‌آموز می‌گوییم بالای چشم ابرو است، مدرسه را رها می‌کند" درست نیست. کاهش تاب‌آوری ممکن است یکی از عوامل باشد، اما به‌تنهایی دلیل اصلی نیست.
تبعات کاهش تاب آوری
وی افزود: رفتار مدیران، معاونان و معلمان در مدارس نقش مهمی در ایجاد تاب‌آوری در دانشآموزان دارد. وزیر آموزش و پرورش نیز به‌درستی به این موضوع اشاره کرده است. تاب‌آوری به معنای غلبه بر مشکلات است، اما کاهش آن می‌تواند منجر به بروز رفتارهایی خاص در دانشآموزان شود.
کاهش تاب آوری نیازمند مطالعات پژوهشی
این روانشناس تربیتی با اشاره به اینکه با وجود نبود جامعه آماری دقیق و پژوهش‌های علمی در این زمینه، می‌توان گفت که در میان جامعه 16 میلیونی دانشآموزان، احتمالاً میزان تاب‌آوری برخی از آن‌ها کاهش یافته است اما این موضوع نیازمند بررسی و پژوهش‌های جامع است، گفت: آموزش و پرورش باید در این زمینه سرمایه‌گذاری کند و پژوهش‌های علمی را در دستور کار قرار دهد. وقتی وزیر آموزش و پرورش درباره کاهش تاب‌آوری به‌عنوان یک آسیب اجتماعی صحبت می‌کند، دستگاه‌های ذی‌ربط باید با انجام مطالعات پژوهشی، وضعیت واقعی تاب‌آوری دانشآموزان را مشخص کنند.
حکم آبادی ادامه داد: این پژوهش‌ها باید پاسخگوی پرسش‌های اساسی باشند؛ آیا تاب‌آوری دانشآموزان واقعاً کاهش یافته است؟ آیا این کاهش در مقایسه با نسل‌های گذشته چشمگیر است؟ چه عواملی در کاهش یا افزایش تاب‌آوری دانشآموزان تأثیرگذار بوده‌اند؟ نتایج این پژوهش‌ها می‌تواند مبنای برنامه‌ریزی و اقدامات عملی برای بهبود تاب‌آوری دانشآموزان و رفع این چالش باشد.
رفتارهای مدارس در کاهش تاب آوری
وی ادامه داد: کاهش تاب‌آوری دلایل عمیقی دارد که از خانواده آغاز و به مدرسه و اجتماع ختم می‌شود. مشکلات اقتصادی، اختلافات خانوادگی و رفتار نامناسب معلمان در مدارس از عوامل مهم هستند. به‌عنوان مثال، دانش‌آموزی که شب قبل شاهد دعوای والدین به‌دلیل مشکلات مالی بوده، ممکن است دچار استرس شود و نتواند تکالیفش را انجام دهد. چنین دانش‌آموزی در مدرسه با معلمی عصبانی مواجه می‌شود که به‌جای حمایت، او را تحقیر می‌کند. این شرایط تحمل دانش‌آموز را کاهش می‌دهد و باعث پرخاشگری یا خشونت می‌شود.
این روانشناس تربیتی بیان کرد: معتقدم نباید صرفاً دانش‌آموز را مقصر دانست و کاهش تاب‌آوری او را علت اصلی واکنش‌ها یا قهر سریع تلقی کرد. بلکه ضروری است دلایل این موضوع به‌طور عمیق بررسی شود تا ریشه‌های واقعی آن شناسایی و برای رفع آن‌ها برنامه‌ریزی شود. وزارت آموزش و پرورش باید پژوهش‌هایی جامع در زمینه تاب‌آوری انجام دهد و مشخص کند که چگونه می‌توان این مهارت را در دانشآموزان تقویت کرد. مهارت‌های حل مسئله، خودآگاهی و مدیریت استرس باید از طریق مشاوران و مددکاران به دانشآموزان آموزش داده شود.
وی با اشاره به اینکه در جلسات انجمن اولیا و مربیان برخی مدارس، والدین اغلب این سوال را مطرح می‌کنند که: "معلم فرزندمان او را تحقیر می‌کند؛ باید چه کنیم؟" گفت: طبیعی است که دانش‌آموز درک می‌کند که تحقیر و توهینی رخ داده و به آن واکنش نشان می‌دهد. این واکنش‌ها می‌تواند به‌صورت پرخاشگری، خشونت یا طغیانگری ظاهر شود. در چنین شرایطی، نباید به‌سادگی نتیجه گرفت که خودکشی یا قهر تنها به‌دلیل کاهش تاب‌آوری است. بلکه لازم است به ریشه‌های این مسائل پرداخته شود.
حکم آبادی متذکر شد: افرادی که در حوزه علوم تربیتی در مدارس فعالیت می‌کنند، اگر نگاه تربیتی مثبت داشته باشند، باید پس از صحبت‌های وزیر آموزش و پرورش، این موضوع را به‌طور جدی بررسی کنند. پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش و سایر نهادهای مرتبط باید اقداماتی برای افزایش تاب‌آوری دانشآموزان طراحی کنند.
وی افزود: این اقدامات می‌تواند شامل آموزش مهارت‌های خودآگاهی و حل مسئله از طریق مشاوران و مددکاران باشد. باید به دانشآموزان یاد داد که می‌توانند با غلبه بر مشکلات، آینده‌ای موفق داشته باشند و به اهداف بزرگی مانند ورود به رشته‌ها و دانشگاه‌های برتر دست یابند. چنین آموزش‌هایی می‌توانند تاثیر مثبتی بر تاب‌آوری و اعتماد به نفس دانشآموزان داشته باشند.
این روانشناس تربیتی بیان کرد: معلمان نیز می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند. آن‌ها باید ضمن شناسایی دانشآموزان دارای مشکلات، این موارد را به مشاوران و مددکاران ارجاع دهند. همچنین، آموزش مدیریت استرس و تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس در دانشآموزان ضروری است.
وی گفت: متأسفانه، حوزه پرورشی در مدارس این مسائل را رها کرده است. در حالی که باید برنامه‌هایی برای افزایش تاب‌آوری، مدیریت استرس و حل مسئله طراحی شود. استفاده از پرسشنامه‌ها برای ارزیابی وضعیت تاب‌آوری دانشآموزان و شناخت بهتر مشکلات آن‌ها می‌تواند یکی از راهکارها باشد.اگر این اقدامات انجام نشود، کاهش تاب‌آوری می‌تواند در آینده به نافرمانی‌های اجتماعی منجر شود. برنامه‌ریزی دقیق و توجه جدی به این موضوع از سوی آموزش و پرورش ضروری است.
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.