ماجرای قتل دانشجوی دانشگاه تهران یک بار دیگر مستقیم و غیر مستقیم، موضوع تقدم اخلاق یا اقتصاد را در سطح افکار عمومی زنده کرده است . عده ای خود سارقان و قاتلان این جوان را هم قربانی فقر و بی عدالتی در جامعه می دانند عده دیگری اخلاق و تربیت را مقدم بر این مسایل به گفته خودشان «مادی» می دانند و معتقدند که فقر و بی پولی دستاویزی برای سرقت و تجاوز به حقوق دیگران نیست.
البته عده ای هم که منظور اصلی این نوشته هستند، مانند همیشه از هر مساله ای حتی مساله ای به این مهمی و پیچیدگی که هزاران سال است ذهن متفکران بزرگ را به خود مشغول کرده بهانه های سیاسی برای بیان برخی ادعاهای مغلوط و نادرست پیدا می کنند. در ایران امروز هم این ماجرا بهانه ای به دست کسانی داده که جمله ای تحریف شده از یک سخنرانی امام خمینی را که در زمینه ای فلسفی و اخلاقی ایراد شده، نه در زمینه آسیب شناسی اجتماعی، دست بگیرند و نتیجه گیری کنند که دلیل این قبیل اتفاقات ناهنجار اجتماعی صرفا نظام سیاسی کشور و باورهای بنیانگذار آن است! و در مقابل نیز برخی دیگر با توسل به برداشت انحرافی دیگری از این سخنرانی و ظاهرا با دفاع سیاسی از نظام، چشم خود را بر حقیقت ببندند.
جمله مشهوری که گروه اول همواره و بدون خستگی، با تحریف، از این سخنرانی نقل می کنند این است: اقتصاد مال خر است! که آشکار است هدف از آن القای نگرش منفی امام خمینی به اقتصاد و به تبع آن، توجیه مشکلات اقتصادی کنونی کشور است. در حالی که اولا چنین جمله ای در این سخنرانی وجود ندارد و ثانیا موضوع این سخنرانی نه « اقتصاد» بلکه همان حرف همیشگی همه بزرگان و عقلای دینی و غیر دینی عالم است که انسان موجودی باارزش تر از آن است که قانع به خورد و خوراک باشد. اگر چنین نبود که این همه معنویات، هنرهای زیبا و ادبیات و سایر دستاوردهای اختصاصا انسانی پدید نمی آمد! آنچه در این سخنرانی فلسفی تبیین شده این است که انسان زیربنای وجودی اش همین ارزش ها و همین امتیازاتی است که او را از سایر حیوانات جدا می کند و انسان ها خودشان را برای این ارزش ها که مساوی با وجودشان است به خطر می اندازند و قربانی می کنند نه مسایل اقتصادی (مادی) .
این همان فرازی از سخنرانی مورد اشاره است که مدام مورد تحریف قرار می گیرد :
« ...هیچ من نمی‌توانم تصور کنم و هیچ عاقلی نمی‌تواند تصور کند که بگویند ما خون‌هایمان را دادیم که خربزه ارزان بشود! ما جوان‌هایمان را دادیم که خانه ارزان بشود. هیچ عاقلی جوانش را نمی‌دهد که خانه ارزان گیرش بیاید. مردم همه چیزشان را برای جوان‌هاشان می‌خواهند …
همه دیدید که تمام قشرها، خانمها، ریختند توی خیابانها، جوانها ریختند توی خیابانها، در پشت بامها، در کوچه و بَرزَن و همه جا، فریادشان این بود که ما اسلام را می خواهیم و جمهوری اسلامی می خواهیم. برای اسلام است که انسان می تواند جانش را بدهد. اولیای ما هم برای اسلام جان دادند، نه برای اقتصاد، اقتصاد قابل این نیست. آدم، اقتصاد را برای خودش می خواهد؛ خودش را به کشتن بدهد که اقتصادش درست بشود! این معقول نیست. یا جوانهایشان را به کشتن بدهند که نان ارزان گیرش بیاید! این یک چیز معقولی نیست. آن که معقول است و عمل شد و همه دیدیم و همه دیدید، این است که همان طوری که در صدر اسلام، پیغمبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ و اولیای اسلام همه چیزشان را فدای اسلام می کردند، برای اینکه در این فداکاری باخت نیست.
آنهایی که دم از اقتصاد می زنند و زیربنای همه چیز را اقتصاد می دانند از باب اینکه انسان را نمی دانند یعنی چه، خیال می کنند که انسان هم یک حیوانی است که همان خورد و خوراک است! منتها خورد و خوراک این حیوان با حیوانات دیگر یک فرقی دارد. این چلوکباب می خورد؛ او کاه می خورد؛ اما هر دو حیوانند. اینهایی که زیربنای همه چیز را اقتصاد می دانند اینها انسان را حیوان می دانند. حیوان هم همه چیزش فدای اقتصادش است. زیربنای همه چیزش [است] الاغ هم زیربنای همه چیزش اقتصادش است. اینها انسان را نشناختند اصلاً که چه هست.»
در همین سخنرانی تاکید می شود که انسان ها خورد و خوراک و اقتصاد را برای « بقای» خود می خواهند نه اینکه بقای خود را برای آن به خطر بیندازند! در واقع، امام خمینی در سخنان خود به اهمیت ارزشهای انسانی و دینی فراتر از مسائل اقتصادی اشاره و تأکید کرده است که انسان‌ها برای ارزشهای بالاتر معنوی جان می‌دهند نه برای مسائل مادی.
حتی بسیاری از اندیشمندان سیاسی و اجتماعی موسوم به ماده گرا نیز در تحلیل اندیشه خود چنین تحریفی را برنتافته اند و تاکید کرده اند که مادی گرایی آنان ، مادی گرایی «اخلاقی» نیست و چنین برداشت هایی را از افکار خود تحریف دانسته اند. از نظر آنان اعتراض به تبعیض ها و ظلم های اقتصادی یک اعتراض اخلاقی است و از آنجا که این انسان زمینی و خاکی موجودی چند وجهی و پیچیده است و سطح اول نیازهای او را خورد و خوراک تشکیل می دهد باید اول به این سطح از بی عدالتی توجه کرد، اما «غایت» یک زندگی انسانی این خورد و خوراک و مصرف (اقتصاد) نیست. حتی از مارکس به عنوان متفکر اجتماعی مشهور به ماده گرایی چنین نقل شده است که در هنگام نوشتن کتاب « سرمایه» می گفت دوست دارد هر چه زود تر از این آت و آشغال های سرمایه خلاص شود و برود آثار بالزاک ( رمان نویس مشهور فرانسوی) بخواند! چنین حقیقتی چنان بدیهی است که حتی در روایات دینی ما نیز به آن فراوان توجه شده و همه ما این هشدارهای دینی درباره فقر و اثرات آن را در بی اخلاقی و بی دینی بارها و بارها شنیده ایم .
بنابر این کسانی که برتری ارزش های انسانی و اخلاق بر ارزش های مادی و مصرفی را به معنای بی اعتنایی به اقتصاد و معیشت تفسیر می کنند جز تحریف کار دیگری نکرده اند.
اما کسانی که با توسل به این سخنرانی ها و تکیه بر اخلاق و باورهای دینی سعی در توجیه نابرابرهای اقتصادی دارند نیز به همان میزان گروه اول و با بی مسئولیتی تمام، حقیقت را تحریف کرده اند.
کسی نمی تواند فارغدلانه در تفسیر ماجراهایی مانند سرقت و قتل از دانشجوی جوان دانشگاه تهران صرفا بگوید سارقان و قاتلین در چنین موقعیت هایی از سر بی اعتقادی به ارزش های انسانی و ماده گرایی دست به سرقت و خشونت می زنند! یا دانشجوی جوان خودساخته ای که گویا لپ تاپ و گوشی اش را با زحمت خود خریده بود به دلیل ضعف در معنویت گرایی و تشخیص در اولویت جانش بر یک شی بی ارزش مثل لپ تاپ از تقدیم آن به سارقان خودداری کرده! و با چند جلسه کلاس توجیهی معارف اسلامی و اخلاق مساله حل است که اگر چنین بود با این حجم از تدریس مستقیم و غیر مستقیم در مدارس و دانشگاه و مساجد و منابر و رسانه ها جامعه ما باید به مدینه فاضله ای مثال زدنی تبدیل می شد!
جفای چنین تفسیرهای ظاهرا معنویت گرایانه اما تحریفی از سخنرانی امام خمینی کمتر از تحریف مشهور اقتصاد مال خر است، نیست!
