در زمان پیامبر نوشتن حدیث به چه صورت بود؟  

  4030817029

کتابت و ثبت سخنان رهبران و شخصیت های مهم و تأثیرگذار، شیوه ای کهن و عقلایی است که موجب ماندگاری و بقای متون مهم می شود.نگارش حدیث در عصر پیامبر(ص) به چه صورت بوده است؟

به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، این شیوه برای یادگیری دقیق متون مهم و تأثیرگذار، از دیرباز در میان مردمان رایج بوده است.  از این رو، طبیعی است که نگارش روایات پیامبر(ص) نیز در میان پیروان ایشان پدید آمده و رواج یابد. 

بر پایه روایات نبوی، شیوه کتابت روایات نبوی، توصیه شخص پیامبر اکرم(ص) به اصحاب بود که بدانان می فرمود:

این دانش را بنویسید.

یا می فرمود:

دانش را با کتابت، در بند کرده، [نزد خود] حفظ کنید.

همچنین می فرمود:

این علم را بنویسید که در دنیا یا آخرت، به شما سود می رساند.

گاه برخی افراد در باره نوشتن روایات پیامبر اکرم(ص) پرسش می کردند و ایشان، نگارش آن را تأیید می کرد. از جمله، رافع بن خدیج می گوید:

از پیامبر خدا(ص) پرسیدم: آیا ما سخنانی را که از شما می شنویم، مکتوب کنیم؟ فرمود: «آنها را بنویسید. هیچ اشکالی ندارد».

پس از فتح مکه، پیامبر اکرم(ص)، خطبه ای خواند و احکامی در باره مکه بیان کرد. پس از پایان سخن، مردی یمنی به نام ابوشاه (ابو شاة)، از پیامبر اکرم درخواست کرد تا سخنان ایشان، برای او نوشته شود. پیامبر اکرم به اصحاب خویش دستور داد:

این خطبه را برای ابوشاه بنویسید.

شخصی خدمت پیامبر(ص) رسید و از کم حافظه بودن خود، شکایت کرد. پیامبر اکرم(ص)به دستان او اشاره کرد و فرمود:

از دستت، کمک بگیر و این آثار را مکتوب کن.

امام علی(ع) و نگارش احادیث پیامبر(ص)

امام علی(ع)، نقش اصلی و بی نظیری در کتابت حدیث نبوی داشت و نخستین و بزرگ ترین نگارنده احادیث پیامبر(ص)بوده است. ایشان، نگارش پیمان نامه های رسمی پیامبر(ص) را بر عهده داشت و افزون بر آن، مجموعه های «صحیفه امام علی(ع)» و «کتاب امام علی(ع)» را نیز از سخنان ایشان، گرد آورده است.

«صحیفه امام علی(ع)»، نوشتار کوچکی از سخنان پیامبر(ص) است که به غلاف شمشیر امام علی(ع) متصل و همیشه همراه ایشان(ع) بوده است.این نوشتار، در مصادر معتبر حدیثی اهل سنّت، فراوان یاد شده و نزد آنان، مشهور است. احادیث آن نیز در کتاب های معتبر حدیثی اهل سنّت، نقل شده اند.

نام این صحیفه، ده بار در صحیح البخاری، سه بار در صحیح مسلم و پنج بار در دیگر کتاب های مشهور اهل سنّت، آمده است که مجموعا نُه حدیث را حکایت کرده اند.

کتاب امام علی(ع)، کتابی بزرگ بوده که ذکر آن و روایاتش در منابع حدیثی شیعه، پُرتکرار است. اهل بیت(ع)نیز بدان استناد کرده و احکامی از آن را برخوانده اند.

شیوه تدوین این کتاب، بدین صورت بوده است که پیامبر(ص)، مطالب مختلفی را بر امام علی(ع) املا می کرد و ایشان نیز آنها را به نگارش در می آورده است.

اُمّ سلمه، همسر پیامبر(ص) می گوید:

پیامبر خدا(ص) در حالی که علی(ع) نزد وی بود، پوستی دبّاغی شده خواست. ایشان، پیوسته املا می کرد و علی(ع) می نگاشت تا آن که داخل پوست و پشت گوشه های آن، از نوشته پُر شد.

امام علی(ع) در باره محتوای این کتاب فرموده است:

تمام آیاتی که خداوند متعال بر محمّد(ص) نازل کرد، با املای پیامبر خدا و خطّ خودم در نزد من است. تأویل تمام آیات نازل شده، حلال ها و حرام ها، حد، حکم و هر چیزی که امّت تا روز قیامت به آن محتاج است، حتّی دیه اندک جراحت، با املای پیامبر خدا و خطّ من، نوشته شده و موجود است.

در توصیف این کتاب، آمده است: صحیفه ای از پوست به طول هفتاد ذراع است و آن هنگام که همچون طومار جمع می شده، به کلفتی ران شتر بوده است.

کتاب های دیگری به خطّ امام علی(ع) با اسامی «جامعه»،«جَفر»و «صحیفة الفرائض»،معرّفی شده اند که خصوصیاتی شبیه کتاب امام علی(ع) دارند.

کتابت فرمان های پیامبر(ص)

گروه دیگری از نگاشته های حدیثی دوره پیامبر(ص)، فرمان ها، دستور العمل ها، معاهدات و نامه های حکومتی هستند که حجم انبوهی دارند.

مجموعه این نگاشته ها، از جمله به همّت مرحوم آیت اللّه علی احمدی میانجی، در کتاب مکاتیب الرسول(ص)، در چهار جلد، گرد آمده و انتشارات دار الحدیث، آن را منتشر کرده است. این کتاب، سند بارزی بر رواج کتابت سخنان پیامبر(ص) در زمان ایشان است.

نگارش حدیث از سوی دیگر اصحاب

اصحاب دیگری که سواد خواندن و نوشتن داشتند و اهمّیت سخنان پیامبر(ص) را درک می کردند، به یادگیری و نگارش سخنان پیامبر اکرم(ص)، اهتمام داشتند.

سلمان فارسی، انس بن مالک، عبد اللّه بن عبّاس و جابر بن عبد اللّه انصاری، از جمله صحابیانی بودند که احادیث پیامبر(ص) را می نوشتند.ابوبکر نیز پانصد حدیث از پیامبر(ص) نوشته بود که در زمان خلافت خود و به بهانه جلوگیری از اختلاف، آنها را آتش زد.خلیفه دوم نیز در دوره خلافت خویش، از صحابیان پیامبر(ص)خواست تا نگاشته های روایی خود را نزد او بیاورند. آنان، نوشته های حدیثی خود را در مسجد، گِرد آوردند که مجموع آنها به صورت پشته ای درآمد و سوزانده شد.ین گزارش آشکار می کند که شمار در خور توجّهی از صحابه، حدیث نگار بوده اند.

عبد اللّه بن عمرو بن عاص نیز از جمله نگارندگان حدیث در عصر پیامبر(ص)بوده است. او می گوید:

من هر آنچه از پیامبر خدا(ص) می شنیدم، می نوشتم و مقصودم آن بود که آنها را حفظ کنم. برخی قریشیان، مرا نهی کرده، گفتند: تو همه سخنان پیامبر خدا(ص) را می نویسی، در حالی که پیامبر خدا هم مانند دیگر افراد، انسانی است که در حالت خشنودی یا ناخشنودی سخن می گوید؟ من، دست از نوشتن کشیدم و این نکته را با پیامبر خدا(ص) در میان گذاشتم. فرمود: «بنویس. سوگند به کسی که جان من در دست اوست، از این دو لب، جز سخن حق خارج نمی شود».

توصیه به نگارش روایات نبوی تا آخرین روزهای حیات ایشان، ادامه داشت. تنها چهار روز قبل از رحلت پیامبر(ص)، از حاضران خواست تا قلم و دواتی بیاورند تا ایشان، متنی را کتابت کنند که با وجود آن، امّت اسلامی هرگز گم راه نشوند.

متأسّفانه، این درخواست پیامبر(ص) با اعتراض و بگو مگوی برخی، کنار نهاده شد.

ابن عبّاس، داستان جلوگیری نگارش حدیث پیامبر(ص) از سوی این چند نفر را با حالتی حزن انگیز، گزارش کرده است.

دیدگاه کاربران


نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.

yektanetتریبون

پربحث‌های اخیر

    پربحث‌های دیروز

    1. چرا دموکرات‌ها باختند!؟ 

    2. نتایج انتخابات آمریکا: ترامپ ۲۶۷ - هریس ۲۱۴/ رسانه های آمریکایی ترامپ را پیروز اعلام کردند

    3. ۴ نتیجه افزایش مبالغ جریمه های رانندگی

    4. پزشکیان: این وضعیت شایستۀ ایرانیان نیست

    5. آتش زیر خاکستر؟!

    6. ۴۰درصد پزشکان عمومی طبابت نمی‌کنند/ کمبود در برخی تخصص‌ها

    7. احتمال توقف اجرای مصوبه افزایش ظرفیت پذیرش در رشته پزشکی

    8. مهران مدیری همه را ناامید کرد!

    9. زاکانی: در سطح شهر هیچ کلونی از معتاد متجاهر مشاهده نمی‌شود

    10. یک توصیه برای نرفتن پزشکیان به باکو/ موضع واحد اصلاح‌طلبان برای مذاکره مستقیم با ترامپ/ انتخابات آمریکا، زیدآبادی را به اعتکاف فرستاد!

    11. موشک «خرمشهر۴» کابوس صهیونیست‌ها

    12. اینجا کوچه‌ها و پله‌ها هم شرمنده‌اند ...

    13. همچنان معتقدم بدون رسیدن به وفاق نمی‌شود در جامعه تغییر ایجاد کرد/ در زمینه حجاب سوی دیگر ماجرا را هم در نظر داشته باشید

    14. حسین شریعتمداری خطاب به پزشکیان: چون رئیس جمهور اسرائیل در اجلاس باکو حضور دارد، شما نباید شرکت کنید

    15. اردوغان: انتخاب دوباره دوستم را تبریک می‌گویم!/ واکنش مقامات کشورهای منطقه به انتخاب «دونالد ترامپ»

    16. سردار فدوی: حمله پیش‌دستانه‌ دشمن را بعید نمی‌دانیم

    17. واکنش زیباکلام به پیروزی «ترامپ»

    18. برازنده نیست این‌همه یارانه بدهیم، ولی کسانی نان شب پیدا نکنند

    19. زن ایرانی که وارد مجلس نمایندگان آمریکا شد کیست؟

    20. سرلشکر سلامی: جای هیچ نگرانی برای کشور وجود ندارد

    21. شرط وزیر برای رفع فیلتر اینستاگرام و تلگرام؟

    22. شکست سنگین حزب حاکم/ دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا شد

    پربحث‌های هفته

    1. شروین حاجی‌پور و ذهنیت استعماری

    2. اظهارات قابل تامل مولوی عبدالحمید در معارفه استاندار سیستان و بلوچستان

    3. عملیات انتحاری ۱۸ تبعه تاجیک ـ افغان در قالب سوخت‌بر

    4. نمایشی تازه از مدعیان شعار زن، زندگی، آزادی/ برهنگی یک دانشجو در دانشگاه!

    5. با کمک سپاه، محله «هرندی» ساماندهی می‌شود

    6. رامبد جوان: از تلویزیون دلخورم/ نهادهای امنیتی هم درباره خندوانه نظر می دادند!/ سال ۹۸به اجبار «خندوانه» را ســاختم/ می خواستم بدانم «شریعتمداری» چگونه شادی می کند؟

    7. سنجه ای که رئیس‌جمهور به آن نیازمند است

    8. حمید رسایی: توییتر منطقه جنگی است، عموم نباید وارد شوند !

    9. چرا دموکرات‌ها باختند!؟ 

    10. توضیح روابط عمومی دانشگاه آزاد در پی اقدام منافی عفت یک دانشجو

    11. انتقاد تند و تیز کیهان از مرعشی/ سلبریتی‌هایی که برای برهنگی بسیج شدند/ وقتی آخوندی نگران سخنان سردار کوثری می‌شود

    12. لاریجانی یا هاشمی‌شاهرودی؛ روایت درست درباره جلیلی و موسوی چیست؟

    13. موج سواری سیاسی یا سلامت روان دانشجویان؟

    14. درخواست رئیس جمهور از وزیر دادگستری برای دو مجرم امنیتی

    15. نظرات برگزیده مخاطبان الف: بستن تنگه هرمز مثل سابق مهم نیست/ با حمله پیش‌دستانه به اسرائیل بازدارندگی ایجاد کنیم/ بنزین ارزان اما حقوق‌ها بسیار پایین است

    16. FATF؛ برجام دولت پزشکیان؟!

    17.  خرازی: احتمال تغییر دکترین‌ نظامی در بخش هسته‌ای وجود دارد

    18. حکم اعدام جمشید شارمهد آماده اجرا بود اما قبل از اجرای حکم فوت کرد ️

    19. ماموریت ایجاد تورم در پوشش حمایت از دولت/ روایت لاریجانی پیرامون رد صلاحیت خود در انتخابات

    20. مهم واردات آیفون بود که شکر خدا حل شد!

    21. روایتی جدید از ماجرای دختر دانشگاه علوم و تحقیقات    

    22. نفوذ ایران تا بیخ گوش نتانیاهو/ انتقاد از هزینه‌تراشی ظریف برای کشور/ نگاهی متفاوت به غائله برهنگی در دانشگاه علوم‌تحقیقات

    23. پیغام فوری آمریکا به ایران درباره حمله اسرائیل

    24. مالیات کجا مصرف شود؟؛ مردم تصمیم می گیرند

    25. حریف یمن نیستند!

    آخرین عناوین