پیشرفت‌های گسترده در عرصه موسیقی باعث شده تا شاهد پدید آمدن سازهای متنوعی باشیم که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. سازهای کوبه‌ای گروه بزرگی از این دسته سازها هستند که طرفداران خاص خود را دارند. در این مطلب تصمیم داریم به معرفی سازهای کوبه‌ای محبوب بین نوازندگان بپردازیم تا شما بتوانید بهترین گزینه را برای خرید انتخاب کنید....

ساز کوبه‌ای چیست؟

قبل از معرفی انواع ساز کوبه‌ای، ضروری است با چیستی این سازها آشنا شویم. سازهای کوبه‌ای یا پرکاشن، یکی از قدیمی‌ترین و اساسی‌ترین گروه‌ سازهای موسیقی هستند که از طریق ضربه زدن، سایش یا لرزاندن صدا تولید می‌کنند. این سازها نقش محوری در ایجاد ریتم و انرژی در موسیقی ایفا کرده و از دیرباز در فرهنگ‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.

ریشه‌های استفاده از سازهای کوبه‌ای به دوران پیش از تاریخ بازمی‌گردد. انسان‌های اولیه با کوبیدن بر روی تنه درختان، سنگ‌ها و سایر اشیاء، صداهایی تولید می‌کردند که برای برقراری ارتباط، برگزاری مراسم و ایجاد حس ریتم مورد استفاده قرار می‌گرفت. با گذشت زمان و تکامل بشر، این ابزارهای ابتدایی به سازهای کوبه‌ای پیچیده‌تر و متنوع‌تری تبدیل شدند.

امروزه، سازهای کوبه‌ای در انواع و اقسام مختلفی ساخته می‌شوند و در سبک‌های موسیقی متعددی از جمله کلاسیک، جاز، راک، پاپ و موسیقی‌های محلی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه به معرفی با ارزش‌ترین سازهای کوبه‌ای خواهیم پرداخت...

کاخن

کاخن ساز کوبه‌ای مدرن و جذاب دیگری است که با طراحی ساده و صدای منحصر به فرد خود، به سرعت در دنیای موسیقی محبوب شده است. این ساز که نام خود را از واژه اسپانیایی به معنای "جعبه" گرفته است، از یک جعبه چوبی توخالی تشکیل شده که نوازنده بر روی آن می‌نشیند و با ضربه زدن به سطح جلویی آن که "تاپا" نام دارد، صدا تولید می‌کند. حفره بزرگ در پشت کاخن، به عنوان یک تشدید کننده عمل کرده و به غنی‌تر شدن صدای ساز کمک می‌کند.

جنس چوب به کار رفته در ساخت این ساز، نقش مهمی در کیفیت صدای آن دارد. چوب‌های سخت و متراکمی مانند گیلاس، ماهون و افرا، به دلیل ویژگی‌های صوتی مناسب، بهترین گزینه برای ساخت بدنه کاخن هستند.

کاخن به دلیل تنوع صوتی بالا و امکان ایجاد ریتم‌های پیچیده، در سبک‌های مختلف موسیقی از جمله فلامنکو، جاز، پاپ و موسیقی تلفیقی کاربرد دارد. حمل آسان این ساز آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای نوازندگان سیار تبدیل می‌کند.

دف

دف یکی از کهن‌ ترین و اصیل‌ ترین سازهای کوبه‌ای در موسیقی ایرانی است که ریشه‌های آن به اعماق تاریخ این سرزمین برمی‌گردد. این ساز ساده که دارای صدایی پرقدرت است، از یک حلقه چوبی تشکیل شده که بر روی آن پوستی نازک کشیده می‌شود. درون این حلقه چوبی، زنگ‌هایی فلزی با آرایشی خاص تعبیه شده‌اند که هنگام نواختن، صدایی زنگ‌وار و دلنشین به صدا تولید می‌کنند.

نوازنده با استفاده از انگشتان و کف دست خود بر روی پوست دف می‌کوبد و صداهای متنوعی را تولید می‌کند. پوست دف می‌تواند از جنس طبیعی مانند پوست بز یا گوسفند یا پوست مصنوعی مانند پلاستیک باشد. هر یک از این نوع پوست‌ها، رنگ و بافت صوتی خاص خود را به دف می‌بخشند.

لازم است بدانید این ساز در موسیقی سنتی ایران، نقش محوری دارد و در مراسم و آیین‌های مختلف از جمله جشن‌ها، عزاداری‌ها و مراسم‌های عرفانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تنبک

تنبک یکی از اصیل ‌ترین و محبوب‌ ترین سازهای کوبه‌ای در موسیقی ایرانی که با صدایی گرم و رسا، ریتم و جانی تازه به ملودی‌ها می‌بخشد. این ساز که با نام‌هایی چون تنبک یا دمبک نیز شناخته می‌شود، به دلیل ساختار ساده و در عین حال قدرتمند، از دیرباز مورد توجه نوازندگان و علاقه‌مندان به موسیقی بوده است. بدنه تمبک معمولاً از چوب گردو یا توت ساخته شده و پوستی نازک بر روی دهانه آن کشیده می‌شود. این ساز با قرار گرفتن روی ران پا و ضربه زدن به پوست، صداهایی متنوع و دلنشین تولید می‌کند.

ساز تنبک از آن دسته سازهایی است که عمر طولانی دارد. البته گاهی شاهد مشکلاتی نظیر شل شدن پوست آن هستیم. در چنین شرایطی ابتدا لازم است علت شل شدن پوست تنبک مشخص شود و سپس اقدامات لازم برای رفع آن انجام گیرد.

تمپو

تمپو ساز کوبه‌ای محبوب و پرطرفداری است که ریشه آن به موسیقی عربی و ترکی برمی‌گردد و در مناطق جنوبی ایران، به ویژه در موسیقی بندری، حضوری پررنگ دارد. این ساز که به دلیل شباهت ظاهری به تنبک، گاهی با آن اشتباه گرفته می‌شود، از یک بدنه سفالی یا فلزی و یک پوست کشیده شده تشکیل شده است. صدای گرم و رسای تمپو، آن را به ابزاری ایده‌آل برای ایجاد ریتم‌های پر انرژی و شاد تبدیل کرده است.

ساختار ساده و قیمت مناسب این ساز موجب محبوبیت آن برای مبتدیان و حرفه‌ای‌ها شده است. تمپو نه تنها در موسیقی سنتی، بلکه در سبک‌های تلفیقی و مدرن نیز کاربرد دارد و به عنوان یکی از عناصر اصلی موسیقی جنوب ایران شناخته می‌شود.

هنگ درام

هنگ درام از سازهای کوبه‌ای ملودیک و مدرن محسوب می‌شود که در سال‌های اخیر به محبوبیت فراوانی دست یافته است. این ساز که در اوایل قرن بیست و یکم ساخته شد، از دو نیم‌کره فلزی تشکیل شده که به صورت هم‌محور روی هم قرار گرفته‌اند. با ضربه زدن بر روی برجستگی‌های کروی شکل روی سطح ساز، صداهای ملودیک و آرامش‌ بخشی تولید می‌شود.

هنگ درام‌ها به دو دسته اصلی ماژور و مینور تقسیم می‌شوند. هنگ درام‌های ماژور دارای گامی شاداب و هیجان‌انگیز هستند و برای اجرای موسیقی‌های پر انرژی مناسب‌اند. در مقابل، هنگ درام‌های مینور دارای گامی آرام و ملایم بوده و برای ایجاد فضایی آرام و مدیتیشن بسیار مناسب هستند.

این سازها معمولاً دارای 8 تا 12 نت هستند. جالب است بدانید تعداد نت‌ها بر روی تنوع صدا و پیچیدگی ملودی‌هایی که می‌توان با آن نواخت، تأثیرگذار است. این ساز به دلیل ساختار خاص خود، قابلیت کوک ندارد و گام آن از پیش تعیین شده است.

هنگ درام به دلیل صدای آرامش‌بخش و قابلیت حمل آسان، در موسیقی درمانی، یوگا، مدیتیشن و همچنین در سبک‌های موسیقی مدرن مانند امبینت و نیو ایج کاربرد فراوانی دارد.

تانگ درام

یکی دیگر از سازهای کوبه‌ای جدیدی که در چندین سال اخیر بسیار رواج یافته است، تانگ درام نام دارد. تانگ درام با اینکه شباهت فراوانی به هنگ درام داشته اما از نظر ساختاری با یکدیگر متفاوتند.

در ساخت تانگ درام، از تکنولوژی برش لیزر استفاده می‌شود که باعث ایجاد نت‌های دقیق و یکنواخت بر روی سطح ساز می‌شود. این ویژگی، به همراه جنس فلز باکیفیت به کار رفته در ساخت تانگ درام، صدایی شفاف و زنگدار را برای این ساز به ارمغان آورده است. همچنین، تانگ درام‌ها به دلیل ساختار یکپارچه خود، ماندگاری کوک بالاتری نسبت به هنگ درام‌ها دارند.

ابعاد کوچک و وزن سبک تانگ درام، آن را به سازی ایده‌آل برای نوازندگان مبتدی و افرادی که به دنبال سازی قابل حمل هستند، تبدیل کرده است. این ساز به راحتی قابل حمل است و می‌توان در هر مکان و زمانی به نواختن آن پرداخت.

تانگ درام‌ها در سبک‌های موسیقی مختلفی از جمله موسیقی‌های آرامش‌ بخش، مدیتیشن، نیو ایج و حتی برخی از سبک‌های موسیقی الکترونیک کاربرد دارند. صدای ملایم و دلنشین این ساز، آن را به ابزاری مناسب برای ایجاد فضایی آرام و ریلکس تبدیل می‌کند.

دایره زنگی

دایره ‌زنگی سازی خوش ‌دست از خانواده‌ی سازهای کوبه‌ای است که با وجود اندازه‌ی کوچک، صدایی زنگ ‌وار و شفاف تولید می‌کند. این ساز از یک حلقه چوبی تشکیل می‌شود که بر روی آن پوستی کشیده شده و اطراف آن با صفحات فلزی زنگ‌داری به نام تال یا زنگ تزئین شده است. با ضربه زدن بر روی پوست و لرزاندن زنگ‌ها، صدای دلنشین و ریتمیکی تولید می‌شود. دایره ‌زنگی به دلیل ساختار ساده و صدایی شاداب، در موسیقی‌های شاد و ریتمیک بسیار پرکاربرد است. همچنین، از دایره ‌زنگی به عنوان ساز همراه در موسیقی‌های مختلف استفاده می‌گردد.

دهل

دهل یکی دیگر از سازهای کوبه‌ای اصیل ایرانی است که با صدای قدرتمند و رسا، نقش محوری در موسیقی آیینی و حماسی ایران ایفا می‌کند. این ساز که از دو پوسته رو به روی هم تشکیل شده است، معمولاً با دو چوب به نام‌های چنگال و دیرک نواخته می‌شود. چنگال برای تولید صداهای بم‌تر و دیرک برای صداهای زیرتر به کار می‌رود. این ساز به دلیل وزن و اندازه‌ی نسبتا بزرگ، اغلب با بند به دور گردن نوازنده آویزان می‌شود تا نواختن آن راحت‌تر باشد. صدای دهل، نماد قدرت، شجاعت و هیجان است و در مراسم‌های مختلفی مانند عروسی‌ها، جشن‌ها و مراسم آیینی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جیمبی

جیمبی سازی اصیل از غرب آفریقا است که به دلیل صدای گرم و رسایی که دارد، به یکی از محبوب‌ ترین سازهای کوبه‌ای در سراسر جهان تبدیل شده است. این ساز معمولاً از چوب و پوست بز ساخته می‌شود و با دست یا چوب‌های مخصوص نواخته می‌شود. جیمبی به دلیل تنوع صوتی بالا، از صداهای بم و عمیق گرفته تا صداهای زیر و زنگ‌ دار، قابلیت اجرای طیف وسیعی از سبک‌های موسیقی را فراهم می‌کند.

اودو

اودو یک ساز کوبه‌ای منحصر به فرد از نیجریه است که به دلیل سادگی اجرا و صدای فوق‌العاده علاقه ‌مندان زیادی را به خود جلب کرده است. این ساز به شکل یک گلدان توخالی بوده که با ضربه زدن بر روی بدنه‌ی آن، صداهای مختلفی تولید می‌شود. جالب است بدانید اودو به دلیل تنوع صوتی بالا و همچنین قابلیت حمل آسان، در موسیقی‌های مختلف از جمله موسیقی هندی و بندری ایرانی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جان جان

جان جان مجموعه‌ای از سه طبل است که ریشه در فرهنگ‌های قبیله‌ای غرب آفریقا دارد. این ساز که شامل یک طبل بزرگ (دان دونبا)، یک طبل متوسط (سانگبا) و یک طبل کوچک (کان کینی) است، با هم‌ نوازی ایجاد یک ریتم پیچیده و پرانرژی می‌کند. هر یک از این طبل‌ها با چوب یا مالتی مخصوص نواخته می‌شود و صداهای متفاوتی تولید می‌کند. جان جان معمولاً در مراسم‌های آیینی و جشن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و نماد اتحاد و همبستگی قبیله‌ای است. در سال‌های اخیر، جان جان به عنوان یک ساز محبوب در موسیقی جهانی شناخته شده و در سبک‌های مختلفی از جمله موسیقی فولک و جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بانگو

بانگو یک جفت طبل در اندازه کوچک است که ریشه‌های آن به موسیقی کوبایی برمی‌گردد. این ساز معمولاً از دو طبل استوانه‌ای شکل تشکیل شده است که روی یک پایه قرار می‌گیرند. بانگوها با دست نواخته می‌شوند و برای ایجاد ریتم‌های سریع و شاداب بسیار مناسبند. صدای بانگو، شاداب و پرانرژی است و در موسیقی‌های لاتین، سالسا، مِرنگی و سایر سبک‌های رقص‌آور بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کنگا

کنگا مجموعه‌ای از طبل‌های کوبه‌ای کشور کوبا است که در ایران نیز با نام تومبا شناخته می‌شود. این ساز از سه طبل اصلی به نام‌های تومبا (بزرگ‌ترین)، کنگا و کوینتو (کوچک‌ترین) تشکیل شده است. گاهی اوقات، یک طبل کوچک‌تر به نام ری کوینتو نیز به این مجموعه اضافه می‌شود. کانگاها معمولاً از چوب و پوست گوساله ساخته می‌شوند و با دست و چوب‌های مخصوص نواخته می‌شوند. صدای گرم و قدرتمند کانگا، آن را به یکی از محبوب‌ترین سازهای کوبه‌ای در موسیقی لاتین تبدیل کرده است. به همین دلیل نیز در سبک‌های موسیقی مختلفی مانند سالسا، سون، رومبا و حتی موسیقی‌های مدرن‌ تر مانند راک و پاپ مورد استفاده قرار می‌گیرند.

نتیجه‌گیری

در این مطلب به معرفی انواع ساز کوبه‌ای پرداختیم و اطلاعاتی را در این باره بیان کردیم. توجه داشته باشید که تمامی سازهای ذکر شده به نوبه خود جایگاه ویژه‌ای در موسیقی جهانی دارند. به همین دلیل توصیه می‌شود اگر قصد انتخاب یکی از این سازها برای خرید را دارید، شرایط شخصی خود و همچنین روحیاتتان را در نظر بگیرید.