«جنبش دانشجویی دهه ١٩٦٠» 

نویسنده: الکساندر کرودن

ترجمه: فاطمه شاداب

ناشر:  ققنوس، چاپ اول 1401

 ١٥٢ صفحه،‌ 65000 تومان 

***

از نیمه دوم قرن بیستم بدین سو، در اکثریت قریب به اتفاق جنبش های اجتماعی که جهان شاهد آن بوده، دانشجویان حضوری پررنگ  و کلیدی داشتند. جنبش سیاسی و اجتماعی اواخر دهه شصت نه تنها از این قاعده مستثنی نبود، بلکه دانشجویان چنان دست بالا را در آن داشتند که به عنوان «جنبش دانشجویی 1968» در تاریخ شناخته می‌شود.سومین کتاب از مجموعه‌  «چشم‌اندازهایی از تاریخ معاصر جهان» که به همت نشر ققنوس منتشر می‌شود به همین موضوع می‌پردازد. در این مجموعه رویدادهای تاریخی دنیا (از قرن بیستم به بعد) با رویکردی تحلیلی، از دیدگاه‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرند. در این مجموعه به دانش‌آموزان، دانشجویان و علاقه‌مندانی که می‌خواهند آشنایی مقدماتی با تاریخ معاصر جهان داشته باشند ، گزیده‌ای از رویدادهای مهم تاریخ را به صورتی موضوع محور ارائه می‌کنند. بیان و زبان کتاب از طراحی آن  برای طیف وسیعی از مخاطبان حکایت دارد. در مجموعه‌ی «چشم اندازهایی از تاریخ معاصر جهان» از دیدگاه‌های مختلفی برای روایت رویدادهای سرنوشت ساز تاریخ معاصر استفاده شده است. ساختار هریک از کتابهای این مجموعه، با استفاده از منابع دست اول و دوم، اطلاعات زمینه‌ای، مباحث پیرامونی و روایت‌های اول شخص افراد شکل گرفته است. کتاب‌های این مجموعه دارای فهرست مطالب توضیحی، گاهشمار، کتاب‌شناسی و نمایه  نیز هستند. 

کتاب «جنبش دانشجویی دهه ١٩٦٠»  به یکی از پرشورترین جنبش‌های اعتراضی می‌پردازد که در اواخر این دهه اوج گرفت و بر همین اساس نیز به عنوان جنبش اعتراضی 1968 دانشجویان معروف شد. البته این بدان معنا نیست که تنها دانشجویان در این جنبش حضور داشتند بلکه آنها توانستند به عنوان جریان پیشرو دیگر گروه‌ها را هم به دنبال خود بکشند.  در این کتاب به روایت حرکت خارق‌العاده کنشگران جوانی پرداخته شده که از منظری تازه و متفاوت به دموکراسی آمریکایی متعهد بودند.نگاهی که با روش و منش سیاستمداران عمدتا سالخورده آن روزگار تفاوت داشت. آنها برای ایجاد این تغییرات و رسیدن به اهداف خود هزینه بسیاری کردند؛ برخی به قیمت به خطر انداختن بورس تحصیلی، مدرک دانشگاهی، شغل و حتی زندگی خود در این مسیر گام برداشتند. آنها  برای مبارزه و کسب حقوق مدنی خویش به صورتی منطقی ، با شجاعت اما با پرهیز از خشونت، خواسته‌های خود را دنبال کردند.

اما این جریان چرا و چگونه شکل گرفت؟ در سالهای بعد از جنگ جهانی دوم زاد و ولد به طرز چشمگیری در قیاس با گذشته رشد پیدا کرد. کودکانی که در این سالها متولد می شدند، به تدریج به نسل جوان  پرتعدادی در دهه شصت بدل شدند که نیازها و خواسته های آنها توسط دولت مردانی که اغلب پا به سن گذاشته بودند، قابل درک نبود. به همین دلیل ناگهان شرایط تغییر کرد چنان که گویی انفجاری دگرگون کننده رخ داده است. دانشجویان که دیگر کاسه صبرشان لبریز شده بود به میدان آمدند و نظم سیاسی موجود را برهم زدند و رهبری جنبش‌های معترض را به عهده گرفتند. در تمام سال‌های این دهه دانشجویان برای حمایت از حقوق بشر، صلح، آزادی و اصلاحات آموزشی، علیه کاستی‌های موجود مبارزه کردند. بلوغ فکری گروهی از این دانشجویان بود که در جایگاه  رهبری جنبش آن را به پیش می‌راندند. این سالها را به دورانی استثنایی بدل ساخت که هنوز در اذهان باقی مانده است.

در دهه  شصت آمریکا درگیر جنگی فرسایشی با ویتنام بود. با وجود خیل سلاح‌های آمریکایی این اراده مردم ویتنام بود که آنجا را به باتلاق سربازان امریکای بدل گرده بود. روسای جمهور امریکا  ناچار سربازان بیشتری به ویتنام اعزام کردند. اعزام بیشتر و بیشتر جوانان امریکایی در قالب سربازان جنگی که پیروزی در آن را متصور نبودند، باعث خشم بیشتر دانشجویان شد و جنبش آنها قدرت بیشتری گرفت . 

الکساندر کرودن ویراستار این کتاب، تنها به جنبش در امریکا بسنده نکرده، بلکه از دیدگاه‌هایی که روایت کننده این جنبش در شرق و غرب اروپا هستند نیز بهره برده است تا نگاه کلان نگرانه و چشم انداز بین المللی موضوع نیز حفظ شود.  این کتاب از سه بخش اصلی تشکیل شده که هریک از آنها چند دیدگاه یا مقاله را دربر می‌گیرند. در بخش اول که به «زمینه تاریخی جنبش‌های دانشجویی دهه ١٩٦٠»  اختصاص دارد، خواننده پنج دیدگاه با عناوین زیر هستیم: «بررسی جنبش دانشجویی در دهه ١٩٦٠»، «دانشجویان طرفدار جامعه دموکراتیک از اهداف و آرمان‌هایشان می‌گویند»، «رئیس‌جمهور در مورد لزوم شرکت جوانان آمریکایی در جنگ ویتنام می‌گوید»، «مقاومت دانشجویی در دهه ١٩٦٠» و «آغاز دیرهنگام اما گسترده اعتراضات دانش‌آموزی».

بخش دوم با عنوان«مباحث پیرامونی جنبش‌های دانشجویی دهه ١٩٦٠» هشت دیدگاه با این عناوین را شامل می‌شود: «کمونیست‌ها جوانان را فریب داده‌اند و از درون ایالات متحده را تهدید می‌کنند»، «دانشجویان سیاهپوست دانشگاه‌های جنوب کشور با برگزاری اعتراضات بدون خشونت خطرهای بزرگی را به جان خریدند»، «تبدیل قدرت سیاه به جنبش»، «دانشجویان نمی‌دانند به چه اعتراض می‌کنند»، «جنبش آزادی‌بخش زنان به دست خودشان شکل می‌گیرد»، «پادفرهنگ، ١٩٦٤- ١٩٦٥»، «روگردانی جوانان از سیاست‌های رادیکال و رو آوردن به مذاهب عرفانی» و «درباره جنبش‌های اعتراضی دهه ١٩٦٠ مبالغه شده است».

بخش پایانی کتاب نیز با عنوان «روایت‌های فردی» شامل چهار دیدگاه زیر است : «سخنان خشم‌آلود ماریو ساویو، سخنگوی دانشجویان کالیفرنیایی که برای محاکمه احضار شده بود»، «تجربیات یک دختر از فمینیسم در دهه ١٩٦٠»، «بازبینی دوران گذشته از زبان یکی از رهبران گروه دانشجویان طرفدار جامعه دموکراتیک» و «نسل شورش».گفتنی است نسخه اصلی‌ این کتاب خواندنی که باترجمه روان فاطمه شاداب عرضه شده، در سال ٢٠١٢ از سوی انتشارات بهشت سبز (Greenhaven press) منتشر شده است.