بازار آهن به عنوان یکی از پایه‌های اصلی صنعت و عمران، همواره با چالش‌های متعددی روبرو بوده است. در سال‌های اخیر، نوسانات قیمت آهن آلات، این چالش‌ها را بیش از پیش نمودار کرده و فعالان این حوزه را با دشواری‌های بسیاری مواجه کرده است. در این مقاله، به بررسی مهم‌ترین چالش‌های پیش روی بازار آهن، با تمرکز بر نوسانات قیمت آهن آلات، خواهیم پرداخت. همچنین عوامل موثر بر این نوسانات و چشم‌انداز آینده این بازار بررسی خواهد شد.

چالش های مربوط به تامین مواد اولیه

یکی از چالش‌‌های بسیار مهم پیش رو در صنعت آهن و فولاد، مشکل تامین مواد اولیه به شمار می‌‌رود. درست است که ما معادن زیادی در کشورمان داریم که با کمک آن‌‌ها می‌‌توانیم مواد اولیه این دو صنعت را تامین کنیم. اما، بر اساس آمارها، در چند سال آینده در تامین مواد اولیه دچار مشکل خواهیم شد. چراکه اغلب ذخایر معادنی که تا به امروز عملیات استخراج سنگ آهن از آن‌‌ها انجام می‌‌شد، رو به اتمام هستند و برای ذخایر معادن عمقی نیز، اقدام چندان قابل توجهی توسط دولت صورت نگرفته است. لذا، با در نظر گرفتن میزان نیاز فولاد در آینده نه‌‌چندان دور، استخراج معادن عمیق نیاز به مطالعه و بررسی دقیق خواهند داشت. تامین به موقع مواد اولیه، برای دستیابی به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد، امری حیاتی است و باید اقدامات لازم برای این کار انجام شود.

چالش های مربوط به تولید

از جمله چالش‌‌های پیش روی صنعت فولاد می‌‌توان به چالش‌‌های مرتبط با تولید اشاره کرد. یکی از این چالش‌‌های مربوط به تولید، کمبود تکنولوژی و تجهیزات مدرن برای تولید آهن آلات باکیفیت است. در کشور ما متاسفانه همچنان درخطوط تولید از تجهیزات قدیمی و دستگاه‌‌های دسته دوم استفاده می‌‌گردد. فرسودگی ماشین آلات و خطوط تولید سبب خواهد شد تا روند تولید آهن و فولاد داخلی با کندی پیش برود و در نتیجه نیازمند وارد کردن آهن آلات از کشورهای دیگر باشیم.

چالش های مربوط به قیمت گذاری

یکی دیگر از مهم‌‌ترین چالش‌‌هایی که در زمان رشد آهن و فولاد با آن مواجه خواهیم بود، چالش قیمت ‌گذاری محصولات فولادی و آهنی در این حوزه محسوب می‌‌شود. در چند سال گذشته شاهد این موضوع بودیم که تعیین دستوری قیمت آهن و تعیین عوارض صادرات آن، منجر به ایجاد اختلال در زنجیره فولاد کشور شده است. به همین سبب مسئولین مربوطه به منظور کنترل بازار آهن و فولاد، می‌‌بایست قیمت‌‌گذاری این محصولات فلزی را به صورت کاملا منطقی و منصفانه انجام دهند. زیرا، قیمت نهایی فولاد تحت تاثیر چند مولفه مختلف است که شامل قیمت جهانی، نرخ تورم، میزان عرضه و تقاضا و بهای تمام شده فولاد و مواردی از این قبیل هستند.

دخالت دولت در قیمت گذاری مقاطع فولادی عامل بسیار مهمی به شمار می‌‌رود. چراکه دولت برای تعیین قیمت فولاد بایستی تمامی این موارد را مد نظر قرار دهد تا تولید کننده نیز دچار ضرر و زیان مالی نشود. از طرفی باید اشاره کنیم که عدم تناسب قیمت‌‌ها با نرخ ارز می‌‌تواند بازار آهن آلات را با مشکلات متعددی مواجه سازد. به‌‌عنوان مثال، چنانچه نرخ ارز بنا به دلایل مختلف روند افزایشی به خود بگیرد، قیمت آهن آلات نیز به تبع آن افزایش خواهد یافت. این موضوع می‌‌تواند صنایع مختلفی همچون ساخت و ساز را با چالش‌‌های زیادی روبرو نماید. همچنین باید گفت که نوسانات شدید قیمت‌‌ها در بازار می‌‌تواند روی سایر کالاهای اساسی نیز تاثیرگذار باشد و بدین ترتیب، تهیه بسیاری از اقلام ضروری را برای مردم دشوار سازد.

چالش های مربوط به صادرات

صادرات فولاد و چالش‌‌های مربوط به آن، از جمله موضوعات مهمی است که اخیراً به آن توجه بیشتری شده است. صادرات آهن به کشورهای همسایه با چالش‌‌های بسیاری روبرو بوده و با تغییر مداوم بخشنامه‌‌ها برای روند صادرات فولاد ایران و از سوی دیگر برای تولیدکنندگان فولاد، شرایط دشواری را برای صادرکنندگان کشور رقم می‌‌زند. وضع عوارض صادراتی یکی از چالش‌‌هایی است که تولید کنندگان مقاطع فولادی با آن دست به گریبان هستند. سیاست‌‌های ارزی دولت، که چالش‌‌های فراوانی را برای صادرات فولاد ایجاد نموده است، یکی از ده‌‌ها چالش مربوط به صادرات مقاطع فولادی است. چالش بعدی مربوط به رقابت با سایر کشورهای تولید کننده فولاد است که مانع بزرگی برای صادرات محصولات آهنی به شمار می‌‌رود.

مهم‌‌ترین محدودیت فعلی برای صادرات محصولات فولادی، تحریم‌‌های ثانویه اقتصادی آمریکا در خصوص ایران است که به نوعی اجازه انجام معاملات را با ایران، به سایر کشورهای طرف تعامل خود نمی‌‌دهد. در چنین شرایطی، ایران نمی‌‌تواند محصولات فولادی خود را مستقیماً به کشورهای دیگر صادر کرده و ابتدا بایستی در کشور ثالثی دپو نماید و با نام آن کشور به دیگر مقاصد ارسال شود. عدم وجود زیرساخت‌‌های مناسب نیز چالش مهم دیگری است که بر سر راه صادرات مقاطع فولادی کشور دیده می‌‌شود. تصمیم‌‌گیری‌‌های اشتباه دولت و سیاست‌‌مداران و عدم نظارت بر قیمت‌‌ها و همچنین بی توجهی به خواسته‌‌ها و نیازهای تولید کنندگان آهن، از جمله موانعی است که صادرات این محصولات را با چالش مواجه کرده است.

چالش های مربوط به تقاضا

میزان عرضه و تقاضا تاثیر بسیار زیادی در تعیین قیمت بازار مقاطع فولادی خواهد داشت. در واقع هرچقدر تولید و عرضه آهن‌آلات در بازار بیشتر شود، به همان نسبت قیمت محصولات کاهش پیدا کرده و با کاهش میزان مصرف و تقاضا، قیمت‌ها افزایش می‌‌یابد. رکود در صنعت ساختمان می‌‌تواند قیمت تیرآهن یا میلگرد را کاهش دهد. در سال‌های اخیر رکود بی‌سابقه ناشی از تورم در بازار مسکن ایران، میزان تقاضا برای تیرآهن و میلگرد را تحت تاثیر خود گذاشته و سرمایه‌گذاران را برای احیای مسکن دچار تردید نموده است. یکی دیگر از عوامل و چالش‌‌های پیش روی صنعت فولاد، کاهش تقاضا از سوی صنایع دیگر یا به عبارتی صنایع وابسته است.

صنایعی مانند خودروسازی، پتروشیمی، بسته‌بندی و برخی دیگر از صنایع مرتبط با آهن آلات، به شدت به این محصولات نیاز دارند و در صورتی که میزان عملکرد این صنایع افزایش پیدا کند، تقاضا برای آهن‌آلات روند افزایشی را تجربه خواهد کرد. گفتنی است که عدم ثبات اقتصادی هم در افزایش یا کاهش قیمت آهن آلات نقش بسزایی دارد. به‌‌ گونه‌‌ای که اگر نرخ ارز یا حامل‌‌های انرژی یا حتی هزینه‌‌هایی مانند حمل نقل افزایش پیدا کند، نمی‌‌توان از تاثیر آن روی قیمت‌‌کذاری آهن آلات چشم پوشی کرد.

راهکارهای پیشنهادی

در بخش‌‌های قبلی با چالش‌‌های پیش روی صنعت آهن و فولاد کشور آشنا شدیم. در این بخش به بررسی برخی راهکارهای پیشنهادی جهت رفع این مشکل خواهیم پرداخت. یکی از این راهکارهای موثر درجهت رفع چالش‌‌ها، سرمایه گذاری در اکتشاف و استخراج معادن سنگ آهن است. هرچقدر بتوانیم در زمینه استخراج سنگ آهن خودکفا شویم، به همان اندازه نیاز به واردات این ماده اولیه کاهش خواهد یافت. به روزرسانی تکنولوژی و تجهیزات تولید نیز می‌‌تواند نقش موثری در افزایش تولیدات آهنی داشته باشد. همچنین حمایت از صادرات و توسعه زیرساخت‌‌های صادراتی نیز در جهت رفع موانع پیش‌‌رو حائز اهمیت خواهد بود. راهکار مفید دیگر آزادسازی قیمت‌‌گذاری و حذف دخالت دولت است که به طور بالقوه می‌‌تواند نقش واسطه‌‌ها را در زمینه خرید و فروش آهن آلات کاهش دهد.

در نهایت نیز رونق بخشیدن به صنعت ساختمان و افزایش تقاضا را می‌‌توان به عنوان راهکار نهایی برای رفع چالش‌‌های پیش روی صنعت آهن در کشور برشمرد. با توسعه صنعت ساخت و ساز و ساختمان سازی در کشور و حمایت از سوی دولت، تقاضا برای خرید محصولات فولادی از جمله آهن و میلگرد از سوی خریداران بیشتر شده که این امر خود به افزایش تولید این محصولات توسط کارخانجات تولید کننده و رونق چرخه تولید می‌‌انجامد.