‌«وصیت‌ها»

نویسنده: مارگارت اتوود

ترجمه: نسترن ظهیری

ناشر: ققنوس، چاپ اول 1399

480 صفحه، 75000 تومان

***

رئیس جمهور آمریکا ترور می‌شود، سپس اعضای کنگره آمریکا حذف شده و این اتفاقات مقدمه روی کار آمدن یک جمهوری تندروی مذهبی با عنوان گیلیاد در ایالات متحده آمریکاست. با لغو قانون اساسی این کشور، تمامی دستاوردهای دموکراتیک و انسانگرایانه آمریکایی که همواره به آنها فخر فروخته، از دست می‌رود. به‌خصوص برابری‌های اجتماعی در مورد زنان. در ساختار اجتماعی جدید افراد به دسته‌هایی متفاوت با حقوق شهروندی نابرابر تقسیم می‌شوند. 

در این حکومت تمامیت خواه، رفته رفته خاطرات شیرین زندگی آزاد آدمها، به خاطراتی دور بدل می‌شود. فضایی چنان بسته و امنیتی برقرار است که مردم از سایه خود درهراسند و... چنین فضای تیره و تاری بستر شکل گیری یکی از جذاب ترین رمانهایی است که اواخر قرن بیستم (1985) با عنوان «سرگذشت ندیمه» اثر مارگارت اتوود منتشر شده است.

  این رمان سوای محتوای غنی  و ارزش‌های ادبی اش که جوایز مختلفی را نصیب نویسنده کرد، تاکیدی بود بر این واقعیت که  اگرچه رسیدن به دموکراسی دارای اهمیت است، اما حفظ و نگهداری از آن به مراتب دشوارتر است چرا که گاه سیر رخدادها به گونه‌ای‌ست که بیش از آنچه ما تصور می‌کنیم شکننده است. مارگارت اتوود در مقدمه‌ای برای چاپ تازه‌ای از کتاب «سرگذشت یک ندیمه» که  در سال 2017 می‌نویسد: «خیال نکنید که امکان ندارد این‌ حوادث برای ما و در کشور ما اتفاق بیفتد. اگر شرایطش فراهم باشد هر حادثه‌ای می‌تواند هر جایی رخ می‌دهد.» حقیقتی که با روی کار آمدن دونالد ترامپ و پیامد‌هایش، تایید شد (بخصوص در واپسین روزهای ریاست جمهوری او و حمله طرفدارانش به کنگره آمریکا که نماد دموکراسی این کشور محسوب می‌شود).

به این ترتیب  «سرگذشت ندیمه» به عنوان یکی از آثار ماندگاری که به اغلب زبانهای زنده دنیا ترجمه شده و میلیونها نسخه از آن به فروش رفته بود؛ قریب به سه دهه بعد با روی کار آمدن دونالد ترامپ دوباره مورد توجه قرار گرفت. با وجود جنبه‌های علمی و تخیلی این رمان، پیش بینی‌هایش به شکلی محسوس، رنگی از واقعیت به خود گرفت.

همین مسئله باعث شد «سرگذشته ندیمه» بازخوانی شده، مخاطبان تازه‌ای پیدا کند. به ویژه با ساخته شدن یک سریال پرمخاطب براساس همین رمان که نام آن را  بیش از پیش بر سرزبانها انداخت و نهایتا از همه مهمتر  ریاست جمهوری ترامپ  که جملگی دلایلی بودند که دست به دست هم دادند تا مارگارت اتوود به این باور برسد که زمان نوشتن دنباله‌ای برای رمان موفقش رسیده است؛ چرا که به زعم اتوود جهان امروز نیز دوباره در گیر حکومت‌هایی سرکوبگر شده است.

 این خبری بود که بسیاری از علاقمندان ادبیات و آثار مارگارت اتوود، در انتظار شنیدن  آن بودند. به‌خصوص که رمان «سرگذشت ندیمه» به شکلی نوشته شده بود که وجوه کنجکاوی برانگیزی از داستان برجای مانده بود که پرداختن به آنها می‌توانست دستمایه بسیار خوبی برای نوشتن دنباله‌ای جذاب برای این رمان باشد؛ کاری که مارگارت اتوود در رمان «وصیت‌ها» به‌خوبی از عهده آن بر آمده است.

 شکل گیری چنین اقبال و انتظاراتی در میان علاقمندان ادبیات داستانی، باعث شد ناشر و نویسنده کتاب، تمام سعی خود را بکار بگیرند تا قبل از انتشار داستان، جزئیات آن به بیرون درز نکند. سرانجام در سال 2019 کتاب با سرو صدای بسیار منتشر شد. به سرعت میلیونها نسخه از آن فروش رفت و در لیست پرفروش‌ترین‌های کتاب های  نیویورک تایمز قرار گرفت و  برای دومین بار جایزه بوکر نصیب نویسنده شد.

«وصیت‌ها» همچنین برنده‌ی جایزه‌ی بهترین کتاب داستانی گودریدز سال 2019 و منتخب سردبیران آمازون به عنوان بهترین کتاب سال 2019 شد. به این ترتیب نه تنها یکی دیگر از موفق ترین دوره های فعالیت ادبی مارگارت اتوود را رقم زد، بلکه به عنوان یکی از مهمترین آثار ادبی انگلیسی زبان سالهای اخیر لقب گرفت.

 «وصیت‌ها» از زبان سه راوی روایت می‌شود. بخش اصلی ماجرای  رمان در همان جمهوری خیالی گیلیاد نزدیک پانزده سال پس از اتفاقاتی که در رمان  «سرگذشت ندیمه» خواننده آن بودیم می‌گذرد.  اما یکی از سه راوی رمان به بخشی از داستان که به حوادث پیش از شکل‌گیری حکومت گیلیاد و وقایع کتاب قبل برمی‌گردد، از زبان عمه لیدیا که مربی و معاون زنان بود، روایت می‌شود و او در این بخش از دلایل کنارگذاشتن عقایدش در مورد دموکراسی و آزادی و تبدیل شدنش به خدمتگذاری باوفا برای حکومت گیلیاد  سخن می‌گوید.

در ادامه دو راوی دیگر رمان دخترانی هستند که در زمان حکومت گیلیاد بزرگ شدند و زنی که از خادمان این حکومت بوده، پانزده سال از داستان سرگذشت ندیمه سپری شده و از زبان دو دختر نوجوان به نام‌های اگنس و نیکول نقل می‌شود.  هر سه راوی رویدادها و اتفاقات حکومت گیلیاد و در پی فاش کردن اسنادی بر ضد این حکومت هستند و روایت گاه به آنسوی مرزهای گیلیاد  نیز گسترده می‌شود.ترس و عدم امنیت روانی حاکم بر جمهوری گیلیاد که در «سرگذشت ندیمه» به شکلی غیر منتظره و تاثیرگذار ترسیم شده است، در رمان «وصیت‌ها» به شکلی تأثیرگذار محسوس است. نثر موجز و فضای ملتهب رمان پیشین اتوود در این اثر نیز به روشنی قابل ردیابی است. نویسنده با خشمی کنایی معنای برخی اصطلاحات را دگرگون می‌کند. طرح داستان به اندازه‌ای پرکشش هست که تا رمان تمام نشود، دست از سر خواننده برنمی دارد. اتوود در این رمان نشان می‌دهد که چگونه حکومت‌های تمامیت خواه از دروغ وسیله‌ای برای اقناع یا حتی سرکوب مردم می‌سازند و از زبان وسیله‌ای برای فریب توده‌ها می‌سازند.

همانند رمان «سرگذشت ندیمه»، چند ترجمه از کتاب «وصیت‌ها» به بازار آمده است که برخی از آن‌ها آشکارا محصول شتابزدگی ناشران و مترجمانشان برای بهره‌مندی از استقبال احتمالی مخاطبان فارسی زبان از این کتاب است. اما  نشر ققنوس همانند کتاب نخست، از ادامه آن نیز یکی از مقبول‌ترین ترجمه‌ها را به فارسی منتشر کرده است که می توان استفاده از این نسخه را که توسط نسترن ظهیری به فارسی برگردانده شده به علاقمندان کتاب پیشنهاد داد.