«برادری ایمانی»
مؤلف: سید محمدباقر حکیم
مترجم: ام‌البنین قزلسفلو
ناشر: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، چاپ اول: پاییز 1400
96 صفحه، 21500 تومان
****
انسان موجودی اجتماعی است و در زندگیِ روزمره‌اش گریزی از برقراری ارتباط با افراد مختلف جامعه ندارد؛ بنابراین برای داشتن روابطی حسنه و زیستی بهتر و آرام‌تر، نیازمند آن است که بداند در روابط خود با دیگران چه حقوقی دارد و چه تکالیفی را باید رعایت کند. حال اگر این جامعه و این روابط، ماهیت اسلامی و به‌ویژه ایمانی داشته باشد، قطعاً کیفیت و شکلِ این حقوق و تکالیف نیز تمایز و اهمیت دیگری یافته و نیز رنگ الهی و شرعی به خود می‌گیرد. این تمایز را می‌توان از عنوان این روابط نیز دریافت؛ عناوینی مانند «عقد اخوت»، «پیوند برادری دینی» و «برادری ایمانی». عناوینی که شاید از آن روز که حضرت رسول صلیاللهعلیهوآله اعلام فرمود هر مسلمانی برای خود برادری دینی برگزیند و خود با امیرالمؤمنین علی علیهالسلام دست برادری داد، نمودِ بیشتری یافت. بسیاری از مسلمانان هم هر ساله به‌ویژه در عید غدیر خم بنا بر سنتی دیرینه با یکدیگر دست برادری میدهند و با هم عقد اخوت می‌بندند. اکنون چند پرسش مطرح میشود:
· آیا این پیوند و عقد اخوت جنبۀ تشریفاتیِ صرف دارد یا حقوق و تکالیفی را نیز ایجاب می‌کند؟
· مرز پایبندی به این حقوق کجاست؟
· چه آسیب‌هایی سبب تیرگی این رابطه و پیوند می‌شوند؟
· چطور می‌توان این پیوند را تقویت کرد؟
· آیا این حقوق تا زمان حیات فرد موضوعیت دارد یا بعد از مرگ وی نیز ادامه می‌یابد؟
شهید آیت‌الله سید محمدباقر حکیم، نویسندۀ فقید کتاب «الأخوة الإیمانیة من منظور الثقلین»، که حاصل سخنرانی‌های اخلاقی ایشان با موضوع «پیوند برادی ایمانی» است، علاوه بر بررسیِ مسائل و پرسش‌هایی از‌این‌دست، موضوع مهم دیگری را نیز تبیین نموده: «انگیزۀ پیوند ایمانی».
امروزه یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های مردم جهان در برقراری روابط، به‌ویژه در جوامع غربی، مسائل مادی است و افراد براساس سود و زیان با یکدیگر ارتباط دارند؛ بنابراین هرگاه این منافعِ شخصی تهدید شود، روابط نیز دچار گسست میشود. البته ممکن است در این جوامع نیز برخی افراد مسائل حقوق بشری و انسان‌دوستی را مدنظر داشته باشند، اما پدیدۀ غالب، همان مسائل و منافع فردی است. در‌حالی‌که در فرهنگ غنیِ اسلام، روابط مؤمنان باید بر انگیزه‌های الهی و دینی متکی باشد و بنا بر همین انگیزه است که هر مؤمنی بنا بر روایاتِ شریفه، هفتاد حق بر گردن مؤمن دیگر دارد. این موضوع یکی دیگر از وجوه تمایزِ این روابط ایمانی با سایر روابط است؛ البته به آن معنا نیست که رعایت این حقوق، حالت اطلاق داشته و مؤمنان به‌طور مطلق موظف به ادای آن هستند، بلکه این حقوق دوسویه است و هر دو طرف باید آنها را مدنظر داشته باشند؛ زیرا حالت اطلاق، تنها مختص خدای عز‌و‌جل است.
آیت‌الله سید محمدباقر حکیم در این کتاب ضمن پرهیز از اطاله کلام، نظریۀ برادری اجتماعی مسلمانان را با تکیه بر آیات قرآن کریم و روایات اهل‌بیت علیهمالسلام مورد طرح و بررسی قرار میدهند، تفاوت و تمایز آن با روابط مادی غربی را بیان میکنند، حقوق و تکالیفی را که در این نوع رابطه وجود دارد برمی‌شمارند، انواع برادران را نام میبرند، راه تشخیص محبت حقیقی را نشان میدهد و به شرح و تفصیل اموری که باعث تزلزل یا تقویت و حفظ این رابطه میشود، میپردازند.
از عناوین بسیار مهم کتاب، برشمردن عواملی است که رابطۀ برادری را تیره می‌کند. مؤلف در این فصل، ضمن توضیح چند عامل از جمله شوخی، حسد و جفا، حدیثی از امام‌صادق علیهالسلام نقل می‌کند که فرمودند: «اگر می‌خواهی محبت برادرت به تو خالص و حقیقی باشد، هرگز با او شوخی نکن؛ از جدال با او بپرهیز؛ بر او فخر مفروش؛ با او ستیزه مکن.»
گفتنی است ناشر این کتاب، سال گذشته کتابی با همین موضوع (انواع برادری) را تحت عنوان «ارجنامۀ انسان» از امام موسی صدر منتشر کرده بود.
در ذیل جملاتی از این کتاب خواهد آمد:
_ پیوندی عمیق و حقیقی است که بیانگر برادری به معنای تام آن است نه مسئلهای تشریفاتی صرف برای ترغیب و تشویق مردم به اینکه با یکدیگر مانند برادر باشند.
_ جایگاه این ارتباط در محضر خداوند سبحان به اندازه بزرگداشت دین خداست. هر کس بخواهد دین خدا را محترم بدارد باید ارتباط و پیوند برادری ایمانی را محترم شمارد زیرا این پیوند با اصل دین ارتباط دارد.
- حقوق پیوند برادری برخلاف سایر واجبات عمومی، صرفا از حقوق خدای سبحان نیست که انسان تنها به بخشایش او امیدوارباشد بلکه حق خود مؤمن و از مصادیق حق الناس است.
_ محبت، مهرورزی و احترام میان مؤمنان باید به اندازهای مستحکم باشد که اندک رنجش و ناراحتی در حد أُف گفتن هم از سوی هیچ یک از آنان سر نزند.
- رسول الله صلیاللهعلیهوآله محبت به مؤمن را از اسباب ایمان دانسته است بنابراین هرچه محبت او شدیدتر باشد، ایمانش قویتر است.
