«دفتر خاطرات پاین»؛ جان کامپیون پاین؛ ترجمه مرجان افشاریان نشر چشمه ماجراجویی در ایران

حمیدرضا امیدی‌سرور،   4020915088 ۱ نظر، ۰ در صف انتشار و ۱ تکراری یا غیرقابل انتشار

دیدن سفرنامه‌های مصور در این سالها نه تنها عجیب و منحصر به فرد نیست، بلکه به دلیل دم دستی شدن ابزار عکاسی و سهولت انجام آن در قیاس با نوشتن متن رفته رفته به جریان قالب در سفرنامه نویسی بدل شده، بخصوص که هم عکاسی در قیاس با نوشتن از سهولت بیشتری برخوردار است و هم تماشای عکس در مقایسه با خواندن زحمت کمتری برای مخاطبان کم حوصله این روزگار دارد.

«دفتر خاطرات پاین»

(3 ماه خاطرات پاین در ایران در سال 1263 شمسی)

نویسنده:جان کامپیون پاین

ترجمه: مرجان افشاریان

ناشر: چشمه، چاپ اول 1402

100 صفحه، 84000 تومان

 

*****

دیدن سفرنامه‌های مصور در این سالها نه تنها عجیب و منحصر به فرد نیست، بلکه به دلیل دم دستی شدن ابزار عکاسی و سهولت انجام آن در قیاس با نوشتن متن رفته رفته به جریان قالب در سفرنامه نویسی بدل شده، بخصوص که هم عکاسی در قیاس با نوشتن از سهولت بیشتری برخوردار است و هم تماشای عکس در مقایسه با خواندن زحمت کمتری برای مخاطبان کم حوصله این روزگار دارد. اما اینکه قریب به بیش از 150 سال پیش یک افسر بریتانیایی برای خود سفرنامه‌ای مصور تدارک دیده، آن هم بدون داشتن دوربین عکاسی، یکی از آن کارهایی است که تنها از کسی  بسیار خوش ذوق بر می‌آمده، کسی که حوصله آن را داشته باشد تا از مناظر، چشم اندازها، مکانها و برخی اوقات آدمها، طراحی هایی زیبا انجام داده و برای خود دفتر خاطراتی شخصی اما هنرمندانه تدارک ببیند. چنان که حاصل کارش با وجود گذشت این همه سال، حالا که تحت عنوان  «دفتر خاطرات پاین»  توسط نشر چشمه منتشر شده ، هنوز برای مخاطب  ایرانی دیدنی و خواندنی باشد.

اما ماجرای «دفتر خاطرات پاین» اثر جان کامپتون پاین که توسط مرجان افشاریان به فارسی در آمده چیست؟ در قرن نوزدهم و در اوج دوران استعمار بریتانیا، افراد بسیاری از این سرزمین برای ماموریت های دولتی و بخصوص در کسوت نیروهای نظامی به مستعمره‌های بریتانیا در سراسر جهان سفر می‌کردند. افرادی که بسیاری از آنها از روحیات ماجراجویانه برخوردار بودند، هرچند که در میان آنها علاقمندان فرهنگ و ادب مشرق زمین هم دیده می‌شدند که در خلال این ماموریت ها یا در سفرهایی جداگانه به تحقیق در این باره پرداخته و آثاری نیز منتشر کرده اند.

صاحب این خاطرات یعنی جان کامپتون پاین نیز افسری بریتانیایی است که چند سالی به عنوان مامور دولت بریتانیا در هند خدمت کرده بود. اوکه از دیرباز کششی به فرهنگ و ادبیات ایران داشت، پس از پایان ماموریت خود در هند، فرصت را مناسب یافت که پیش از بازگشت به وطن به آرزوی دیرینه اش جامه ی عمل بپوشاند و این آرزو چیزی نبود جزسفری به سرتاسر ایران از شمال تا جنوب. «دفترخاطرات پاین: سفر پیاده سه ماهه در ایران در ۱۸۸۴» که به تازگی به فارسی منتشر شده یادداشتهای روزانه او در طول همین سفر است. کتابی که تاکنون چندان مورد توجه قرار نگرفته اما  می‌توان آن را یکی از سفرنامه‌های جذاب مربوط به ایران در نظر گرفت که تصویری زنده و جذاب از ایران دوره قاجار را ارائه می‌دهد. اهمیت این کتاب کوچک اما جذاب نه تنها صرفا به این خاطر که یک اثر تاریخی مرتبط با ایران است بلکه از آن روست که در لابه لای آن می‌توان به نوع دیگری از رویکرد مسافران غربی به ایران و بینش خاصی که درباره فرهنگ، جامعه و جغرافیای آن دوره از ایران ارائه می‌دهد، مشاهده کرد.

این تفاوت از چند نکته مهم حکایت دارد که می‌تواند بازتاب دهنده دیگر تصورات و برداشتهایی باشد که در آن روزگار درباره ایران وجود داشت. در واقع علاقه پاین به ایران بیش از آنکه ناشی از شناخت دقیق او از ایران، جغرافیا و فرهنگش باشد بیشتر حاصل آن برداشتی بود که از دل قصه ها و اساطیر ادبیات فارسی  بیرون آمده بود؛ سرزمین لیلی و مجنون یا تاریخ و فرهنگ کهنسالی که بازتاب آن را در گلستان سعدی و رباعیات خیام دیده بود.اما این تلقی زمانی که پاین با ساکنان واقعی آن روزگار ایران روبه‌رو می‌شود، چندان نشانه‌هایی از آن نمی‌بیند! به همین دلیل نیز در بخشهایی از خاطرات خود این این سرخوردگی را بازتاب می‌دهد. از سبک نوشتن این سفرنامه نیز می‌توان به روشنی دریافت که پاین بیشتر یک سیاح ماجراجو بوده تا یک مسافر که به قصد انجام تحقیقات ایران شناسانه تصمیم به چنین سفری گرفته باشد.  بخصوص که او بیش از اقامت در شهرها و شرکت در مراودات اجتماعی و انجام تحقیقات ادبی یا تاریخی و فرهنگی، به عبور و مرور در جاده‌های بیرون شهرها و یا سفر در کوه بیشتر علاقمندی نشان می‌دهد. 

با وجود این، «دفترخاطرات پاین» با رویکری موجز و در قالبی روایی که آمیزه ای از تصویر و توضیح شرح  سفر او را از لحظه ورودش به خاک ایران تا پایان سفر سه ماهه‌اش بازتاب می دهد.. پاین، با دیدی کنجکاو و تیزبین، از شهرها، روستاها، کوه‌ها و دره‌های ایران می‌گذرد و در عین حال، توصیفات موجز اما دقیق و جذابی از مردم، سنت‌ها، آداب و رسوم و زندگی روزمره آن‌ها ارائه می‌دهد. او با مردم مختلف از طبقات و قومیت‌های گوناگون ملاقات کرده و با زندگی آن‌ها آشنا می‌شود. توصیفات او از جشن‌ها، مراسم‌ها، بازارها و حتی لباس‌های محلی، تصویری غنی از فرهنگ ایران را در آن دوره به ما می‌دهد و در این زمینه از شیوه‌ای هنرمندانه بهره می‌برد.

سبک روایت پاین با وجود سادگی به دلیل دقت  او به جزئیات و بیان صادقانه‌ی تجربیاتش قابل اعتناست. به این ترتیب خواننده در خلال همراهی با روایت پاین از زاویه دید او، جامعه و فرهنگ ایران در قرن نوزدهم را مشاهده می‌کرد. این سفرنامه نه تنها به عنوان یک مستند تاریخی بلکه به عنوان یک شاهد بر تحولات فرهنگی و اجتماعی ایران در آن دوران ارزشمند است. کتاب به خوانندگان امروزی اجازه می‌دهد تا با دیدگاهی متفاوت به تاریخ و فرهنگ ایران نگاه کنند.

دیدگاه کاربران

خدا مخلوق !۳۳۱۵۶۷۸۲۳:۳۲:۰۱ ۱۴۰۲/۹/۱۵
از خاکیم و بر خاک !!
yektanetتریبون

پربحث‌های اخیر

پربحث‌های دیروز

  1. ترس و ناامیدی در پیام اخیر نتانیاهو

  2. معاون رئيس جمهور: قانون عفاف و حجاب جزو اولویت‌های دولت نیست

  3. عیان‌شدن ماهیت انقلاب ژینا توسط نتانیاهو/ افشاگری قاضی پرونده عباس پالیزدار/ مگر میزی برای مذاکره با آمریکا وجود دارد؟

  4. پنتاگون: کشتی‌های جنگی ما به شدت مورد حمله قرار گرفتند

  5. «بی‌بی» در مخمصه

  6. انتقاد شدید کیهان از معاون حسن روحانی

  7. آملی لاریجانی: ۴۰ بند FATF در کشور در حال اجراست

  8. آتش سوزی ناو هواپیمابر آمریکایی بعد از اصابت موشک های یمنی

  9. ترامپ به دنبال چیست؟!

  10. سخنگوی دولت: هیچ مافیایی توان ایستادگی مقابل وفاق مردم ایران را ندارد

  11. ویروس مسری «بچه پولدارها» !

  12. غول های فناوری و کیک قدرت !

  13. قاضی پرونده پالیزدار : او به دنبال مطرح شدن است

  14. رقابت ایران‌درباشگاه فضایی‌جهان/شمارش‌معکوس برای پرتاب سامان

  15. گروسی وارد تهران شد

  16. حزب الله پس از نصرالله

  17. نامه وزیر اصلاحات به وزیر راه؛حمزه شکیب را برکنار کنید!

  18. وزیر نفت: هزینه بنزین سوپر متناسب با هزینه واردات خواهد بود

پربحث‌های هفته

  1. دستاورد‌سازی برای دولت با قطع برق !

  2. یک یادآوری مهم به ظریف

  3. روحانی، مقصر کمبود برق و گاز است/ قطعی‌بودن شوک تورمی با سیاست‌های همتی/ واکنش سعید مرتضوی به ادعاهای پالیزدار

  4. دوران ترامپ و گام های کليدی در بازدارندگی هسته‌ ای ایران

  5. شگرد جدید تاکسی‌های اینترنتی برای افزایش هزینه سفر

  6. مازوت سوزی ، قطع برق و باقی قضایا !

  7. ترس و ناامیدی در پیام اخیر نتانیاهو

  8. سندورم ALS اپوزیسیون

  9. معاون رئيس جمهور: قانون عفاف و حجاب جزو اولویت‌های دولت نیست

  10. باتلاق «بی بی»

  11. پزشکیان می‌داند که با چه کسی دیدار کرده؟/ زمزمه‌هایی درباره ممنوعیت دوباره واردات آیفون/ سایه تهدید رسایی بالای سر یک وزیر دولت

  12. عیان‌شدن ماهیت انقلاب ژینا توسط نتانیاهو/ افشاگری قاضی پرونده عباس پالیزدار/ مگر میزی برای مذاکره با آمریکا وجود دارد؟

  13. محمود عباس: غزه در معرض نکبت دیگری قرار دارد

  14. آزمایش موشک قاره‌پیما توسط ایران؟/ گلایه‌های تند و تیز هاشمی از دولت پزشکیان/ ارتباط قطعی برق و برجام به‌ روایت یک نماینده مجلس

  15. افتتاح کلینیک ترک بی‌حجابی؟!

  16. سردار موسوی: پایگاه‌ها‌ی ‌موشکی را در عمق کشور توسعه دادیم

  17. نقاب هایی که وزارت بهداشت بر صورتش می زند!

  18. حد و مرز شفاف‌سازی اخبار تا کجاست؟

  19. میلیونها اتباع از یارانه استفاده می کنند/هیچ کمک بین المللی انجام نمی شود

  20. آیا ترامپ واقعا سر عقل آمده؟!

  21. آهای آقا و خانم سلبریتی! 

  22. پزشکیان در جلسه شورای عالی فضای مجازی: ادامه فیلترینگ قابل قبول نیست  

  23. ۳ نکته در مورد رویکرد احتمالی دولت ترامپ نسبت به ایران

  24. پنتاگون: کشتی‌های جنگی ما به شدت مورد حمله قرار گرفتند

  25. «بی‌بی» در مخمصه

آخرین عناوین