واقعه کربلا نه یک حادثه بلکه یک دانشگاه بزرگ تربیت حسینی است، واقعهای که بسیاری از آموزههای دینی را دربر دارد و والدین به عنوان افرادی که نقش مهم و اساسی در تربیت فرزندانشان بر عهده دارند، میتوانند با استفاده از ابزارهای مهم تربیتی از ظرفیت قیام عاشورا برای تربیت دینی فرزندان خود بهره گیرند.
در این راستا خبرگزاری ایکنا درصدد برآمده است تا به بررسی ابزارهای مهم تربیتی همچون بازیهای رایانهای، بازیهای رومیزی، کتاب، نمایش، سرود، مسجد، هیئت و .. که میتواند معرف و مروج فرهنگ عاشورا برای کودکان و نوجوانان باشد بپردازد و به صورت روزانه در معرض مطالعه علاقهمندان قرار دهد. در ادامه موضوع بازیهای رایانهای را مورد بررسی قرار میدهیم.
براساس آمار بنیاد ملی بازیهای رایانهای، این دسته از بازیها به ویژه بازیهای موبایلی، در ایران، مخاطبان زیادی در گروههای سنی متفاوت دارد و بیش از ۳۴ میلیون بازیکن در کشور وجود دارند و سرانه مصرف بازیهای دیجیتال ۹۵ دقیقه است و ۴۱ درصد از مردم ایران در بازیهای رایانهای فعال هستند.
در حال حاضر صنعت بازی یکی از پردرآمدترین صنایع جهان بوده و درآمد برخی از شرکتهای بازیسازی در دنیا از درآمد حاصل از فروش نفت هم بیشتر است. در سال ۲۰۲۲، تقریباً ۳۱ درصد مردم جهان مشغول بازیهای ویدیویی بودهاند، به همین دلیل کشورهای دنیا تلاش میکنند، از طریق بازیها افکار و اندیشههای خود را به دیگران عرضه کرده و یا از این طریق با افکار و اندیشههای دیگران مقابله کنند. آخرین پیمایش بنیاد ملی بازیهای رایانهای ایران در سال ۱۴۰۰ هم نشان میدهد از هر ۱۰۰ مرد، ۴۶ نفر و از هر ۱۰۰ زن ایرانی ۳۵ نفر بازی میکنند.
وقتی زیست تعدادی زیادی از مخاطبان به ویژه کودکان و نوجوانان در بازی است، بنابراین بخش گستردهای از تربیت را بازی بر عهده میگیرد و به همین دلیل است که برخی مخالف بازیهای رایانهای هستند و آن را تهدیدی برای امر تربیت و آموزش میدانند، در حالی که میتوان از این تهدید، فرصت بزرگی برای تربیت ساخت. این موضوع زمانی اهمیت پیدا میکند که بازیسازان ایرانی دست به تولید بازیهایی با مفاهیم و موضوعات فاخر علمی، دینی، آموزشی و ... میزنند. یکی از موضوعاتی که همواره برای والدین و مربیان و متولیان فرهنگی و ... حائز اهمیت بوده، نهادینه کردن مفاهیمی متعالی و ارزشمند بوده که با محرم و عاشورا عجین بوده است و یا درباره شخصیتهایی که در واقعه کربلا حضور داشتهاند؛ بنابراین واقعه عاشورا با شخصیتهای بینظیر و بازیهای رایانهای به عنوان یک ابزار رسانهای، فرصت بیبدیلی است که از ظرفیتهای آن باید به منظور تربیت نسل جدید کودک و نوجوان بهره گرفت.
در این راستا به سراغ حجتالاسلام حبیب داستانی بنیسی، مدیرعامل شرکت نرمافزاری بنیسی که در زمینه تولید و انتشار بازیهای رایانهای ارزشی و فاخر مشغول به فعالیت است رفتهایم تا درباره ظرفیتهای تربیتی بازیهای رایانهای به ویژه با موضوع محرم و عاشورا گفتوگو کنیم.
ایکنا ـ ظرفیتهای تربیتی بازیهای رایانهای برای مخاطب کودک و نوجوان چیست؟
بازیهای دیجیتال در دستهبندیهایی که برای رتبهبندی رسانههای مختلف ارائه میشود، مبنی بر اینکه کدام رسانه اعم از فیلم، سینما، کتاب، بازی و ... مهمتر است، نظرات متعددی وجود دارد. اگر ما دو عنصر عمق تأثیرگذاری و زیاد بودن مخاطبان و کاربران را مورد توجه قرار دهیم، بازی مقام نخست را در این زمینه دارد؛ چراکه کاربران متعددی داشته و چند سال پیش تعداد کاربران آن ۳۴ میلیون نفر اعلام شد که تصور میکنم اکنون به حدود ۴۰ میلیون نفر برسد. این تعداد مخاطب و کاربر، آمار قابل توجهی است. از سوی دیگر عمق تأثیرگذاری و نهادینه کردن مباحث آن با سایر رسانهها قابل مقایسه نیست. مثلاً ممکن است فیلم، انیمیشن، کلیپ و ... را ببینید و همان لحظه موضع بگیرید، اما در بازی این طور نیست، چون کاربر بازی در آن تعامل دارد و خودش بازی را پیش میبرد و ممکن است بدون هیچ مسئلهای، محتوای بازی را بپذیرد. فراتر از پذیرش، این موضوع در دل، ذهن و فکر کاربر نهادینه میشود که آن را همذاتپنداری مینامیم، در واقع همذاتپنداری در بازی نزدیک به ۱۰۰ است که رقم قابل توجهی است.
همچنین ممکن است کاربر عامل تبلیغ بازی موردنظر و یا مفاهیم خاصی از بازی باشد. با توجه به این مسائل، میتوانیم بگوییم، بازی پدیده بیبدیلی است؛ برای اینکه چه محتوای خوب و چه محتوای بد را در دل و ذهن کاربران خود نهادینه کند.
ایکنا ـ با توجه به این ظرفیتها، بازیهای دیجیتالی تا چه حد به موضوع قیام امام حسین(ع) پرداختهاند؟
در سالهای اخیر بازیهای متعددی با موضوع امام حسین(ع)، عاشورا، کربلا و ... تولید شده است که هم نسخههای ویندوزی و هم اندرویدی را شامل میشود، البته هر یک نقاط ضعف و قوتی دارند، اما در مجموع میتوان گفت، تعداد این بازیها بسیار اندک است و اگر به بازیهای تفننی مراجعه کنید، هزاران بازی را میتوانید دریابید؛ بنابراین از نظر کمی تعداد بازیهای با محتوای دینی اندک هستند که کیفیت برخی از آنها خوب و برخی دیگر نقصها و ضعفهایی دارند. بنابراین انتظار این است که تعداد این بازیها بیش از این باشد، یعنی زیستبوم بازیسازی کشور و حتی جهان اسلام طوری جهتدهی شود که بازیسازان به این موضوع ورود کرده و آثار فاخر و ارزشمندی را تولید کنند.
ایکنا ـ در کشورهای جهان اسلام هم به موضوع عاشورا، محرم و ... پرداخته نشده است؟
تا جایی که من مطلع هستم، چنین بازیهایی وجود ندارد و فقط در ایران به این موضوع پرداخته شده است.
ایکنا ـ با توجه به اینکه الگوهای شخصیتی بسیاری برای هر مقطع سنی از جمله کودک و نوجوان در واقعه کربلا وجود دارد، به نظرتان این الگوها و شخصیتها میتوانند دستمایه تولید بازیهای دیجیتالی باشند؟
در بحث تولید بازی، پدیده مهمی به نام بازینامه وجود دارد که شبیه فیلمنامه بوده، اما متفاوت از آن است. در واقع در بازینامه، محتوای بازی چیده میشود که کار حرفهای و تخصصی است. یعنی کسی که بازینامهنویس است، بازینامه را براساس استانداردهای آن که در کشورمان تدوین و منتشر شده است، مینویسد و البته باید به مباحث پیرامونی آن توجه داشته باشد.
حدود ۲۰ شخصیت کودک و نوجوان در صحنه کربلا وجود دارد که میتوان داستان کربلا را از نگاه آنها روایت کرد. در واقع ما میتوانیم دو مدل بازی از دیدگاه حسینباوران و حسینیاوران بسازیم. به این معنا که گاهی واقعه عاشورا به تصویر کشیده میشود و میتوان بازیهایی در راستای حسینیاوری ساخت و اگر این موضوع در راستای نهادینه کردن فرهنگ عاشورایی، شهادت، ایثار و از خودگذشتگی ویژه کودک و نوجوان باشد، در راستای حسینباوری خواهد بود، که هر دو نگاه میتواند با در نظر گرفتن مباحث فنی آن مورد توجه قرار گیرد.
ایکنا ـ حد و حدود و حساسیتهایی که باید در بازیهای با محتوای دینی محرم و عاشورا رعایت شود تا به معرفت مورد نظر بینجامد، چیست؟
عاشورا مکتبی است که نمادهای بسیاری دارد و میتواند در تربیت نسل امروز کودک و نوجوان راهگشا باشد. از بیرقها و علمهایی که برای امام حسین(ع) برپا میشود تا سیاهپوشیهایی که انجام میشود، میتواند زبانی برای گفتن داشته باشد. هر چه نمادها غنیتر باشند، میتواند آثار تربیتی و رشددهنده بیشتری داشته باشد و بسترهای تربیتی نسل آینده را فراهم کنند. بنابراین از حیث نمادها، بازیهای متعددی برای سنین گوناگون میتوان طراحی کرد و ساخت.
شاید برای کودک هفت ساله نیاز نباشد، واقعه عاشورا به تصویر کشیده شود، بلکه میتوان یک بازی دو بعدی طراحی کرد که کودکی به همراه مادر خود به مراسم عزاداری میرود و در این مراسم، خواهر و برادر و یا بچههای دیگری هم حضور دارند و در مراسم مشارکت میکنند. برای سنین بالاتر میتوان بازیهای اکشن تولید کرد و کاربر به عنوان یکی از یاران امام حسین(ع) در بازی حضور داشته باشد و در صحنه کربلا بجنگد و نقش خود را ایفا کند. از طریق همین مفاهیم و تنوع در تولید در سبکهای گوناگون میتوان بازیهایی از این دست تولید کرد.
در تولید بازی جهتدهی اهمیت ویژهای دارد، همچنین تولید چنین بازیهایی نیازمند حمایت است تا بازیسازان به این عرصه ورود کنند، این حمایتها میتواند در قالب نذرهای فرهنگی و تولید بازی با چنین محتوا و موضوعی باشد.
ایکنا ـ سخن آخر؟
یکی از راههایی که میتوان بازیهای فاخر دینی تولید کرد، حمایت دولتی از بسترهای نشر مایکت، کافه بازار و ... یا اختصاص امتیاز ویژه به آنهاست تا این بازیها را در مناسبتهای ویژه در صفحه اول خود برجسته کنند تا مخاطبان بیشتری با این بازیها آشنا شوند.
