به گزارش الف به‌نقل از پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، رضا ملک‌زاده گفت: حداقل ۱۰ درصد ایرانیان بالای ۴۰ سال به‌صورت «تفننی، تفریحی یا مستمر» تریاک مصرف می‌کنند.

تریاک ۶۹ درصد ماده مخدر مصرفی در ایران

رییس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، همچنین تریاک را پرمصرف‌ترین ماده مخدر در بین مصرف‌کنندگان مخدرها در ایران نام برد و گفت: تریاک ۶۹ درصد مواد مخدر مصرف شده در کشور را تشکیل می‌دهد و پس از آن هروئین و سپس شیره مصرف بیشتری دارند.

ملک‌زاده، بیشترین میزان مصرف تریاک در ایران را ۱۸ درصد در استان گلستان و کمترین را یک درصد در شهرهای روانسر و شبستر اعلام کرد.

۸۰ درصد سوء مصرف‌کنندگان مواد مخدر کشور شاغل هستند

معاون تحقیقات وزیر بهداشت در ادامه به ذکر برخی مشخصات سوء مصرف‌کنندگان مواد مخدر در ایران پرداخت و با اشاره به این که متوسط سن شروع مصرف مواد مخدر در کشور، ۲۲ سال و متوسط سنی سوء مصرف‌کنندگان مواد مخدر، ۳۳ سال است، گفت: ۹۰ درصد مصرف‌کنندگان مواد مخدر، مرد، ۵۰ درصد متاهل ،۸۰ درصد شاغل بوده و همچنین ۴۰ درصد معتادان تزریقی دارای سابقه زندان هستند.

به‌گفته او، ۲۰ تا ۲۵ درصد مصرف‌کنندگان مواد تزریقی در کشور، آن را با هدف استفاده دارویی، ۲۰ تا ۲۵ درصد در تمام عمر و ۱۰ تا ۱۵ درصد نیز طی ماه‌های اخیر مصرف کرده‌اند.

مجری مطالعه کوهورت گلستان در ادامه با اشاره به اشکال و اهداف مصرف تریاک گفت: تریاک گیاهی است که از لاتکس (که ۱۲ درصد آن را مرفین تشکیل می‌دهد) به دست می‌آید و به اشکال طبیعی (خام، شیره و سوخته تریاک)، طبیعی و نیمه مصنوعی (داروهایی مانند مرفین، کدئین، هیدروکودون و اکسی کدون) و مصنوعی (داروهایی مانند فنتانیل، آنالوگ‌های فنتانیل و ترامادول و در ایران، عمدتا متادون) مصرف می‌شود.

تبلیغات «تاثیرات درمانی تریاک» هر چه سریعتر متوقف شود

استاد ممتاز بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، یکی از عوامل ریشه‌دار مصرف تریاک را باورهای کاملا غلط درباره درمان کنندگی و شفابخشی این ماده مخدر دانست و گفت: باورهای تاریخی نسبت به خاصیت درمانی مواد مخدر خام، تا آن‌جا بوده که پزشکان در گذشته‌های دور، جزوی از مبلغان مصرف تریاک بوده‌اند. یک قرن پیش، ادعا شده بود که ۱۵ درصد پزشکان آمریکایی معتاد به تریاک هستند. در کتاب «قانون» ابن سینا نیز به مفید بودن تریاک برای درمان بیماری اشاره شده است. در گذشته، استعمار انگلیس با تبلیغ مصرف تریاک در ایران و اعزام دلالان به مناطق مختلف کشور، مصرف تریاک را به‌عنوان ماده‌ای مفید برای بدن، به مردم آموزش داد و با ذکر خواص پزشکی تریاک، آن را داروی ضد درد و درمان بیماری‌های گوناگون معرفی کرد. در حال‌حاضر هنوز هم تعدادی از اطبای سنتی، بیماران را برای درمان دردها به مصرف تریاک ترغیب می‌کنند که لازم است تبلیغات «تاثیرات درمانی تریاک» هر چه سریعتر متوقف شود.

ملک‌زاده افزود: برخی باورهای عمومی نادرست هم، از علل مصرف تریاک است؛ باورهایی که استفاده طولانی‌مدت تریاک را موجب طول عمر، کاهش دردهای جسمانی، پیشگیری کننده از افزایش قند خون، ضد بیماری سرطان، دارویی برای آرام کردن و خواباندن کودکان، کاهش فشارهای عصبی و حتی کاهش ترس و افزایش توان جسمی می‌داند که مطالعات دقیق علمی تمام این باورها را باطل می‌دانند.

به‌گفته او، هر چند که ترکیبی از عوامل شامل ورود قوانین جرم‌شناسانه به مصرف مواد مخدر از جمله تریاک، برچسب اختلالات روانی به مصرف‌کنندگان مواد که بار اجتماعی برای آنها به‌همراه داشته و نیز افزایش دسترسی به داروهای روانگردان از میزان مصرف تریاک در جهان بسیار کاسته است، اما استفاده از تریاک در ایران همچنان بالاست.

فقدان مطالعات علمی آینده نگر درباره تاثیرات سرطانزایی تریاک پیش از مطالعه کوهورت گلستان

رئیس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران یادآور شد: با وجود سابقه طولانی مصرف تریاک در جهان تا دو دهه پیش، هیچ مطالعه علمی جدی و آینده‌نگری در مورد تاثیر این ماده مخدر پرمصرف بر بیماری های مزمن غیرواگیر شایع، همچون سرطان و بیماری‌های قلبی عروقی انجام نشده بود. با این حال، مطالعات اپیدمیولوژیک گذشته نگر جهان (حداقل سه مطالعه) درباره ارتباط مصرف تریاک با سرطان، نشان‌دهنده افزایش دو برابری خطر بروز سرطان با مصرف این ماده مخدر بوده‌اند.

اعلام جهانی «سرطانزایی تریاک» در آینده‌ای نزدیک از سوی آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان

به‌گفته مجری اصلی مطالعه ۵۰ هزار نفری کوهورت گلستان، در شرایطی که فقدان مطالعات آینده‌نگر معتبر و قابل استناد جهانی درباره «تاثیر مصرف طولانی مدت ترکیبات مواد مخدر بر بروز سرطان و بیماری‌های قلبی عروقی»، به‌شدت احساس می‌شد، مطالعه کوهورت گلستان، به‌عنوان مهمترین و بزرگترین مطالعه جهان در این زمینه (به‌دلیل حجم بالای کل شرکت‌کنندگان با تنوع قومی، دارا بودن بیش از ۸ هزار مصرف‌کننده تریاک در بین افراد شرکت‌کننده، پیگیری طولانی مدت ۱۵ ساله نمونه‌ها) توانست اطلاعات دقیق و معتبری درباره تعداد زیادی از جمعیت عمومی (که ترکیبات مواد مخدر را حتی به میزان کم در حد نیم گرم، اما طولانی مدت مصرف کرده‌اند) و نه جمعیت خاص، ارائه دهد و فرصتی بی‌نظیر برای موسسات بین‌المللی (NIDA, NIAAA, NCI, INSERM, IARC)، مرکز ملی مطالعات اعتیاد ایران (INCAS) و مراکز تحقیقات ژنتیک ایران و جهان (برای بررسی تاثیر ژن‌ها بر گرایش به مصرف مواد مخدر و پیشگیری از آن) فراهم کند.

او افزود: قطعیت سرطانزایی تریاک بهعنوان یافته مهم مطالعه کوهورت گلستان در آینده‌ای نزدیک توسط آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان ثبت جهانی خواهد شد.

افزایش ۸۶ درصدی خطر بروز مرگ بر اثر سه بیماری خطرناک با مصرف مستمر تریاک

ملک‌زاده، سپس به تشریح نتایج مطالعه کوهورت گلستان درباره ارتباط بیماری‌ها و مرگ‌ها با مصرف طولانی مدت تریاک پرداخت و گفت: نتایج این مطالعه نشان داد مصرف مستمر تریاک، خطر مرگ بر اثر بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان‌ها و بیماری‌های تنفسی را تا ۸۶ درصد افزایش می‌دهد.

شانس دو برابری مصرف‌کنندگان تریاک در ابتلا به سرطان

استاد ممتاز بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، درباره میزان مرگ و میر ناشی از بیماری‌های مرتبط با مصرف مستمر تریاک گفت: در مطالعه کوهورت گلستان، ۱۷ درصد شرکت‌کنندگان (۸ هزار و ۴۸۷ از مجموع ۵۰ هزار شرکت‌کننده) با میانگین سنی ۵۳ سال که متوسط سن شروع مصرف تریاک در آنها ۳۹ سال بوده، مصرف طولانی مدت (بیش از ۱۲ سال) تریاک را گزارش کردند.

او با تاکید بر قوت شواهد علمی ارائه شده در مطالعه کوهورت گلستان درباره تاثیر تریاک بر بروز سرطان گفت: حتی خوداظهاری افراد در زمینه مصرف تریاک، با آزمایش ادرار آنها مجددا مورد بررسی قرار گرفت.

سهم ۵۴ درصدی سرطان‌های گوارشی در مرگ‌های ناشی از سرطان استان گلستان

ملک‌زاده با اشاره به ثبت حدود ۸ هزار مرگ در بین ۵۰ هزار شرکت‌کننده ۴۰ تا ۷۵ سال مطالعه کوهورت گلستان، ۱۵۷۰ مرگ را ناشی از سرطان‌ها و بیش از ۵۴ درصد مرگ‌های ناشی از سرطان‌ها را مربوط به سرطان‌های گوارشی اعلام کرد و در ادامه گفت: نتایج این مطالعه اثبات کرد که شانس ابتلا به سرطان افراد مصرف‌کننده تریاک دو برابر دیگران است.

او به استناد نتایج مطالعه کوهورت گلستان، مصرف تریاک را در بروز حداقل شش نوع سرطان موثر دانست و این سرطان‌ها را «مری، معده، لوزالمعده، ریه، مثانه و حنجره » برشمرد و افزود: حتی مشاهده شد که مصرف تریاک در بروز سرطان مغز هم موثر است و این نوع سرطان در استان گلستان به‌تدریج افزایش یافته است.

تریاک چگونه موجب ایجاد سرطان می‌شود؟

مجری اصلی مطالعه کوهورت گلستان درباره چگونگی تاثیر تریاک در بروز سرطان‌ها گفت: شواهد علمی اثبات کرده است که مواد مخدر از طریق اختلال در عملکرد سیستم ایمنی و نیز نواحی عروقی، خطر بروز تومورها و زمینه ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد و در ارگان‌های مختلف بدن تاثیرگذار است.

ملک‌زاده افزود: بخش دیگری از مطالعه کوهورت گلستان در زمینه تاثیر تریاک بر بروز سرطان، بررسی غلظت PAH (هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای) موجود در دود تریاک، در بافت‌های سرطانی مبتلایان شرکت‌کننده بوده است. شواهد ما نشان داد که غلظت PAH در بافت‌های سرطانی نسبت به بافت‌های دیگر بالاتر بوده، اما نکته مهم آن که در بافت‌های سرطانی مصرف‌کنندگان تریاک، حتی تا ۲۵ برابر بیشتر است.

محقق بین‌المللی سرطان، در پاسخ به کسانی که معتقدند مصرف تریاک خالص موجب بروزسرطان نمی‌شود، گفت: تریاک ماده مخدر گرانی است و به‌همین دلیل، تریاک‌های مورد استفاده، ناخالصی‌هایی مثل شن، گل، سرب و ... دارند؛ بنابراین ما در مطالعه کوهورت گلستان، این سوال را نیز مطرح کردیم که «ناخالصی‌های تریاک چه ارتباطی با سرطانزایی آن دارند و آیا تریاک خالص هم سرطانزاست؟» که بررسی‌های نشان داد ماده سرطانزا، دقیقا در تریاک خالص است و این تصور که تریاک خالص سرطانزا نیست، کاملا نادرست است.

تریاک از سیگار هم سرطانزاتر است

رهبر مطالعه جهانی سرطان مری، در مقایسه تاثیر مصرف تریاک و سیگار در بروز سرطان گفت: نتایج مطالعه کوهورت گلستان نشان داد که تریاک ماده‌ای بسیار قوی‌تر از سیگار در سرطانزایی و مرگ و میر ناشی از آن است و تاثیر تریاک حتی در بروز سرطان حنجره هم، از سیگار بیشتر است.

ملک‌زاده با اشاره به این که تمام شواهد علمی حاصله بر پرهیز کامل از مصرف طولانی مدت تریاک برای پیشگیری از بروز سرطان تاکید دارند افزود: باید برای رفع باورهای غلط درباره تاثیرات مثبت تریاک تلاش فراوان کرد؛ برخی بیماران دیابتی که تریاک را برای کاهش قند خون مصرف می‌کنند، باید بدانند طبق مطالعه ما افراد دیابتی مصرف کننده تریاک، عمر کوتاهتری از سایر بیماران دیابتی داشته‌اند و دچار مرگ زودرس شده‌اند؛ هر چند که تریاک ممکن است قند خون آنها را به‌میزان جزئی کاهش دهد.

مجری مطالعه کوهورت گلستان در همین زمینه به ذکر مثالی پرداخت و گفت: در استان گلستان با افراد ۱۷- ۱۸ ساله‌ای مواجه شدیم که در اوج جوانی، دچار سرطان مری شده بودند؛ چرا که مادران برای آرام یا خواب کردنشان در کودکی، به آنها تریاک خورانده بودند.

سهم بالای مصرف تریاک در مرگ‌های ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی

معاون تحقیقات وزیر بهداشت، به تاثیر مصرف تریاک بر بیماری‌های قلبی عروقی و مرگ‌های ناشی از آن پرداخت و با اشاره به ثبت بیش از ۸ هزار مرگ کلی در طول اجرای مطالعه کوهورت گلستان گفت: بیش از ۳ هزار مورد ازمجموع مرگ‌های ثبت شده، ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی بوده که از این تعداد (مرگ‌های قلبی عروقی)، یک‌هزار مرگ (بیش از۱۰ درصد) با مصرف طولانی مدت تریاک مرتبط بوده‌اند. این رقم در مقایسه با بیش از ۴۷۰ مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی غیرمرتبط با تریاک، سهم بالایی است.

تاثیر مصرف تریاک در مرگ به‌علت سیروز کبدی

او در همین زمینه همچنین به آمار بسیار هشدارآمیز دیگری اشاره کرد وگفت: شانس سکته قلبی و مغزی کسانی‌که تریاک را به‌مدت طولانی مصرف می‌کنند، دو برابر دیگران است.

ملک‌زاده تعداد مرگ‌های ناشی از سیروز کبدی در مصرف‌کنندگان تریاک مطالعه کوهورت گلستان را نیز بیش از ۱۰۰ مورد و رقمی قابل توجه اعلام کرد!

مجری مطالعه کوهورت گلستان در پایان با اشاره به پیچیدگی عوامل و راهکارهای کاهش مصرف مواد مخدر، بویژه تریاک تاکید کرد: یکی از راهای موثر، پیشگیری با انجام تحقیقات ژنتیکی و شناسایی ژن‌های موثر در گرایش به مصرف مواد مخدر است تا بتوان بر پایه نتایج آنها، داروهای نوآورانه درمان اعتیاد تولید کرد. تلاش گسترده برای تغییر باورهای فرهنگی درباره تاثیرات درمانی تریاک و افزایش سطح آگاهی عمومی درباره بیماری‌زایی این ماده مخدر، توسعه کلینیک‌های درمان اعتیاد، تقویت هر چه بیشتر امنیت مرزها برای جلوگیری از ورود مواد مخدر و بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی مردم نیز در کاهش و پیشگیری از مصرف مواد مخدر ضروری است.