با دور شدن از روزهای تلخ حادثه سقوط هواپیمای مسافربری اوکراین در آسمان تهران و کشته شدن تمامی‌سرنشینان آن، که شوک بزرگی به وضعیت حمل و نقل هوایی ایران وارد آورده بود، انتظار می‌رفت با نزدیک شدن به‌ایام نوروز و افزایش تقاضای سفرهای تفریحی ، وضعیت آژانس‌های هوایی از رکود خارج شود و بازارش کمی‌گرم. اما دیری نپایید که خبر آلودگی هزاران نفر  به ویروس ناشناخته‌ای به نام کرونا یا کووید-19 در چین و برخی کشورهای آسیای جنوب شرقی، بار دیگر معادلات اجتماعی و اقتصادی را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار داد.

تا پیش از نخستین روز اسفند ماه و اعلام قربانی گرفتن کروناویروس در ایران شرایط در کشور در جهت عادی شدن در حرکت بود اما روز به روز آمار مبتلایان به کرونا و جان باختگانش در ایران افزایش پیدا کرد؛ از سوی دیگر از گوشه و کنار خبر‌ها حاکی از آن بود که نخستین مبتلا به بیماری کرونا از طریق مسافر ایرانی به فلان کشور رسید. امارات، کانادا و لبنان از جمله نخستین کشورها بودند که کرونا با مسافران ایرانی به ‌آنجا رسید. و همین امر سبب شد تا برخی از این کشورها تمامی‌پروازها از مبدأ ایران یا به مقصد ایران را قطع و مرزهایشان با ایران را هم ببندند. عراق از نخستین کشورهایی بود که‌اعلام کرد پروازهای خود را به‌ایران لغو کرده‌است. مسعود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی در همین خصوص به خبرگزاری ایلنا گفته بود:« کشور عراق رسما اعلام کرده که دیگر هیچ مسافر ایرانی را نمی‌پذیرد و ویزا برای مسافران ایرانی صادر نمی‌کند.» 

اگرچه ‌ایران شیوع کرونا را جدی نگرفته بود و علی رغم توصیه‌های بسیاری از کارشناسان و رسانه‌ها پروازهایش به چین و ورود اتباع چینی را بدون محدودیت و بدون هراس از شیوع ویروس در کشور، مطابق روال عادی به‌انجام می‌رساند اما کشورهای همسایه با انتشار اخبار کرونا در ایران بدون تعارف یکی پس از دیگری مرزهایشان را به روی ایران بستند تا گردشگری بجای سود و ارتقاء فرهنگ و اقتصاد کشورشان، بلای جان خودشان نشود. در یک هفته‌ابتدایی گسترش مبتلایان به کرونا در ایران حرمت‌الله رفیعی، رئیس هیأت‌مدیره‌انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران با اعلام این خبر که‌اکنون بسیاری از کشورها جلوی ورود صددرصدی تورهای گردشگری به‌ایران را گرفته‌اند، گفت: «تنها دو سه کشور همسایه هستند که هنوز جلوی ورود اتباع خود به‌ایران را نگرفته‌اند.» در چهارم اسفند ماه ترکیه هم اعلام کرد تمامی‌مرزهای زمینی و هوایی خود با ایران را به شکل موقت می‌بندد و پس از آن گرجستان و ارمنستان و افغانستان نیز تصمیم مشابهی گرفتند. به‌این ترتیب باید گفت ایرانیان تقریبا در خاک ایران تا اطلاع ثانوی قرنطینه شدند و این اتفاق تاثیر بسیاری بر روند کاری هتل‌ها و شرکت‌های حمل و نقل هوایی و مسافران ایرانی داشت.

کرونای بی‌کاری

برای بررسی این وضعیت با یکی از آژانس‌های مسافرتی در تهران گفت‌وگویی داشتیم و از میزان تقاضا برای سفر و شرایط این روزهایشان پرسیدیم که پاسخ این بود:« افتضاح!...بعضی آژانس‌ها تعطیل کرده‌اند ما هم در آستانه تعطیلی هستیم. مردم از تورهای نوروزی استقبال نمی‌کنند و آن‌هایی هم که‌از قبل تورهای خارجی رزرو کرده بودند هم دستور داده شد کنسل کنیم، اما هزینه‌هایشان را تمام و کمال بدون کسر مبلغی یا خسارت بازگرداندیم.»

برای اطمینان با دو آژانس مسافرتی دیگر نیز صحبت کردم که‌ آن‌ها نیز وضعیت مشابهی داشتند. مدیر یکی از این آژانس‌ها که یکی از معتبرترین آن‌ها محسوب می‎شود گفت:« این روزها تفریح در اولویت مردم نیست و در دسته بندی نیازهای مردم جایگاه سوم و چهارم و شاید پایین‌تر را پیدا کرده‌است. اکثر کشورها مرزهایشان را به‌ایران بسته‌اند و فعلا فقط مرز باکو برای ما باز است، برخی کشورها اصلا به ما ویزا نمی‌دهند! ... ایران را فعلا قرنطینه کرده‌اند» با این حال با توجه به توضیحات آژانس‌ها علیرغم کاهش چشم گیر سفر اما قیمت برخی پروازها  مثل تهران به‌استانبول افزایش چشم‌گیری پیدا کرده‌است.  

اما شرایط فعلی سفرهای داخلی و هتل‌های شهرهای پر مسافر ایران نظیر مشهد را هم به شدت متاثر ساخته‌ است بطوری که بر اساس آمار اعلام شده در گزارش‌های رسمی‌حدود 90 درصد هتل‌های مشهد خالی از مسافر شده است. برای بررسی وضعیت هتل‌ها تلاش کردیم تا گفتگویی با برخی از مدیران هتل‌ها داشته باشم اما آن‌ها علاقه‌ای به مصاحبه نداشتند و فقط به رکود و کاهش میزان مسافر تاکید داشتند.

 بسیاری از هتل‌ها برای اینکه بتوانند در این شرایط اندک مسافران خود را حفظ کنند تمهیداتی برای بهداشت و امنیت سلامت مسافران پیش‌بینی کردند. در همین خصوص ایاد بهادری منفرد، معاون دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز  اعلام کرد: پرسنل 80 هتل پایتخت برای مقابله با ویروس کرونا آموزش دیدند و با هماهنگی جامعه هتلداران استان تهران، دوره آموزشی برای 150 نفر از مدیران هتل و مسؤلان بهداشتی و خدمات 80 هتل، برگزار شد.

اما نگرانی بسیاری از هتل‌داران همچنان به قوت خود باقیست بطوری که جامعه هتلداران استان گیلان در نامه‌ای به اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری ضمن گلایه از مسؤلیت‌ناپذیری این وزارتخانه خطر کرونای بیکاری را به آن‌ها گوشزد کرد!». با این حال در روزهای پایانی سال 98 و افزایش چشم گیر مبتلایان اکثر استان‌ها در اقدامی سنجیده معذوریت خود از پذیرش مسافران را رسما اعلام کرده‌اند. اگر چه شرایط کنونی بسیاری را بلحاظ اقتصادی متضرر ساخته اما چاره‌ای جز خود قرنطینگی نیست.