کمتر از ۲۰ روز دیگر، مصادف با سالگرد سخنان رئیسجمهور و اخطار به حاکمان افغانستان در خصوص تامین حقآبه ایران از رود هیرمند است. ۲۸ اردیبهشتماه سال گذشته بود که سید ابراهیم رئیسی طی سفر به چابهار در سخنانی با اشاره به به سابقه تاریخی و توافقات و معاهدات دو کشور ایران و افغانستان درباره حقآبه هیرمند اظهار داشت: «اگر کارشناسان ما کمبود آب را تایید کنند حرفی نداریم وگرنه اجازه نخواهیم داد حق مردم ما تضییع شود و این مسئله چیزی نیست که مشمول مرور زمان شود. این حقآبه، حق مردم و منطقه سیستان و بلوچستان است و مربوط به الان هم نیست. این در معاهدات و قراردادها هست و در تاریخ هم این آب همیشه برای منطقه میآمده و مردم استفاده میکردند و مربوط به یک دوره خاصی نبوده است. میخواهم به حاکمان افغانستان عرض کنم که این سخن بنده را مطلب عادی تلقی نکنند، بسیار جدی بگیرند؛ به مسئولین و حاکمان افغانستان اخطار میکنم که حق مردم و منطقه سیستان و بلوچستان را سریعاً بدهند. این سخنان بنده را بسیار جدی بگیرند و بعدا گله نکنند که به ما گفته نشد یا تصور میکردیم میشود با گفتار سیاسی و گذشت ایام از این مسئله گذر کرد، خیر گذشت ایام این مسئله را حل نمیکند. البته نماینده ما در افغانستان و استاندار سیستان و بلوچستان نیز این مسئله را از طریق گفتگو و دیپلماسی پیگیری میکنند اما از حاکمان افغانستان میخواهم که این مطلب بنده را بسیار جدی بگیرند و سریعا اقدام کنند که مردم سیستان و بلوچستان به حقشان برسند.»
امروز نهم اردیبهشتماه ۱۴۰۳ و در آستانه یکسالهشدن این سخنان رئیسجمهور هستیم اما هنوز موضوع حقآبه هیرمند حلنشده باقیمانده. هر چند که نزاع و چالشهای پیرامونی این حقآبه، قدمتی بالغ بر یک سده داشته و همین امر گواهی بر پیچیدگیهای آن است اما زمانی که شخص رئیسجمهور در سخنانی صریح برای همسایه شرقی خط و نشان کشیده و مهلت حل و فصل موضوع را تعیین کرده ولی یکسال پس از آن هنوز ابهامات باقی مانده، مسئله متفاوت میشود. سید ابراهیم رئیسی به درستی و از موضع قدرت برای حل مسئلهای قدم برداشته که صرفاً چالشی زیستمحیطی تلقی نمیشود بلکه با توجه به وضعیت بحرانی سیستان و بلوچستان، معضلی برای امنیت ملی وتعیین تکلیف حیات یا ممات استانی است که روزگاری یکی از بزرگترین تولیدکنندگان گندم در کشور بود. بنابراین نوع مواجهه رئیسجمهور با این مسئله کاملاً بجا و قابلدفاع تلقی میشود اما این شکل رویارویی هنوز در عمل برای حاکمان افغانستان ترجمه نشده و با توجه به عدم حل و فصل ریشهای این نزاع در یکسال ما بعد سخنان سید ابراهیم رئیسی، باید سوالاتی را مطرح کرد.
باید معلوم شود در یکسال گذشته و پس از هشدار صریح به حاکمان افغانستان، دولت چه اقداماتی را برای استیفای حق مردم سیستان و بلوچستان انجام داده است؟ آیا علت به نتیجهنرسیدن کامل تامین حقآبه، خشکسالی و عدم وجود آب در سد کجکی بوده ؟ پس دیدگاه برخی از کارشناسان و تعدادی از نمایندگان سیستان و بلوچستان در مجلس پیرامون سرریز شدن سد کجکی بر اثر بارشهای اخیر چیست؟ هر چند که بنا بر اظهارات سخنگوی دولت، بخشی از حقآبه ایران بهدلیل بارشهای اخیر وارد خاک سیستان و بلوچستان شده اما تا حل و فصل کامل این چالش و تداوم پرداخت حقوق ایران چقدر فاصله است؟
انتظار میرود که رئیسجمهور محترم در سالگرد سخنان خود پیرامون این موضوع توضیحاتی را بهمنظور تنویر افکار عمومی ارائه دهد. مسکوتگذاشتن مسئله، باعث راندن تعابیری چون ضعف و عدم اراده ایران برای تامین حقوق خود میشود که با واقعیت، فرسنگها فاصله داشته و عرصه را برای فرصتطلبان و انحراف اذهان مردم فراهم میکند. آقای رئیسجمهور! لطفاً حق سیستان و بلوچستانیها را فراموش نکنید!
