احمد بهرامی نویسنده و کارگردان فیلم «شهر خاموش» که این روزها در گروه «هنروتجربه» درحال اکران است در گفت‌وگو با خبرنگار مهر درباره ایده اولیه ساخت سه‌گانه «خاموش» توضیح داد: حدود ۷ سال پیش در روزنامه همشهری مطلبی خواندم با این عنوان که «در کوره‌های آجرپزی کسی پیر نمی‌شود». در این مطلب عکس یک کودک کار قرار داشت که ۵ - ۶ آجر را روی سرش حمل می‌کرد. آن شماره روزنامه گزارش مفصلی درباره شرایط زندگی در کوره‌های آجرپزی و زندگی در حاشیه شهر تهران داشت. من در آن زمان پس از مطالعه آن گزارش تصمیم گرفتم که این کوره های آجرپزی را از نزدیک ببینم و کم کم جذب فضای آنجا شدم. متوجه شدم که در آنجا خیلی از طرف کارفرماها به این کارگران ظلم می شود. تصمیم گرفتم اولین فیلمم را با عنوان «دشت خاموش» با این موضوع بسازم. زمان ساخت این فیلم دوست داشتم که فیلم به صورت بی زمان و بی مکان باشد و با مشورت آقای مسعود امینی تیرانی فیلمبردار و سعید بشیری تهیه کننده کار را به صورت سیاه و سفید ساختیم. فیلم «دشت خاموش» سال ۲۰۲۰ به جشنواره ونیز رفت و جایزه بهترین فیلم بخش افق‌های هفتاد و هفتمین جشنواره فیلم ونیز را دریافت کرد. در ادامه هم در جشنواره های مختلفی جوایزی ازجمله بهترین بازیگری، تدوین، فیلمبرداری و … گرفت.
وی ادامه داد: در دل همان فیلم داستان دختر و پسری در ذهنم شکل گرفت که صبح زود آن کوره آجرپزی را ترک می‌کنند. تصمیم گرفتم که سرنوشت این ۲ نفر فیلم بعدی من باشد. پس از آن فیلم، من درباره سرنوشت این دختر و پسر تحقیق کردم و نوشتم و سرانجام فیلم «شهر خاموش» شکل گرفت. این فیلم داستان زنی است که در شهر زندگی کرده و به خاطر یک نزاع به قتل همسرش متهم شده است. او سال‌ها در زندان بوده و حالا از زندان بیرون آمده و دنبال فرزندش است که در زندان به دنیا آمده بود.
این کارگردان تاکید کرد: این فیلم سال ۲۰۲۲ در جشنواره فیلم شب‌های سیاه تالین جایزه بهترین کارگردانی را دریافت کرد. همچنین فیلم های «دشت خاموش» و «شهر خاموش» به مدت ۳ ماه در هفتاد سینمای فرانسه اکران شدند.
بهرامی درباره ساخت سومین اثر از این سه گانه تصریح کرد: در ادامه «شهر خاموش» من فکر کردم که سرنوشت شخصیت لطف الله را که از فیلم اولم «دشت خاموش» شروع شده و در فیلم «شهر خاموش» تبدیل به علی سگ‌دست شده است، در یک فیلم نهایی به نام «مرد خاموش» به اتمام برسانم. این فیلم سال گذشته ساخته شد و داستان یک پیرمرد تنها در یک روستا است؛ فیلمی تک پرسوناژ و بدون دیالوگ با بازی علی باقری.
وی درباره المان‌های مشترک این سه‌گانه گفت: این سه فیلم که موسوم به سه‌گانه «خاموش» است از خیلی جهات مانند ساختار، محتوا و … شبیه به هم هستند و قصه ها به‌هم ربط دارند. هر سه فیلم در قطع کلاسیک ساخته شده‌اند و یکسری المان های یکسان دارند.
کارگردان فیلم «پناه» با اشاره به نقد نظام سرمایه‌داری در زیرلایه فیلم‌هایش گفت: من زمانی که فیلم «دشت خاموش» را می‌ساختم به این موضوع فکر می‌کردم که چرا اصولاً در خلقت ما انسان‌ها یا شاید حیوانات حداقل در ظاهر برخی انسان‌ها از انسان های دیگر با معیارهای امروزی باهوش‌تر هستند. این آدم ها به هر جهت می توانند بقیه افراد را در اختیار خودشان قرار دهند و نسبت به آنها مدیریت و رهبری کنند. برخی افراد هم تبدیل به کارفرما یا کارآفرین می شوند و از دیگر انسان‌ها کار می‌کشند. من خودم با این مساله اختلاف دارم که یک عده کمی افراد زیادی را در اختیار و استثمار خود قرار می‌دهند تا برایشان کار کنند. این موضوع مختص به زمان حال و کشور ما نیست بلکه در طول تاریخ این مساله وجود داشته است که یک عده در راس هرم قدرت قرار داشته اند. من نیز دوست دارم که آن را در لایه‌های زیرین داستان فیلم‌هایم موشکافی کنم.
به نظر هیات معرفی به اسکار احترام می‌گذارم
بهرامی در واکنش به حضور فیلم «شهر خاموش» در بین سه گزینه نهایی معرفی به اسکار عنوان کرد: سال ۱۴۰۰ نیز فیلم «دشت خاموش» و «قهرمان» آقای اصغر فرهادی به مرحله پایانی معرفی به اسکار رسیدند. آن زمان فیلم آقای فرهادی به اسکار معرفی شد که فیلم بسیار شایسته‌ای هم بود. امسال هم فیلم «شهر خاموش» به مرحله پایانی رسید اما فیلم «در آغوش درخت» به اسکار معرفی شد. من به شخصه به نظر هیئت انتخاب اسکار احترام می‌گذارم. امیدوارم سال های بعدی با فیلم های دیگری به اسکار بروم.
این کارگردان در پاسخ به اینکه به عقیده او چه ویژگی باعث شد فیلم «شهر خاموش» به مرحل نهایی معرفی به اسکار برسد، توضیح داد: یکی از ملاک‌های معرفی یک فیلم به اسکار این است که فیلم در جشنواره های معتبر جهانی نمایش داشته باشد و «شهر خاموش» نیز در جشنواره تالین جایزه بهترین کارگردانی را دریافت کرد که جشنواره معتبری است و همچنین سه ماه در اروپا نمایش داشت و بیش از ۱۰ کشور اروپایی دیگر این فیلم را خریداری کرده اند و می خواهند نمایش دهند.
وی درباره الهام گرفتم از فیلمسازان دیگر توضیح داد: من از زمانی در ۱۷ سالگی جذب سینمای عباس کیارستمی شدم و حتی این افتخار را داشتم که یک ورکشاپ هم با ایشان در موسسه کارنامه بگذرانم. پس از آن وارد دانشگاه شدم و باتوجه به استادانی که داشتم روی سینمای هنری تمرکز داشتم. در همان زمان سهراب شهید ثالث را شناختم و جذب فیلم‌های «طبیعت بی‌جان» و «یک اتفاق ساده» او شدم. پس از آن به آقای بلا تار فیلمساز مجارستانی رسیدم که فیلم «اسب تورین» معروف‌ترین کار اوست. من مدل برخورد این دوستان با قصه، بازیگر و سینما را خیلی دوست داشتم و سال ها فیلم هایشان را دنبال می کردم. مسلماً زمانی که خودم شروع کردم به فیلم ساختن راه و روش این بزرگان در وجودم قرار داشت و بخش‌هایی از آن در فیلم‌هایمان نمایان می‌شد. به خصوص بلا تار که من واقعاً کارهایش را دوست دارم.
«شهر خاموش» می‌تواند مخاطبان بیشتری جذب کند
بهرامی درباره مخاطبان فیلم‌های هنری و تجربی گفت: در همه جای دنیا تقریباً اینگونه است که سینما به دو شاخه کلی و بزرگ تقسیم می‌شود؛ یک دسته فیلم های مخاطب‌پسند است که اقتصاد سینما را می‌چرخانند. مخاطب با این فیلم‌ها سرگرم است و خیلی به فکر فرو نمی‌روند. گاهی خود من هم مخاطب این فیلم‌ها هستم. یک نوع دیگر از سینما هم وجود دارد که محتوا و فرم خاصی را ارائه می کند و مخاطبان خاص خود را دارد. حتی در کشورهای دیگر هم سینماهایی مانند سینمای «هنروتجربه» وجود دارد و برای عده خاصی که می‌خواهند سینمای جدی را دنبال کنند، اینگونه فیلم ها را نمایش می دهند. این فیلم ها در ایران هم مخاطبان خودشان را دارند و شکر خدا ما سال‌هاست که سینمای «هنروتجربه» را داریم.
وی در ادامه گفت که فیلم «شهر خاموش» به نوعی قصه‌گوتر از فیلم قبلی است و بازیگران مطرح‌تری نیز در آن ایفای نقش می کنند. حتی شاید تعدادی از مخاطبان فیلم‌های مردم‌پسند و طیف خاکستری میان سینمای هنری و سینمای مردمی هم جذب «شهر خاموش» شوند.
بهرامی درباره زمان اکران «مرد خاموش» نیز بیان کرد: ما به تازگی با «مرد خاموش» در اولین جشنواره بین‌المللی شرکت کرده‌ایم و قصد داریم در چند جشنواره دیگر نیز حضور داشته باشیم. شاید این فیلم در اواخر امسال یا اوایل سال بعد در ایران اکران شود.
سه‌گانه بعدی امیدوارکننده‌تر است
وی درباره ساخت فیلم جدید خود با تهیه‌کنندگی پیمان معادی توضیح داد: ما با تهیه کنندگی پیمان معادی به تازگی پروانه ساخت فیلم «بالاده» را دریافت کرده‌ایم. کم کم مقدمات ساخت این فیلم را آماده می‌کنیم و شاید ۱ - ۲ ماه آینده تولید فیلم را آغاز کنیم. این فیلم ساختار سه گانه «خاموش» را ندارد و سیاه و سفید نیست و شاید بتواند سرآغاز نوع دیگری از فیلمسازی برای من باشد. مسلماً این اثر مولفه‌هایی از فیلم‌های پیشین من را در خود دارد اما کمی با این سه فیلم تفاوت دارد. این فیلم روشن است و این روشنی علاوه بر ساختار در محتوای فیلم هم تاثیر دارد. البته فیلم «مرد خاموش» نیز پایانی تقریباً امیدبخش و روشن دارد اما شاید سه گانه بعدی امیدوارکننده‌تر باشد.
این کارگردان در پایان درباره دلیل همکاری با تهیه‌کنندگان مختلف در فیلم‌هایش توضیح داد: من سه فیلم ساختم که فیلم اول من را آقای سعید بشیری تهیه‌کنندگی کردند و فیلم بعدی را با آقای هادی و رضا محقق کار کردیم و تهیه‌کننده «مرد خاموش» نیز آقای محمد حسینخانی هستند. هر سه عزیز وابستگی زیادی به سینمای هنری داشتند و حاضر بودند روی چنین فیلم هایی سرمایه گذاری کنند. من به عنوان کارگردان وقتی فیلم را می‌نویسم حتماً به تهیه کننده قبلی هم ارائه می کنم اما شرایط کاری آن تهیه کننده باعث می شود که تصمیم بگیرد با آن پروژه همراه شود یا خیر.
