«نام من سرخ»

نویسنده: اورهان پاموک

ترجمه: عین له غریب

با صدای: آرمان سلطان زاده

ناشر: آوانامه با همکاری نشر چشمه

21 ساعت و 46 دقیقه، 24000 تومان

****

بعضی رمانها شرایطی دارند که گاه با وجود تمایل ما، بالاجبار خواندن آنها به تعویق می افتد؛ مثلا حجم زیادی دارند که خواندنشان وقتی فراخ را می طلبد؛ یا از چنان جزئیات و ریزه کاری‌هایی برخوردارند که احتیاج به ذهن آزاد و  تمرکز بالا دارد و گاه ریتمی آهسته دارند که خواندن آنها را در بلند مدت با احتمال قطع شدن و رها کردن روبه رو شده، و نهایتا خواندن آنها به سرانجام نمی‌رسد. در چنین مواقعی رفتن به سراغ نسخه گویای این رمانها یکی از بهترین گزینه‌ها برای برقراری ارتباط و بهره بردن از متن آنهاست، بخصوص اگر نسخه شنیداری آنها جمیع شرایط را در بهترین سطح خود داشته و حاصل کار گروهی حرفه‌ای و کاربلد باشد. یعنی تهیه کننده کار با سنجیدن ترجمه های موجود دست روی بهترین گزینه موجود گذاشته و نهایتا آن را به گوینده توانایی سپرده که با اجرایی درست،  حجت را برما تمام می کند.

آنچه شرحش رفت ماجرای رمان «نام من سرخ» اثر اورهان پاموک است که موسسه فرهنگی آوانامه کتاب شنیداری آن را با صدای آرمان سلطان زاده به بازار فرستاده است. از این رمان چند ترجمه به فارسی وجود دارد که کار عین‌له غریب مقبول ترین ترجمه در این بین محسوب می شود که نشر چشمه منتشر کرده و از قضا چندی پیش مشاوران اورهان پاموک نیز بر روی ترجمه های عین اله غریب صحه گذاشتند و آنها مورد تایید خود پاموک معرفی کردند.

ادبیات ترک در ایران خواننده فراوان داشته، نویسندگان بسیاری از این کشور همسایه در سرزمین ما به شهرت رسیده و خوانندگان فراوان کسب کرده اند که بی شک در این زمینه اقبال سابقه تاریخی،  اشتراکات مذهبی و بده و بستان فرهنگی میان این دو قوم بی تاثیر نبوده است. به همین خاطر است که مخاطب ایرانی وقتی پای داستانی از ادبیات ترک می نشیند نه تنها با آن احساس غریبگی نمی کند که گاه حتی احساس می کند، خواننده‌ی داستانی با شخصیت ها و اتمسفری آشناست که در پیرامون خود رخ داده است.

رمان«نام من سرخ» اثر اورهان  پاموک از این منظر یک نمونه‌ی مثال زدنی است. این رمان از دستمایه‌ای تاریخی برخوردار است و ایده مرکزی آن بر هنر نگارگری اسلامی استوار است که در یک بستر مشترک تاریخی و فرهنگی بالیده و باتوجه به تمدن غنی ایرانی و اسلامی، سنت های نقاشان ایرانی به عنوان فرهنگ غالب و برتر بر دیگر حوزه های فرهنگی همسایه تاثیر گذاشته است.

در این رمان تاریخی پاموک مخاطب را به دنیای امپراتوری عثمانی  و دوران حکومت سلطان مراد سوم می برد. «کارا» که پس از سالها دربه‌دری و سیر و سفر به زادگاهش در استامبول برگشته است، امیدوار است بتواند با «حوریه» عشق قدیمی‌اش ازدواج کند. به دستور پادشاه، پدر حوریه که دستی درهنر دارد و از صاحب منصبان دولتی قدیم بوده، مخفیانه مشغول آماده ساختن کتابی مصور به مناسبت هزارمین سال هجرت است. نقاشی‌های این کتاب قرار است آمیزه ای باشند میان سنت های نقاشی سرزمین های اسلامی با  سبک نقاشان ونیزی؛ چنین شیوه ای در آن روزگار نوعی تا بو محسوب می شده و یکی از نقاط محرک داستان است. داستان در دو سطح پیش می رود یکی جنبه درونی آن است که به تقابل فلسفه هنر شرق و غرب و تبیین جنبه های فرهنگی و دینی نگارگری اسلامی و تقابل آن با ماهیت فرهنگی نقاشی در زندگی و فلسفه غرب است و در سطح بیرونی نیز رمان روایت کننده رقابت میان استادان نقاش‌خانه، ماجراهای عاشقانه‌ی نقاشان جوان  و جوّ مذهبی حاکم بر آن روزگار است.در چنین فضایی قتل‌های مرموزی رخ می‌دهند که در کنار بار عاشقانه رمان،‌ روایت را به شکلی پرکشش پیش می‌برند و به سرانجام می‌رسانند. این رمان در عین برخورداری از مؤلفه‌های جذاب داستانی، از لحاظ نظری نیز بیان کننده نکات گوناگونی از فلسفه‌ی نگارگری شرقی و در آمیختگی آن با اعتقادات مذهبی است.

با وجود زمینه تاریخی و سنتی رمان، اورهان پاموک برای روایت این داستان چند لایه و جذاب از شیوه‌ای غیر کلاسیک بهره گرفته و روایتی چند صدایی را تدارک دیده است. فصول مختلف رمان به تناسب موقعیت داستانی  (چه در بعد درونی و چه در جنبه بیرونی) از زبان شخصیت های مختلف داستان روایت می شود. راویانی که گاه واقعی هستند همانند آدمهای قصه و گاه فرا واقعی همانند اشیاء و یا حتی نقاشی هایی که توسط این اساتید نقاشی کشیده شده اند. اورهان پاموک استادانه این روایت ها را پازل وار در کنار هم قرار داده و تابلویی زیبا همانند پرده های زیبای نقاشی که در کتاب از آنها بسیار گفته شده، پیش روی مخاطب رمان قرار می دهد؛ رمانی که علاقمندان ایرانی اورهان پاموک (به دلیل زمینه های مشترک مورد اشاره) نباید آن را نا خوانده باقی بگذارند.

اما ماجرای این رمان چند صدایی بی گمان چالشی است جدی برای گوینده متن که از عهده هر صاحب صدایی برنمی آید! اما بی اغراق آرمان سلطان زاده با موفقیت از این آزمون دشوار بیرون آمده است.برخلاف تصور بسیاری از ما گویندگی کتابهای صوتی تنها روخوانی از این آن آثار نیست که از عهده هر کسی که ته صدایی دارد (یا ندارد!) برآید. گویندگی متن کتاب های صوتی در  واقع نوعی اجراست، نیاز به صدا سازی دارد. بنابراین  خوانش درست متن شرطی  لازم محسوب می شود و توانایی اجرا نیز امکان بارور ساختن ظرفیت های موجود را دارد.

«نام من سرخ» از آنجا که رمانی است چند صدایی، که  هر فصل توسط راوی های مختلف روایت شده در میان آنها علاوه بر زن مرد، پیر و جوان، با پایگاه های اجتماعی متفاوت و مهمتر از همه برخی تصاویر و اشیاء زبان به سخن می گشایند، گوینده متن برای فاصله گذاری میان این صدا (متناسب با کاری که نویسنده پایه آن را گذاشته  و مترجم نیز در ترجمه رعایت کرده) از ظرفیت های موجود  به خوبی بهره برده از صدا سازی مناسب نقش گرفته تا لحن اجرا و ریتم اجرا و بی شک از این جنبه کار او در خور توجه و بررسی است و نقشی به سزا در ارتباط  خوب مخاطب با اثر در این مدیوم دارد.

به این ترتیب می توان گفت شرکت آوانامه کتاب گویای این رمان را با کیفیتی منحصر به فرد در اختیار علاقمندان قرار داده است. رمانی جذاب که بدون اغراق بسیار بهتر است از آنچه فکرش را می کنید و یا خودتان می توانید آن را بخوانید، برایتان خوانده شده است؛ به همین خاطر واقعا هیچ عذر و بهانه ای برای از دست دادن این رمان که کاری شاخص در کارنامه پاموک محسوب می شود، باقی نمی ماند!