روز یک‌شنبه (28 آذر) جلسه فوق‌العاده ستاد ملی کرونا تشکیل شد، محور این جلسه موضوع انتشار سویه جدید ویروس کرونا با عنوان «امیکرون» بود. بنابر گزارشی که وزارت بهداشت از این جلسه منتشر کرد، مقرر شده تا افرادی که دوز اول واکسن خود را تزریق کرده اند به سرعت دوز دوم را هم دریافت کنند و تمامی شهروندانی که حداقل سه ماه از دریافت دوز دوم آنها گذشته نیز جهت دریافت دوز سوم به مراکز واکسیناسیون مراجعه کنند.

همچنین در این جلسه مقرر شد از روز دوشنبه مراکز واکسیناسیون به منظور سهولت در روند دریافت واکسن فعالیت خود را مانند ماه های گذشته از سر گیرند. 

افت کارایی واکسن‌ها بعد از دوره 8 ماهه

تاکید بر واکسیناسیون در جلسه اخیر ستاد ملی کرونا درحالی است که ماه‌هاست موضوع واکسن در برابر پیشگیری از عواقب سویه‌های مختلف کرونا مطرح است. طبق مطالعات انجام شده به نظر می‌ٰسد ایمنی ناشی از واکسن ها ۶ تا ۸ ماه پایدار باشد و بعد از این مدت ایمنی حاصل از واکسن افت نسبی پیدا می کند، در تحقیقات مشخص شده برای افزایش حداکثر ایمنی همزمان با ادامه برنامه واکسیناسیون نوبت اول و دوم تزریق دز یادآور (دز سوم واکسن) هم تزریق شود. 

هم‌اکنون کمیته علمی کشوری ستاد مقابله با کرونا می‌گوید تمام افراد بین 18 تا 60 سال کشور نیز به ترتیب اولویت دز سوم واکسن کرونا را دریافت کنند. 

بر همین اساس و بنابر اعلام رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت، افرادی که دو دز واکسن سینوفارم یا برکت (واکسن‌های غیرفعال) دریافت کرده‌اند و حداقل چهارماه از تزریق دز دوم آنها گذشته باشد، می‌توانند با مراجعه به مراکز تزریق واکسن (براساس اولویت اعلام شده توسط وزارت بهداشت)، دز سوم واکسن کرونا را دریافت کنند.

این اخبار درحالی منتشر می‌شود که بر اساس توصیه های متفاوت پزشکی که برخی نیز از سوی سازمان جهانی بهداشت در فضای مجازی و رسمی اطلاع رسانی می شود نوع واکسن مورد استفاده برای مردم  مورد سوال قرار گرفته است. بسیاری از ایرانی‌ها واکسن‌های غیر فعال سینوفارم و برکت زده‌اند اما برخی توصیه‌ها می‌گوید برای دز سوم واکسن‌های فعال می‌بایست استفاده شود.

واکسن دز سوم؛ مشابه یا متفاوت با نوبت اول و دوم؟

در این خصوص کمال حیدری، معاون بهداشت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی چندی پیش گفت: تمام افراد بالای ۱۸ سال می‌توانند با رعایت همین فاصله زمانی برای تزریق دز سوم به پایگاه‌های واکسیناسیون مراجعه کنند.

حیدری در پاسخ به این سوال که دز سوم واکسن کرونا باید با واکسن‌های دوز اول و دوم متفاوت باشد یا خیر این‌طور پاسخ می‌دهد:‌ «این که دوز سوم مانند دوزهای اول یا متفاوت از آنها باشد هر دو از نظر علمی مورد تایید است.»

البته بر اساس دستورالعمل اعلام‌شده از سوی وزارت بهداشت برای تزریق دز یادآور، کسانی که در نوبت اول و دوم، اسپوتنیک‌وی، سینوفارم، آسترازنکا و کووایران برکت تزریق کرده باشند، بهتر است دز سوم را هم از همان نوع اول تزریق کنند. همچنین لازم به توضیح است با توجه به واردات کم بهارات و اسپوتنیک‌وی، واکسن‌های آسترازنکا یا پاستوکووک پلاس به‌ عنوان دز سوم در نظر گرفته شده است.

گفتنی است با توجه به این مقام ارشد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تزریق آسترازنکا یا پاستوکووک پلاس در نوبت یادآور دیگر واکسن‌ها هم مجاز و مورد تأیید قرار دارد.

دو دز واکسن کافی نیست؟

با این حال آمیتیس رمضانی، متخصص بیماری‌های عفونی در توضیح بیشتر درباره دز سوم واکسن‌ها به روزنامه شهروند می‌گوید: «بعضی واکسن‌ها مانند سینوفارم، بهارات و برکت از نوع واکسن‌های غیر فعال هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد کسانی که در دو دوز اول این واکسن را زده‌اند، بهتر است که برای دور سوم نیز از همین واکسن تزریق کنند. زیرا محققان به این نتیجه رسیده‌اند که دو دز برای این واکسن کافی نیست و در واقع باید گفت این واکسن‌ها سه دز هستند و در واقع کسی که واکسن سینوفارم را در دز اول و دوم دریافت کرده است بهتر این است که باز هم سینوفارم بگیرد.»

توصیه‌ای که رمضانی انجام داده استثنایی هم دارد، دراین باره وی که مدیر گروه تحقیقات بالینی، انستیتو پاستور ایران است این‌طور توضیح می‌دهد که بهتر است کادر درمان که مواجهه مستقیم با ویروس دارند اگر دو دز از واکسن را سینوفارم زده‌اند، دوز سوم را تغییر داده واکسن قوی‌تری بزنند تا میزان ابتلای آنها به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کند اما برای عموم مردم که شغل پرخطری ندارند سینوفارم کفایت می‌کند.

وی در ادامه توضیح می‌دهد که اسپوتنیک و آسترازنکا نوع دیگری از واکسن هستند که نیازی به دز سوم ندارند و در واقع به بوستر یا همان تقویت‌کننده نیاز دارند، زیرا این واکسن‌ها در واقع دو دز هستند و برای دز بوستر توصیه می‌شود که دوباره آسترازنکا و اسپوتنیک به آنها تزریق نشود و دز سوم را تغییر دهند.

این فوق تخصص بیماری‌های عفونی به این نکته اشاره می‌کند که بررسی‌ها نشان می‌دهد تزریق دز سوم این واکسن‌ها می‌تواند عوارض داشته باشد و سبب شود پاسخ ایمنی از سیستم کرونا خارج شود. به همین علت بهتر است که نوع دز واکسن برای کسانی که دوز اول و دوم را اسپوتنیک و آسترازنکا زده‌اند، تغییر کند.

افراد پر ریسک زودتر اقدام کنند!

ناصر خسروی، دیگر متخصص بیماری‌های عفونی هم در مصاحبه‌ای با جهان بین نیوز در اظهار نظری مشابه دکتر رمضانی می‌گوید: آن دست از افرادی که در نوبت اول سینوفارم، برکت یا بهارات تزریق کردند و از تزریق واکسن آن‌ها سه ماه می‌گذرد ترجیحا مشابه واکسن دریافتی در نوبت اول و دوم یا آسترازنکا دریافت کنند. افراد 40 تا 60 سال که واکسن آسترازنکا یا اسپوتنیک دریافت کرده‌اند احتیاجی به تزریق دز یادآور ندارند.

وی با اشاره به اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌گوید: این دز برای افرادی که واکسن آسترازانکا و اسپوتنیک دریافت کرده‌اند و یا افراد بالای 60 سال هستند توصیه شده است. دز بوستر بسته به نوع واکسن دریافتی در نوبت اول و دوم باید تزریق شود بنابراین افرادی که سینوفارم، برکت و بهارات دریافت کرده‌اند بعد از 6 ماه برای افراد 18 تا 40 سال باید ترجیحا مشابه واکسن دریافتی در نوبت اول و دوم یا آسترازنکا یا پاستوکووک (افراد بالای 18 سال) تزریق کنند. دز بوستر برای افرادی که در نوبت اول و دوم آسترازنکا یا اسپوتنیک تزریق کرده‌اند، بعد از گذشت 6 ماه آسترازنکا یا پاستوکووک پلاس (افراد بالای 18 سال) است.

وی تاکید می‌کند که کادر درمان و افراد با ریسک بالای ساکن در مراکز نگه‌داری، افراد ساکن در خانه‌های سالمندان، افراد کم توان ذهنی و جسمی ساکن در مراکز نگه‌داری و پرسنل این مراکز، جانبازان بالای 50 درصد و جانبازان شیمیایی تنفسی، افراد با ضعف سیستم ایمنی، مبتلایان به سرطان تحت درمان با شیمی درمانی یا پرتو درمانی، بیماران پیوند عضو، بیماران دریافت کننده داروهای سرکوب کننده یا تضعیف کننده سیستم ایمنی یا مبتلا به نقص سیستم ایمنی، بیماران MS و بیماران مزمن کلیوی، گروه‌هایی هستند که باید دز بوستر واکسن کرونا را دریافت کنند.

وی به شکل جدی توصیه می‌کند همه افراد به خصوص افرادی که بیماری زمینه‌ای دارند، هر چه سریعتر برای واکسیناسیون دوز سوم اقدام کنند.

مستندات علمی برای دز چهارم وجود ندارد

این متخصص بیماری‌های عفونی با بیان اینکه واکسن‌های غیرفعال (سینوفارم، برکت و بهارات) در حال حاضر سه نوبتی هستند، افزود: افرادی که دو نوبت واکسن‌های آدنوویروس (اسپوتنیک و آسترازنکا ) دریافت کرده‌اند فعلا نوبت سوم ندارند و باید حداقل 6 ماه بعد از نوبت دوم جهت تزریق نوبت یادآور (بوستر) اقدام نمایند؛‌ در حال حاضر مستندات علمی برای دریافت دوز چهارم واکسن کرونا وجود ندارد.

البته صرف نظر از اینکه واکسن سوم تزریقی افراد چه باشد یک نکته مهم توصیه به تزریق نوبت سوم است. در اینباره محمد مهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به اینکه جوان‌ها بیشتر گرفتار سویه امیکرون می‌شوند و کسانی که قبلا مبتلا شدند، بیشتر امکان دارند به این سویه گرفتار شوند و اینکه تمام واکسن‌ها علیه سویه امیکرون موثر هستند، می‌گوید: افرادی که ۳ نوبت واکسن دریافت کردند، ایمنی بیشتری دارند.

17 روز فرصت برای واکسن دز سوم!

مسعود مردانی، عضو ستاد ملی مقابله با کرونا هم توصیه مشابهی دارد و می‌گوید:‌ اگر مردم می خواهند از گرفتاری کرونا خلاصی پیدا کنند با رعایت پروتکل های بهداشتی و دریافت واکسن و تزریق دز سوم می توانند به آینده بهتری در مقابله با این بیماری امیدوار باشند.

وی در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایرنا با بیان اینکه سرعت انتقال ویروس اومیکرون سه برابر دلتا است می‌گوید از زمان شیوع این ویروس، مردم ۱۷ روز برای کنترل و جلوگیری از گسترش این بیماری با رعایت پروتکل های بهداشتی و تزریق دز سوم واکسن فرصت اقدام دارند.

مردانی با تاکید بر اینکه اوضاع کنونی بسیار حساس و شکننده است، تصریح کرد: مردم نباید با کاهش بیماری کرونا و کاهش بستری بیماران فکر کنند که کرونا تمام شده زیرا اگر رعایت پروتکل های بهداشتی جدی گرفته نشود باید منتظر فاجعه باشیم.