روزنامه جوان نوشت: این روزها رایج‌ترین تماس‌هایی که با مرکز فوریت‌های پلیس ۱۱۰ تهران برقرار می‌شود، درگیری بر سر جای پارک خودروست، به‌طوری‌که بیشترین نزاع‌های خیابانی بر سر جای پارک رقم می‌خورد که این موضوع را از منظر حقوقی با محمدرضا زمانی‌علویجه و از منظر روانشناسی با دکتر محمد پیروی‌خامنه بررسی کرده‌ایم.
معضل پیدا کردن جای پارک خودرو همزمان با افزایش روزافزون این وسیله نقلیه در پایتخت درگیری‌های زیادی را منجر می‌شود. آنگونه که پلیس گزارش داده، روزانه ۲۵ میلیون سفر در پایتخت انجام می‌شود که این سفرها هشت برابر ظرفیت معابر است، یعنی به‌طور میانگین به ازای هر یک‌ونیم نفر، یک خودرو وجود دارد. با وجود اینکه هر روز بر شمار خودروهای تهران افزوده می‌شود، هیچ اسقاطی هم انجام نمی‌شود. همچنین بررسی گزارش‌های پلیس حکایت از این دارد که علاوه بر جمعیت ۹ میلیون نفری تهران، روزانه ۳ میلیون جمعیت شناور هم از شهرهای دیگر در تهران تردد می‌کنند. ضمن اینکه عمده خودروهایی که در شهر تردد می‌کنند، تک‌سرنشین هستند و هر خودرو به مساحتی حدود ۱۴ متر برای توقف نیاز دارد. از آنجایی که چنین مساحتی وجود ندارد، برخی رانندگان بر سر جای پارک خودرو با هم درگیر می‌شوند که بسیاری از این درگیری‌ها منجر به ضرب و جرح و در مواردی هم به ارتکاب قتل منجر می‌شود.
از نگاه قانون
یک کارشناس قضایی و وکیل دادگستری درباره مالکیت کوچه و خیابان‌ها می‌گوید: «کوچه و خیابان‌های شهر، مکان‌های عمومی هستند که در مالکیت هیچ فرد خاصی نیستند. این مکان‌ها از لحاظ مدیریت و مالکیت در اختیار شهرداری هستند، بنابراین اشخاص اصلاً سمت، مسئولیت و تملکی بر کوچه و خیابان‌ها ندارند که بخواهند در این باره دخالت کنند.»
محدوده اختیارات مالکان
این کارشناس قضایی درباره ادعای برخی مالکان ساختمان‌ها نسبت به مالکیت فضای بیرون از ملک خود عنوان می‌کند: «هر فردی که مالک ساختمان است، در صورتی که ملکش شمالی باشد از در حیاط ساختمان به بیرون هیچگونه اختیار و تملکی ندارد و اگر ملک او جنوبی است از در ساختمان به بیرون هیچگونه تملکی ندارد. بنابراین احدی حق ندارد با این ادعا که این محل مقابل دیوار یا مقابل حیاط ساختمان ماست، برای شهروندان دیگر کوچک‌ترین محدودیتی ایجاد کند.»
پارک کردن مقابل در ساختمان
قاضی سابق جنایی تهران در پاسخ به سؤال خبرنگار ما درباره پارک کردن مقابل در ورودی ساختمان‌ها هم می‌گوید: «پارک کردن مقابل در ماشین‌رو ساختمان‌ها ممنوع است و مصداق جرم مزاحمت یا ممانعت از حق می‌شود و قابل تعقیب قضایی است. برای رفع مزاحمت از کسانی که مقابل در پارکینگ‌ها پارک می‌کنند، توصیه می‌شود با پلیس ۱۱۰ تماس بگیرند که پلیس خودرو را جابه‌جا و جریمه می‌کند. بنابراین توصیه می‌شود از برخورد شخصی در این باره پرهیز شود که می‌تواند تبعات ناگواری را به همراه داشته باشد که موارد متعددی از آن‌ها را در پرونده‌های قتل دیده‌ایم.»
درباره نصب علائم
این وکیل دادگستری درباره نصب برخی علائم مانند پارک ممنوع هم خاطرنشان می‌کند: «نصب علائم، هشدار، قرار دادن مانع یا نصب تابلو توقف ممنوع، خارج از حدود اختیارات اشخاص است و آن‌ها حق این کار را ندارند، مگر اینکه پلیس راهنمایی و رانندگی جایی را پارک ممنوع تشخیص دهد که مسئول برخورد با کسی که رعایت نکرده نیز اشخاص نیستند، بلکه پلیس براساس مقررات خاص وارد عمل می‌شود. در این شرایط پلیس راهنمایی و رانندگی می‌تواند جریمه کند یا اگر تابلوی حمل با جرثقیل وجود داشت طبق مقررات و شرایط خاص، خودرو را به پارکینگ منتقل کند. پلیس هم در هیچ شرایطی حق تخریب یا پنچر کردن و وارد آوردن خسارت به خودروی متخلف را ندارد. بنابراین شهروندان می‌توانند در خیابان، کوچه و حتی بن‌بست‌ها پارک کنند و هر فردی که تحت هر عنوان مانع پارک آن‌ها شود، مرتکب جرم شده است.»
قرار دادن موانع
این کارشناس قضایی درباره قرار دادن موانعی مثل کله‌قندی، کشیدن زنجیر یا موانعی از این دست مقابل برخی سازمان‌های اداری و دولتی برای حفظ جای پارک می‌گوید: «اگر تابلوی پلیس راهنمایی و رانندگی در این محل‌ها وجود نداشته باشد، افراد می‌توانند در آن محل پارک کنند و آن سازمان یا نهاد حق ممانعت ندارد، وگرنه مرتکب جرم شده است. البته ممکن است در مقابل اماکن نظامی یا محل‌های امنیتی به لحاظ مسائل حفاظت و امنیت، محدودیت‌هایی قائل شوند که آن هم با هماهنگی پلیس تابلو نصب می‌شود. بنابراین تمامی افراد اعم از حقیقی و حقوقی نمی‌توانند در محل‌هایی که تابلوی قانونی در مورد توقف ممنوع یا پارک کردن ممنوع وجود ندارد، مانع اشخاص برای پارک کردن خودرو شوند و در صورت ممانعت، خودشان مرتکب جرم شده‌اند و قابل تعقیب کیفری هستند.»
استخدام نگهبان و ایجاد راه‌بند
وی می‌افزاید: «همچنین در بعضی از مناطق شهر ملاحظه شده که ساکنین یک کوچه یا محله با استخدام نگهبان و نصب مانع (راه‌بند) یا زنجیر و امثال آن در ورودی کوچه یا خیابان و محله، مانع ورود سایر خودروهای غیرساکنین به آن کوچه یا خیابان می‌شوند که این امر نیز تعدی به حقوق سایر شهروندان است و به هیچ وجه مجاز نیست و از شهرداری و مقامات محترم دادستانی انتظار می‌رود در جهت حفظ حقوق عامه، تمهیداتی بیندیشند که این قبیل موانع غیرقانونی جمع‌آوری شوند.»
خسارت مالی و جانی
یک وکیل دادگستری درباره وارد کردن خسارت مالی یا جانی به دیگران به‌خاطر جای پارک خودرو هم می‌گوید: «اگر شخصی خودروی کسی را با این ادعا که حق ندارد در آن مکان پارک کند، پنچر یا تخریب و آسیبی به آن وارد کند، مشمول بزه تخریب عمدی شده و قابل تعقیب کیفری و اعمال مجازات است. همچنین اگر مرتکب توهین یا فحاشی، ضرب و جرح یا قتل شوند، تمامی این موارد جرم بوده و طبق قانون تحت پیگرد قرار می‌گیرند. بنابراین هر نوع تعرض، مستوجب مجازات است.»
از نگاه روانشناس
یک روانشناس نیز درباره چرایی درگیری‌های خونین بر سر پارک خودرو از منظر روانشناسی می‌گوید: «این موضوع از منظر اجتماعی و خانوادگی قابل بررسی است. در بعد خانوادگی به نحوه تربیت افراد و آموزش‌هایی که فرد در کانون خانواده دیده، مربوط است و در بعد اجتماعی، این افراد فقط اولویت‌های خودشان را در نظر می‌گیرند. شهروندانی که خودروی خود را مقابل پارکینگ یک ساختمان پارک می‌کنند و دنبال کار خودشان می‌روند در واقع اولویت‌شان رسیدگی به مشکلات خودشان است تا اینکه حقوق دیگران را در نظر بگیرند. چه بسا این افراد شماره تماس‌شان را هم در خودرو نمی‌گذارند. این افراد برای رفع نیازهایشان دست به ارتکاب تخلفی می‌زنند که به نظرشان کوچک است. حتی از جنبه شخصی ممکن است این فرد به جایی رسیده باشد که بگوید مشکل من را نباید دیگران حل کنند، اما در چنین موقعیتی این ویژگی را کنار می‌گذارد و خودش را حق به جانب می‌بیند و می‌گوید دیگران باید به خاطر مشکل او شرایط را تحمل کنند تا مشکلش حل شود.»
بی‌توجهی به نیازهای مردم
این روانشناس بی‌توجهی مدیریت شهری برای تأمین فضای پارک خودرو را عمده‌ترین دلیل وضعیت موجود می‌داند و می‌گوید: «شاهدیم که به اندازه نیاز، فضای لازم برای پارک خودروها در نظر گرفته نشده است، برای همین می‌بینیم که در مراکز درمانی، اداری و خرید، مردم با این معضل مواجه هستند. مدیران شهری باید از ابتدا در این امر دخالت می‌کردند که اگر مردم به مراکز مورد اشاره مراجعه کنند نگران پارکینگ نباشند، اما از آنجایی که این پارکینگ وجود ندارد، هر جای خالی که بیابند پارک می‌کنند، هرچند از عواقب دشوار آن هم باخبر باشند.»
درگیری برای رفع نیاز
این روانشناس با تأکید بر ضرورت توجه به ابعاد اجتماعی این موضوع عنوان می‌کند: «بعد اجتماعی در این حوزه خیلی قوی عمل می‌کند. وقتی نیازها در جامعه برآورده نمی‌شود، افراد درصدد رفع این نیازها برمی‌آیند و درگیری‌ها صورت می‌گیرد. چه بسا اگر این نیازها نباشد افراد پارک می‌کنند و با خیال راحت و در امنیت به امورشان می‌رسند و اگر نیازها برآورده نشود مردم به زور متوسل می‌شوند. نباید فراموش کنیم که پرخاشگری به دلیل عدم تأمین نیازها صورت می‌گیرد. اگر نیازهای اولیه برآورده نشده باشد شرایط دشوارتر هم می‌شود که برای رفع آن باید این نیازها برآورده شود.»
وضعیت موجود
وی برای برون‌رفت از وضعیت موجود هم معتقد است: «وضعیت موجود را نمی‌شود با نصیحت، کنفرانس و همایش رفع کرد، بلکه نیاز به هماهنگی از سوی همه سازمان‌های دولتی و شهری از جمله شهرداری، پلیس، مجلس، معلم و پدر و مادر دارد. اگر بخواهند ریشه‌ها را پیدا کنند هم خواهند دید همین موضوع‌ها در آن دخیل است. از آنجایی که انسان‌ها متفاوتند، واکنش متفاوت هم نشان می‌دهند.»
