مناظرههای تلویزیونی در اولین دوره برگزاری باعث شد هیجان شدت یافتهای برای مخاطبان ایجاد شود و با هر بار نشستن پای این مناظرهها احساس کنند حساسترین و ملتهب ترین سکانس از یک اتفاق تلویزیونی را به نظاره نشستهاند. برنامهای که گاه از مسابقههای ملی و جهانی فوتبال هم نفسگیرتر است و البته در برخی مواقع شدت حرفهای مطرح شده یک نامزد برای از دور خارج کردن رقیب (شما بخوانید ناک اوت کردن حریف)، گویی از خشنترین مسابقههای بوکس هم خشنتر است و میتواند به راحتی از مرزهای اخلاق هم فراتر برود.
۲ روز قبل بالاخره مجری این دوره از مناظرههای انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری مشخص شد که حالا با تعیین مهدی خسروی به عنوان مجری مروری داریم بر فعالیت مجریان مناظرههای انتخاباتی که در دورههای قبل برنامهها را اجرا کردهاند که اولین آنها با رضا پورحسین بوده است و در سالهای بعد مرتضی حیدری اجرای مناظرهها را برعهده داشته است.
پیش از مهدی خسروی نام مهدی مهدی قلی به عنوان یکی از جدی ترین گزینهها برای اجرای مناظرهها مطرح بود که در سه دوره اخیر انتخابات ریاست جمهوری یعنی سال ۹۲، سال ۹۶ و سال ۱۴۰۰ به عنوان مجری ذخیره در استودیوی برگزاری مناظرهها حضور داشته است. با این حال بعد از طرح جدی نام او توسط برخی رسانهها و همچنین حضور او در برخی برنامههای انتخاباتی، شنیده شد که او شانس کمی برای اجرای مناظرهها دارد و مهدی خسروی به عنوان مجری مناظرهها تعیین شد.
مهدی خسروی سالها گویندگی بخش خبر و اجرای گفتوگو های خبری و سیاسی تلویزیون را بر عهده داشته است و حالا باید دید او در چهاردهمین دوره از انتخابات ریاست جمهوری چگونه ظاهر خواهد شد.
علاوه بر انتخاب مجری نحوه برگزاری مناظرهها نیز امسال از اهمیت بالاتری برخوردار است و سخنان رهبر معظم انقلاب نیز باعث شد امسال تلاش بیشتری نسبت به کیفیت این مناظرهها و پرهیز از تخریب و توهین صورت بگیرد.
«در این حرکت عظیمی که انجام میگیرد، در رقابتهای پیش روی انتخاباتی بین نامزدها، اخلاق حاکم باشد؛ بدگویی کردن، تهمت زدن، لجنپراکنی کردن، کمکی به پیشرفت کارها نمیکند، به آبروی ملی هم لطمه میزند.» این بخشی از سخنان رهبر معظم انقلاب بود که به شکلی مستقیم نامزدها را از هر گونه تهمت و تخریب و بدگویی منع کرده است و حالا باید دید صداوسیما چه راهبردی را برای جلوگیری از بی اخلاقیهای احتمالی در پیش گرفته است.
رضا پورحسین؛ مجری مناظرههای ۸۸
رضا پورحسین اولین مجری مناظرههای انتخاباتی تلویزیون بود. برگزاری این مناظرهها آن قدر مهم بود که عزت الله ضرغامی رئیس وقت صداوسیما برای این منظور حکم زد و در بخشی از آن خطاب به پورحسین نوشت: «مناظره های انتخاباتی نامزدهای محترم ریاست جمهوری که برای اولین بار توسط رسانه ملی برگزار میشود؛ زمینه مساعدی برای انتخاب اصلح و فرصت مغتنمی برای گسترش نهضت آزاداندیشی است. رسانه ملی از این فرصت به دنبال ایجاد فضایی سالم و پر نشاط برای گفتوگویی دانش افزا و خردپذیر با اجرایی متین و مؤدبانه و برگرفته از اخلاق کریمانه و مومنانه در موقعیتی حساس و دوران ساز است. مردم فهیم ایران اسلامی بهویژه نسل نوی برآمده از انقلاب، در این گفتوگوها آئین آزاداندیشی و روش مندی در مناظره را فرا گرفته و از این رهگذر درسهای فراوانی خواهند آموخت.»
مخاطبان رضا پورحسین را قبل از اجرای مناظرهها در حوزههای مختلفی شناخته بودند؛ از روانشناس و مشاور برنامههای عصر خانوادگی گرفته تا مدیریت شبکه چهار و تدریس در دانشگاه، با این حال حضورش به عنوان مجری مناظرهها تا سالها باعث بروز انتقاداتی نسبت به انتخاب وی و حدود اختیاراتش شد؛ نمونهای که البته بیشتر در طنازیها و شوخیها از او یاد میشد.
اولین مناظرههای دو نفره
سال ۸۸ البته مناظرهها به صورت ساختاری شکل مناظره را داشت. هم نامزدها تعدادشان کمتر بود و هم دو به دو در مقابل هم قرار میگرفتند و به نقد و پاسخگویی آرا و نظرات یکدیگر میپرداختند. نقدهایی که برخی به سمت تخریب و توهین و بی اخلاقی پیش رفت و برخی از آنها تا سالها بعد به مثالها و تکیه کلامهایی در بین مردم تبدیل شد و همین مساله سبب شد صداوسیما تلاش کند دیگر ساختار مناظره به چنین سمت و سویی نرود.
نقش پورحسین به عنوان مجری این مناظرهها و انتقادها به او به واسطه همین بود که جلوی این تخریبها را نگرفت. هر چند بخشی از این اتفاقات فراتر از مجری پروتکل و سیاستگذاریهای اجرایی یک مناظره را میطلبد که نه به صورت کتبی و نه حتی شفاهی برای مجریان مناظرهها ارائه نشده است و مجری نمیداند چه اختیاراتی دارد و چقدر میتواند در این میدان بازی کند.
پورحسین بعدها در مصاحبههایی درباره مناظرههای ۸۸ گفته بود: «من اگر به مباحث ورود پیدا میکردم، جنجال بیشتر میشد؛ شما باید در آن فضا میبودید تا میدیدید که کار من بهترین کار ممکن بود. من در متن مناظره صحبتی نکردم اما در مجموع من به عنوان ناظری که میتواند فضا را آرام کند، حضور داشتم و قرار نبود وارد بحث شوم. اگر من وارد بحث میشدم، این مناظره به یک مناظره سه نفره تبدیل میشد و به همین دلیل است که نفر سوم نباید وارد بحث میشد.»
این استاد دانشگاه و پژوهشگر و نویسنده درباره اینکه برخی گفتهاند زبانش بند آمده است هم در این مصاحبه گفته بود: «سکوت من در مناظرههای تلویزیونی انتخابات سال ۸۸ کاملاً آگاهانه بود و با وجود اینکه برخی میگفتند زبان پورحسین در مناظرهها بند آمده بود، زبانم کاملاً باز بود و فکرم به خوبی کار میکرد. شاید برخی نمیدانند که قرار بود من فقط یک ناظر باشم!»
مرتضی حیدری؛ مجری مناظرههای ۳ دوره انتخابات
در دور بعد و در سال ۹۲ سکان اجرای مناظرههای انتخاباتی به مرتضی حیدری سپرده شد. مدل برگزاری مناظره هم به دلیل سخنان جنجالی و افشاگریهایی که در سال ۸۸ رخ داد، تغییر کرد و به شکل دیگری برگزار شد که این بار همه نامزدها در دکوری بزرگ در استودیو شماره ۱۱ در کنار هم قرار گرفتند.
نقش مرتضی حیدری هم چندان تفاوتی با پورحسین نداشت و اتفاقاً اختیارات او در عمل کمتر هم شده بود. او میتوانست سوال بپرسد و زمانی را به پاسخگویی سوالات برای نامزدها اختصاص دهد که همه اینها از بیرون استودیو قابل نظارت و مدیریت بود.
مناظره چند نفره با قرعه کشی سال ۹۲
اگر به فیلم اولین مناظره اقتصادی سال ۹۲ مراجعه کنید همان ابتدا حیدری مجری مناظرهها درباره چرایی نبود مناظرههای دو نفره توضیح میدهد که به دلیل تعدد نامزدها طبیعی است که مناظرهها به صورت دو نفره امکانپذیر نباشد و از تمهید رسانه ملی برای یک مناظره جمعی سخن میگوید. این یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری بود که در آن هشت نامزد در استودیو حاضر بودند. مرتضی حیدری مجری برنامه در ابتدا به سه مناظرهای که قرار بود در حوزههای اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و سیاست داخلی و خارجی برگزار شود، اشاره کرد و در ادامه کم و کیف مناظره را که براساس قرعه کشی انجام میشد، شرح داد.
در استودیو همراه با مرتضی حیدری، علی طلوعی هم به عنوان نماینده ناظر ستاد انتخابات صداوسیما حضور داشت.
سوالها و حتی انتخاب افراد برای پاسخگویی در این دوره از انتخابات به شیوه قرعه کشی انجام شد تا شائبه هر گونه جانبداری را از بین ببرد. ابتدا نام فرد قرعه کشی میشد و بعد از بین سوالهایی که در گوی های شیشهای بود سوالی هم به صورت قرعه درآمد و مطرح میشد. در ادامه نامزد مورد نظر طبق زمان بندی که برای او مشخص شده بود باید به سوال پاسخ میداد. مخاطب هم میتوانست زمان اختصاصی داده شده را ببیند. در عین حال به دیگر نامزدها هم زمانی اختصاص داده میشد تا نظر خود را نسبت به سوال مطرح شده و یا جواب نامزد دیگر مطرح کنند و به این ترتیب پاسخگویی به صورت مناظره شکل بگیرد.
اجرای مناظرههای سال ۹۶ و ۱۴۰۰
مرتضی حیدری اجرای دوازدهمین دوره از انتخابات ریاست جمهوری را هم بر عهده داشت. روال این دوره از برگزاری مناظرهها هم به شیوه قرعه کشی پیش رفت.
حیدری در این مناظرهها به دلیل ساختار و نحوه برگزاری مناظره نمیتوانست نقش تعیین کنندهای داشته باشد و فقط هنگام پایان وقت نامزدها با تشکرهای مؤکد از نامزدها خواستار پایان دادن به صحبتهایشان میشد.
امروز اولین روز برگزاری مناظره هاست و باید دید اجرای مهدی خسروی چه تفاوتهایی با مجریان قبلی دارد. همچنین چگونه قرار است تمهیداتی برای جلوگیری از تهمتها و توهینهای پیشین اندیشیده شود. به ویژه که پیمان جبلی رئیس صداوسیما در نشست خبری خود بارها بر این نکته تاکید کرد که در این دوره از مناظرههای انتخاباتی از هرگونه لجن پراکنی توسط نامزدها جلوگیری میشود.
