«واقعیت ناپیدا»
نویسنده: کارلو رووِلی
ترجمه: علی شاهی
ناشر: نشر نو، چاپ اول: 1399
263 صفحه، 48000  تومان

****

حیرت مواجهه انسان با اندیشیدن درباره جهان و ایجاد سوالات بسیار در ذهن با جاری شدن قطرات اشک تحمل پذیرتر می شود. سوالاتی نظیر اینکه اگر شیئی را مدام نصف کنیم، باز نصف کنیم و باز نصف کنیم چه خواهد شد؟ آیا همیشه در حال نصف کردن آن شیء خواهیم بود  یا به جایی خواهیم رسید که دیگر نخواهیم توانست چنین کنیم؟ اگر به آنجا برسیم یا نرسیم فرق بودن یا نبودن آن شیء چگونه است؟ یعنی چطور می شود که چیزی نباشد و یا باشد. یا این سوال که آیا جهان بی انتهاست و می توان لبه ای برای آن متصور شد؟ اگر چنین باشد فراسوی آن لبه چه خواهد بود؟ این پرسش ها و هزاران پرسش دیگر سوالاتی هستند که همواره ذهن بشر را به خود مشغول داشته اند. و اینطور نیست که فقط فیلسوفان در تقلای پاسخ به اینهایند. بلکه جغرافی دانان، روانشناسان، فیزیک دانان، جانورشناسان و... همه و همه در تکاپوییند تا قدری بیشتر از حقیقت را سر بکشند. در واقع علم ابزاری است برای سعی در قدری بیشتر فهمیدن یا مواجه شدن با نادانسته هایی وسیع تر!

کارلو رووِلی، 65 سال قبل در ورونای ایتالیا که بین ایتالیایی ها به شهر عشق معروف است، متولد شد. علت این نام گذاری واقع شدن خانه‌ رومئو و ژولیت، عشاق معروف ایتالیایی، در مرکز شهر ورونا و رخ دادن ماجرای عشق و مرگشان در آنجاست. داستان عشق رومئو و ژولیت توسط نویسندگان مختلف از جمله دانته و شکسپیر نقل شده است. از این رو شعر و ادبیات از کودکی با کارلو قرین بوده است. اما او تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته فیزیک محض گذارند و امروزه شهرتش در عالم فیزیک به خاطر نظریه گرانش کوانتومی حلقوی اوست.

او در «واقعیت ناپیدا» برایمان از واقعیت ناپیدا می گوید. به آغاز خلقت می رود، 14 میلیارد سال قبل و حتی به قبل از آن! نظریاتی را بیان می کند که امروزه فیزیکدانان به آنها مشغولند، نظریاتی قبل از مه بانگ(Big Bang). اینکه فیزیک دانان به قبل از انفجار بزرگ می اندیشند حیرت آور است. از سیاه چاله ها می گوید، از فیزیک کوانتوم، نظریه نسبیت، زمان و ده ها موضوع اعجاب انگیز دیگر. آنچه انسان را به شور می آورد این است که در عین اینکه فرمول ها و نظریات را به زبان ریاضی بیان می کند، اگر خواننده هیچ از فیزیک و ریاضیات نخوانده باشد باز جذب روایت او خواهد شد.
روایتی از فیزیک که از یونان باستان آغاز می شود و به امروز می رسد. نظریات را در بستر زمانی به وجود آمدن و تکاملشان بیان می کند. در لابه لای فرمول ها، اعداد و نظریات، دانته و شکسپیر هم حاضرند. انیشتین در جایی می گوید که اگر می خواهید بفهمید که نظریه فیزیکی را خوب درک کرده اید یا نه آن را به مادربزرگتان بیاموزید. اگر او آموخت و متوجه شد معلوم می شود که شما موضوع را عمیقا فهمیده اید. قلم دانشمند ایتالیایی هم همین گونه است. در عین سادگی از پیچیدگی های فیزیک و جهان می نویسد و این پیچیدگی ها با قطعات شعر و نمایش نامه هایی که لابلای فرمول ها گنجانده شده است، زینت شده اند.

روولی بیش از 200 مقاله علمی را که در مجلات بین المللی چاپ شده است، نگاشته است. او دو مونوگراف در مورد گرانش کوانتومی حلقه و چندین کتاب علوم مشهور منتشر کرده است. کتاب «هفت درس کوتاه درباره فیزیک» او ، به 41 زبان ترجمه شده است. دیگر آثار او عبارت اند از: «زمان چیست؟فضا چیست؟»، « اولین دانشمند آناکسیماندر و میراث او»، «سیر زمان»، « در دنیا مکان هایی وجود دارد که قوانین از مهربانی کمتر اهمیت دارند» و « هلگلند». در مجموع 4 اثر او به فارسی ترجمه شده است.

او کتاب واقعیت ناپیدا را اینگونه آغاز می کند: « این کتاب 26 قرن پیش، در میلیتوس آغاز می شود. چرا باید کتابی درباره گرانش کوانتومی را با رویدادها و انسان ها و ایده هایی چنین باستانی آغاز کرد؟ امیدوارم خواننده ای که مشتاق یادگیری درباره کوانتوم های فضاست، چنین ایرادی بر من نگیرد، چرا که ساده ترین راه برای فهم ایده ها آغاز کردن از ریشه های این ایده هاست و تعداد زیادی از ایده هایی که مبنای فهم جهان قرار گرفته اند، حدود دوهزار سال پیش زاده شده اند.» و اینگونه  کتاب را به پایان می برد:« جهانی بدون بی نهایت ها، که در آن بی نهایت کوچکی وجود ندارد چرا که حدی کمینه بر این انبوهه حاکم است و پایین تر از آن چیزی نیست. کوانتوم های فضا با کف فضازمان در هم می آمیزد و ساختار چیزها از اطلاعات دو سویه ای زاده می شود که تار و پود ارتباطات متقابل ناحیه های مختلف جهان هستند. جهانی که ما می دانیم چگونه با مجموعه ای از معادلات آن را توصیف و شاید اصلاح کنیم. این جهانی است بسیار عظیم که هنوز چیزهای زیادی برای جستجو و کشف دارد.  بزرگترین رویای من این است که روزی کسی –امیدوارم یکی از خوانندگان این کتاب- بتواند گرد این جهان بگردد و آن را روشن تر کند. پشت تپه بعدی جهان هایی عظیم تر هست که باید کشف شود.

هر وقت به آسمان شب و ستاره هایش خیره می شوم در عظمتش غرق می شوم و چندی بعد خود را در آغوش خدا می یابم. نمی دانم چطور می شود در این دریای عمیق غواصی کرد و به خدا نرسید.  

 ما زآغاز و زانجام جهان بی خبریم    اول و آخر این کهنه کتاب افتادست