سکته مغزی یا اختلال نورولوژیک زمانی اتفاق می‌افتد که خون‌رسانی به بخشی از مغز قطع می‌شود یا کاهش می‌یابد و همچنین از دریافت اکسیژن و مواد مغذی بافت مغز جلوگیری می‌شود. در این حالت سلول‌های مغز در عرض چند دقیقه شروع به مردن می‌کنند. این عارضه یک حالت اورژانسی پزشکی است و درمان فوری برای آن اهمیت بسیار زیادی دارد. اقدام به موقع باعث کاهش آسیب مغزی و سایر عوارض آن خواهد شد.
علائم سکته مغزی
علائم و نشانه‌های اختلال نورولوژیک عبارتند از:
- مشکل در صحبت کردن و درک آنچه دیگران می‌گویند: ممکن است دچار سردرگمی یا مشکل در درک گفتار شوید.
- فلج یا بی‌حسی صورت، بازو یا پا: احتمال ایجاد بی‌حسی، ضعف یا فلج ناگهانی در صورت، بازو یا پا وجود دارد. این حالت اغلب فقط یک طرف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- مشکلات بینایی در یک یا هر دو چشم: ممکن است به طور ناگهانی در یک یا هر دو چشم تاری یا سیاهی بینایی داشته باشید یا دوتایی ببینید.
- سردرد: سردرد ناگهانی و شدید، که احتمالا با استفراغ، سرگیجه یا تغییر هوشیاری همراه باشد.
- مشکل در راه رفتن: احتمال دارد زمین بخورید یا تعادل خود را از دست بدهید. همچنین امکان دارد سرگیجه ناگهانی یا از دست دادن تعادل را تجربه کنید.
چه زمانی باید برای اختلال نورولوژیک به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده علائم یا نشانه‌های اختلال نورولوژیک از جمله موارد زیر، فورا به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید. تفاوتی ندارد که در کجای ایران هستید در هر جا که باشید به راحتی میتوانید از یکی از سایت های نوبت دهی انلاین استفاده کرده و سریعا نوبت بگیرید مثلا با مراجعه به لینک متخصص مغز و اعصاب کرج و یا متخصص مغز و اعصاب تهران میتوانید از تهران یا کرج نوبت متخصص مغز و اعصاب (نورلوژی) بگیرید. به همین صورت برای نوبت گرفتن از دیگر شهر ها نیز میتوانید همین کار راانجام دهید.
- وجود مشکل در صورت فرد: از فرد بخواهید لبخند بزند. آیا یک طرف صورت آویزان می‌شود؟
- عدم تعادل در دست‌ها: از فرد بخواهید هر دو دست خود را بالا بیاورد. آیا یک دست به سمت پایین حرکت می‌کند؟ یا اینکه یک دست قادر به بلند شدن نیست؟
- مشکل در سخن گفتن: از فرد بخواهید یک عبارت ساده را تکرار کند. آیا نحوه حرف زدن وی عجیب است؟
علل بروز سکته مغزی
دو دلیل اصلی برای این عارضه سکته وجود دارد: انسداد شریان (ایسکمیک) یا ترکیدن رگ خونی (هموراژیک). برخی از افراد احتمالا تنها یک اختلال موقت در جریان خون به مغز را تجربه کنند که به آن حمله ایسکمیک گذرا (TIA) می‌گویند. این عارضه علائم پایداری ندارد.
ایسکمیک: شایع‌ترین نوع این عارضه که وقتی اتفاق می‌افتد که رگ‌های خونی مغز باریک یا مسدود شود و جریان خون (ایسکمی) با کاهش شدید مواجه شود. دلیل رخ دادن این وضعیت در رگ‌های خونی، وجود رسوبات چربی در یا لخته‌های خون یا سایر مواد زائد در آنها است.
هموراژیک: هموراژیک زمانی رخ می‌دهد که یک رگ خونی در مغز پاره شود. خونریزی مغزی احتمال دارد به دلیل شرایطی باشد که بر روی رگ‌های خونی تأثیرگذار است. عوامل مرتبط با هموراژیک عبارتند از:
- فشار خون بالا کنترل نشده
- استفاده از داروهای رقیق کننده خون به میزان زیاد
- آنوریسم (وجود برآمدگی در نقاط ضعیف دیواره عروق خونی مغز)
- تروما (مانند تصادف رانندگی)
- رسوب کردن پروتئین در دیواره رگ‌های خونی مغز. این وضعیت باعث ضعف دیواره عروق می‌شود (آنژیوپاتی آمیلوئید مغزی(
- ایسکمیک که منجر به خونریزی شود
حمله ایسکمیک گذرا (TIA): TIA که گاهی اوقات به عنوان سکته ناقص شناخته می‌شود، - یک دوره موقت مشابه اختلال نورولوژیک است. TIA آسیب دائمی ایجاد نمی‌کند.
عوامل خطرساز سکته مغزی
عوامل خطر بالقوه قابل درمان این عارضه عبارتند از:
عوامل خطر سبک زندگی
- اضافه وزن یا چاق بودن
- عدم تحرک بدنی
- افراط در مصرف مشروبات الکلی
- استفاده از برخی داروهای غیر مجاز از قبیل کوکائین و مت‌آمفتامین
عوامل خطر پزشکی
- فشار خون بالا
- استعمال دخانیات یا در معرض دود قرار گرفتن
- کلسترول بالا
- دیابت
- آپنه انسدادی خواب
- بیماری‌های قلبی عروقی، از جمله نارسایی، نقص، عفونت یا ریتم نامنظم قلب، مانند فیبریلاسیون دهلیزی
- سابقه شخصی یا خانوادگی سکته، حمله قلبی یا حمله ایسکمیک گذرا
- ابتلا به کووید 19
سایر عوامل مرتبط با خطر این عارضه عبارتند از:
- سن: افراد 55 ساله یا بالاتر نسبت به افراد جوان در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
- جنسیت: خطر این عارضه در مردان بیشتر از زنان است. زنان معمولا در هنگام بروز این عارضه مسن‌تر هستند و احتمال مرگ آنها در اثر سکته بیشتر از مردان است.
- هورمون‌ها: استفاده از قرص‌های ضد بارداری یا هورمون درمانی که شامل استروژن است، خطر را افزایش می‌دهد.
عوارض اختلال نورولوژیک
این اختلال گاهی اوقات می‌تواند باعث ناتوانی‌های موقت یا دائمی در فرد شود. عوارض مربوط به این عارضه عبارتند از:
- فلج یا از دست دادن توانایی حرکت دادن عضلات
- مشکل در صحبت کردن یا بلعیدن
- کاهش سطح حافظه یا ایجاد مشکل در نحوه فکر کردن
- درد
- ایجاد تغییرات مختلف در رفتار و کاهش توانایی فرد برای مراقبت از خود
جلوگیری از بروز اختلال نورولوژیک
دانستن عوامل خطر این عارضه، پیروی از توصیه‌های دکتر مغز و اعصاب و اتخاذ یک سبک زندگی سالم بهترین اقداماتی است که میتوانید برای جلوگیری از بروز آن انجام دهید. بسیاری از راهبردهای پیشگیری از این عارضه همان راهبردهای پیشگیری از بیماری قلبی هستند. به طور کلی توصیه‌های مناسب برای داشتن یک سبک زندگی سالم به شرح زیر است:
- کنترل فشار خون بالا
- کاهش قابل توجه میزان چربی اشباع شده و کلسترول در رژیم غذایی
- ترک مصرف دخانیات
- مدیریت دیابت، ورزش و کاهش وزن
- استفاده از یک رژیم غذایی حاوی میوه و سبزیجات
- ورزش منظم
- پرهیز از نوشیدن الکل
- درمان آپنه انسدادی خواب (OSA) (یک اختلال خواب که باعث می‌شود به طور مکرر در طول خواب برای دوره‌های کوتاهی در تنفس شما اخلال ایجاد شود)
- پرهیز از مواد مخدر
داروهای پیشگیرانه برای جلوگیری از سکته مغزی
اگر ایسکمیک یا TIA داشته‌اید، دکتر مغز و اعصاب ممکن است داروهایی را برای کمک به کاهش خطر ابتلا به اختلال نورولوژیک مجدد توصیه کند. از جمله موارد زیر:
- داروهای ضد پلاکت که رایج‌ترین آن آسپرین است.
- پس از یک TIA یا سکته جزئی، دکتر نورولوژی ممکن است آسپرین یا کلوپیدوگرل (پلاویکس) تجویز کند. اگر نمی‌توانید آسپرین مصرف کنید، دکتر نورولوژی احتمالا کلوپیدوگرل را به تنهایی تجویز کند.
- داروهای ضد انعقاد خون مانند هپارین که احتمالا برای مدت کوتاهی در بیمارستان استفاده شود.
- داروهای جدیدتر رقیق کننده خون برای پیشگیری از اختلال نورولوژیک در افرادی که در معرض خطر بالایی قرار دارند، در دسترس هستند. از جمله دابیگاتران (پراداکسا)، ریواروکسابان (Xarelto)، آپیکسابان (Eliquis) و ادوکسابان (Savaysa).
کلام آخر
سکته مغزی یکی از علل اصلی مرگ و میر و فلج دائمی در دنیا محسوب می‌شود که تغییر سبک زندگی و داشتن تحرک کافی می‌تواند تا حد زیادی از وقوع آن پیشگیری کند. یکی از موارد مهم درباره این عارضه، سرعت عمل در رساندن فرد به بیمارستان است تا زیر نظر دکتر مغز و اعصاب از عوارض احتمالی آن جلوگیری شود.
