شاید اولین سوالی که در این زمینه به ذهن برسد این باشد که اصولا وظیفه فردی که در این مقام قرار می‌گیرد چیست؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که رئیس مجلس شورای اسلامی به عنوان رئيس دستگاه قانون‌گذاری جمهوری اسلامی ايران به‌وسیله رای نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای یک دوره یک ساله انتخاب می‌شود و با توجه به آئین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی تکرار دوره ریاست مجلس منع قانونی ندارد.
رئیس مجلس همچنین رئیس هیئت رئیسه مجلس است و وظیفه اداره پارلمان را به عهده دارد و در صورت عدم حضور وی در جلسه، به ترتیب نواب اول و دوم رئیس عهده‌دار این سمت خواهند بود.
ناگفته نماند که بر اساس ماده ۲۱ آيين‌نامه داخلی مجلس، وظایف و اختیارات رئیس مجلس شورای اسلامی به شرح زير است:
۱- اداره جلسات مجلس به شرح مواد این آیین‌نامه.
۲- نظارت بر کلیه امور اداری، مالی، استخدامی و سازمانی مجلس.
۳- امضای کلیه احکام استخدامی بر اساس آیین‌نامه استخدامی کارکنان مجلس و سایر قوانین و مقررات.
۴- امضای کلیه نامه‌های مربوط به امور قانون‌گذاری و پارلمانی مجلس.
۵- حضور در نهادهای قانونی که رئیس مجلس شورای اسلامی عضو آنها است.
۶- ارائه گزارش کامل از تصمیمات و اقدامات هیات رئیسه در رابطه با مسائل مختلف مربوط به مجلس و واحدهای تابعه آن هر سه ماه یکبار به نمایندگان.
۷- سایر موارد مذکور د قانون اساسی و دیگر مقررات.
همچنين بر اساس ماده ۲۴ رئیس مجلس و سایر اعضای هیات رئیسه در مورد انجام وظایف محوله در این آیین‌نامه در برابر مجلس مسوولیت مشترک دارند.
حال که تا حدودی وظایف رئیس مجلس مشخص شد باید دید اصولا شخصی که قرار است در این جایگاه قرار بگیرد باید دارای چه ویژگی‌های شخصیتی باشد که بتواند از پس مسئولیت‌های خود به خوبی برآید؟
اکبر رنجبر زاده نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگویی در این باره گفت: فرد منتخب برای ریاست مجلس بعد باید عصاره فضایل مجلس باشد، چرا که مجلس عصاره فضایل ملت است. بنابراین ریاست مجلس عصاره فضایل ملت محسوب می شود، به همین دلیل باید فردی در راس مجلس قرار بگیرد که مظهر سلامت اقتصادی، عدالت، تیز هوشی و نظم و انضباط باشد.
سیامک مره صدق نماینده کلیمیان در مجلس شورای اسلامی نیز تاکید می کند که حفظ استقلال قوا و داشتن شناخت کامل از جریانات سیاسی و روحیه استکبار ستیزی از جمله مواردی است که ریاست مجلس باید از آن برخوردار باشد. او معتقد است ریاست مجلس باید تمام تلاش خود را به کار بگیرد تا استقلال مجلس حفظ شود؛ در این مسیر ریاست مجلس نباید به دولت اجازه بدهد که قانون شکنی را در پیش بگیرد.
اما محمد حسن قدیری ابیانه، ضمن تاکید بر برخی ویژگی‌ها که باید درون رئیس مجلس وجود داشته باشد درباره شاخصه‌های رئیس مجلس یازدهم،گفته است: نمایندگان رئیس ندارند و رئیس مجلس یعنی رئیس جلسات مجلس، به همین دلیل در بسیاری از کشورها از رئیس مجلس به عنوان سخنگوی مجلس نام می‌برند؛ بنابراین مجلس نباید رئیس محور باشد، بلکه باید نماینده محور باشد و اینها نکات ابتدایی درباره جایگاه ریاست مجلس است؛ او همچنین باید حقوق نمایندگان را در نظر بگیرد، به مصالح کشور هم کاملا اشراف داشته باشد، نیازها و توانمندی ها را بشناسد، بتواند در آن شوراها یا جلساتی که شرکت می کند به خوبی از مواضع مجلس دفاع کند؛ باید شدیدا طرفدار قانون و قانونی عمل کردن باشد و سابقه فساد نداشته باشد؛ بلکه سابقه مبارزه با فساد داشته باشد و معتقد به نظام و پایبند به ولایت فقیه باشد فرد مومنی که به خاطر جاه طلبی هایش مثلا برای اینکه در دوره بعد به ریاست برسد به بده و بستان روی نیاورد.
اولین رئیس مجلس شورای اسلامی و عهده‌دار دوره اول، دوم و يكسال ابتدايی دوره سوم آن، مرحوم آیت‌الله علی‌اكبر هاشمی رفسنجانی بهرمانی بود.
پس از وی مهدی کروبی عهده‌دار سه سال از دوره سوم و همچنين دوره ششم مجلس شورای اسلامی شد.
علی اکبر ناطق نوری، رئيس ادوار چهارم و پنجم مجلس شورای اسلامی بود.
غلامعلی حداد عادل نيز رياست هفتمين دوره از مجلس را بر عهده داشت.
علی‌اردشیر لاریجانی هم در نهايت برای رياست دوره هشتم، نهم و دهم مجلس شورای اسلامی انتخاب شد.
معمولا در مجالس مختلف افرادی عهده دار ریاست مجلس شده اند که سابقه زیادی در برهه‌های مختلف انقلاب داشته اند، پس در این دوره هم می‌توان شانس بیشتری برای افرادی که چنین سوابقی دارند در نظر گرفت. محمد باقر قالیباف، مصطفی میرسلیم، مرتضی آقاتهران، علی نیکزاد، فریدون عباسی، مسعود پزشکیان و علیرضا زاکانی اسامی هستند که بیش از دیگران اسم‌شان برای کرسی ریاست مطرح می‌شود؛ در حالی که زاکانی بامداد سه‌شنبه از نامزدی برای ریاست قوه مقننه انصراف داد.
حال باید دید که در نهایت نمایندگان چه کسی را برای تکیه زدن به کرسی ریاست مجلس یازدهم انتخاب کرده و این فرد حاوی چه ویژگی‌های است تا با این انتخاب شکل نهایی خانه ملت در سال ۹۹ به طور کامل مشخص شود.
نکته روشن در مورد رئیس مجلس این است که باید حلم داشته باشد، باید به قوانین کشور از جمله قانون اساسی آگاهی داشته و به عملکرد مجلس (اعم از بخش‌های اداری و مالی) دقت داشته باشد. توقع از رئیس مجلس این است که از طیف خاصی خط نگیرد، زیرا اگر قرار باشد رئیس مجلس تحت تاثیر طیف‌های مختلف باشد در مجلس به نفع مردم کاری صورت نخواهد گرفت. همه می دانند که کار برای مردم زمانی صورت می گیرد که رئیس مجلس عضو هیچ حزب، باند و جناحی نباشد.
اقتدار، شجاعت، عدم محافظه‌کاری و عدم تعارف هم از جمله ویژگی‌های دیگری است که رئیس قوه مقننه باید داشته باشد، همه گزینه هایی که برای ریاست مجلس مطرح شده‌اند به کنار؛ اما رئیس مجلس علاوه بر صلاحیت‌های عمومی باید فردی نترس بوده و از اقتدار لازم برخوردار باشد.
