دو خوانش انحرافی از فهم عدالت

  4030610023 ۳ نظر، ۰ در صف انتشار و ۱ تکراری یا غیرقابل انتشار

مطالبه عدالت از جمله شعار‌ها و اهداف عالی انقلاب‌اسلامی بوده و در طول عمر جمهوری اسلامی بار‌ها در کلام مسئولان کشور از سلایق و طیف‌های متنوع فکری مطرح بوده است. اما به نظر می‌رسد شاهد نوعی اشتراک لفظی در خصوص عدالت بوده‌ایم و آنچه گاه مقصود از عدالت و عدالت‌خواهی بوده، لزوماً با مفهوم اسلامی عدالت منطبق نیست.

محمدجواد اخوان در روزنامه جوان نوشت: مطالبه عدالت از جمله شعار‌ها و اهداف عالی انقلاب‌اسلامی بوده و در طول عمر جمهوری اسلامی بار‌ها در کلام مسئولان کشور از سلایق و طیف‌های متنوع فکری مطرح بوده است. اما به نظر می‌رسد شاهد نوعی اشتراک لفظی در خصوص عدالت بوده‌ایم و آنچه گاه مقصود از عدالت و عدالت‌خواهی بوده، لزوماً با مفهوم اسلامی عدالت منطبق نیست. 
به‌طور مشخص در سال‌های نخست پیروزی انقلاب‌اسلامی تحت‌تأثیر گفتمان چپ سوسیالیستی، در ادبیات بسیاری از نیرو‌های سیاسی نزدیک به جریان چپ سنتی مفهوم عدالت، اقتصادی و نزدیک به نظریات چپ و سوسیالیسم تحلیل می‌شد، لذا الگو‌های برنامه‌ریزی عدالت‌گرایانه بر اساس نفی یا دید حداقلی به مالکیت خصوصی و دولتی‌سازی کلیت اقتصاد دنبال شد. در اثر همین رویکرد‌ها بود که اقتصاد ایران که در سال‌های پایانی رژیم پهلوی در اثر درآمد‌های نجومی نفتی، به‌سوی دولتی شدن پیش رفت، در دهه ۶۰ کاملاً دولتی شد و به نام «عدالت» مدل برنامه‌ریزی متمرکز و بسته بر کشور حاکم و عملاً منجر به حذف مردم از اقتصاد شد. این رویکرد که در جریان چپ سنتی و دولت موسوی با شدت زیادی دنبال می‌شد، واکنش حضرت امام (ره) را نیز به دنبال داشت و ایشان در هفته دولت به دولتمردان وقت تذکر دادند که «بازار را شریک کنید در کارها، بازار را کنار نگذارید. یعنی، کار‌هایی که از بازار نمی‌آید و معلوم است که نمی‌تواند بازار انجام بدهد، آن کار‌ها را دولت انجام بدهد. کار‌هایی که از بازار می‌آید، جلویش را نگیرید، یعنی، مشروع هم نیست. آزادی مردم نباید سلب بشود، دولت باید نظارت بکند.... اما راجع به تجارت، راجع به صنعت، راجع به این‌ها اگر مردم را شریک خودتان نکنید، موفق نخواهید شد.... صنایعی که مردم ازشان نمی‌آید، البته باید دولت بکند. کار‌هایی را که مردم نمی‌توانند انجام بدهند، دولت باید انجام بدهد. کار‌هایی که هم دولت می‌تواند انجام بدهد و هم مردم می‌توانند انجام بدهند، مردم را آزاد بگذارید که آن‌ها بکنند، خودتان هم بکنید، جلوی مردم را نگیرید.» هرچند این تذکر امام با غفلت دولت وقت مواجه شد، اما دو دهه بعد همه بر غلط بودن نگاه دولت‌گرایانه بر اقتصاد متفق بودند و با سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، رویکرد جدیدی در اقتصاد آغاز شد. 
هرچند خوانش نخست سویه سوسیالیستی داشت، اما خوانش دوم که در سال‌های اخیر از سوی برخی در کشور در حال ترویج است، سویه لیبرال دارد و برگرفته از اندیشه‌های متفکران غربی، چون «جان رالز» است. رالز در کتابش به نام «عدالت به‌مثابه انصاف» تلاش کرده عدالت را با رنگ و لعابی لیبرالیستی تعریف کند و آن را با آزادی (با تعریف اباحه‌گرایانه) و برابری (به مفهوم فرصت‌های برابر) معنا می‌بخشد. خوانش رالزی از عدالت، وجود آزادی و فرصت برابر پیشرفت را به‌عنوان مطالبه عدالت‌خواهانه به جوامع توصیه می‌کند و در سال‌های اخیر هم این خوانش ناقص از سوی برخی با ترجمه و بازخوانی آثار رالز و مکتب او در کشور ما دنبال می‌شود. 
در واقع به نظر می‌رسد جریان لیبرال در حال عرضه همان دیدگاه‌های بنیادین خود با بسته‌بندی جدیدی به نام عدالت است، تا سویه‌های ضدعدالت جریان سرمایه‌داری حامی لیبرالیسم چندان برجسته نشود. ترادف عدالت با برابری و تقلیل برابری به برابری فرصت‌ها، هم تحریف مفهوم عدالت است و هم برای جریان لیبرال سرمایه‌داری که توسعه را منهای عدالت ترسیم می‌کند، راه را هموار می‌سازد. 
برای آنکه روشن شود ادعای برابری فرصت‌ها تا چه حد انحرافی است، کافی است به این نکته دقت کنیم که در حال حاضر نخست‌وزیر انگلستان و معاون رئیس‌جمهور امریکا رنگین‌پوست هستند، اما در وجود تبعیض ساختاری علیه نژاد‌ها و اقوام اقلیت در این کشور‌ها تردیدی وجود ندارد. به اذعان بسیاری از صاحب‌نظران غربی، کرسی‌هایی که به تعدادی از افراد غیرسفیدپوست در غرب داده شده، در همین راستا و ایجاد ویترینی فریبنده از عدالت رالزی است، بی‌آنکه واقعاً در جامعه تبعیض علیه مهاجران و اقلیت‌ها کاهش یابد. 
عدالت لیبرال‌مآب، فریب بزرگی است که امروز جهان غرب برای مهار مطالبات عدالت‌خواهانه جوامع ترویج می‌کند و به نظر می‌رسد ترویج این سویه‌ها و برجسته‌سازی آن در شعار برخی جریانات سیاسی در کشور ما نیز بی‌ارتباط با همین رویکرد‌ها نیست. اکنون‌که موضوع عدالت در گفتار رئیس‌جمهور نهم نیز به‌طور برجسته‌ای مطرح و مطالبه عموم مردم نیز هست، به نظر می‌رسد ضروری است تا در قامت اجرا به خوانش‌های غلط و انحرافی گرفتار نشود، موضوع مهمی که در توصیه‌های اخیر رهبر معظم انقلاب‌اسلامی به دولتمردان نیز برجسته بود.

دیدگاه کاربران

ناشناس۳۵۹۵۷۴۵۱۰:۲۹:۴۵ ۱۴۰۳/۶/۱۰
نظام حکمرانی ایران، عدالت را مساوات می داند برای همین سهمیه مناطق تعریف می کند تا صندلی زیرپای افراد بگذارد تا قدشان برابر شود. نمونه بارز آن سهمیه مناطق است، با این تدبیر، افراد برجسته آن مناطق را خارج می کنند، این افراد در تهران و شهرهای بزرگ، زندگی می کنند و به دیار خود مراجعه نمی کنند. منتهی به دلیل اینکه به صورت واقعی توانمند نیستند توان مسابقه با افراد توانمند ندارند، در نظام اداری وارد می شوند اما سرخورده می گردند متاسفانه با این شیوه هم مناطق محروم از افراد توانمند آنجا تهی شده و هم این افراد دچار عقده های درونی می گردند. سیاست گذاری در حوزه عدالت در ایران با مساوات یکی شده است.
ناشناس۳۵۹۵۷۵۱۱۰:۴۲:۴۵ ۱۴۰۳/۶/۱۰
عدالت برای من بازنشسته در معیشت شرافتمندانه معنا پیدا می‌کند. اینکه در مدت ۳ سال دولت گذشته علیرغم تبلیغات دفاع از قشر ضعیف ، با افزایش حقوق کمتر از تورم بازنشستگان ، نه تنها کمکی بر وضعیت معیشتی امثال بنده نشد بلکه وضعیت بدتر از دولت دوازدهم شد.
ناشناس۳۵۹۵۷۸۲۱۱:۲۹:۴۵ ۱۴۰۳/۶/۱۰
درسته . مانند خوانش غلط نرخ بنزین بدون مفهوم و سنجش حقوق کارگران که با فرمان برخی اقتصاددانان مغرض ، عدالت را به جاده خاکی می برند.
yektanetتریبون

پربحث‌های هفته

  1. حالا چه می گویید؟!

  2. برخی از شهرها، به شهر اتباع تبدیل شده؛ «برخی بی‌علاقه نیستند اتباع را جایگزین نخبگان کنند»  

  3. تمجید فرمانده ارتش از مهارت شلیک خلبانان نهاجا

  4. وقاحت غربی!

  5. قدردان پلیس هستیم اما...

  6. مصاحبه پزشکیان به زبان کردی

  7. درس «ایران» برای دبیرستانی های اسراییل

  8. آقای همتی، باور کنید دیگر نمی توانیم!

  9. چماق بنزین !

  10. چالش دستمزد بالاخره حل می شود؟!

  11. رئیس سازمان بورس استعفا داد

  12. پرخاش با چشمان بسته!

  13. نظرات برگزیده مخاطبان الف: ایران نباید همه تخم‌مرغ‌هایش را در سبد روسیه بگذارد/ پلیس باید به وظایف اصلی خود بپردازد

  14. غول مسکن همه چیز را بلعیده است!

  15. ماجراهای یک مصوبه پر از اشکال

  16. افشاگری مهم فائزه هاشمی علیه زندانیان سیاسی

  17. همتی: مسئول کاهش تورم من نیستم بانک مرکزی است

  18. واکنش اژه‌ای به وام میلیاردی رئیس سازمان بورس/ تمجید رسانه اصولگرا از بهزاد نبوی

  19. توضیح مهاجرانی درباره تعیین تکلیف وام‌های دریافت‌شده سازمان بورس

  20. انتقاد عارف از ضربه‌پذیری سایبری سامانه بنزین/ دیدگاه دو رسانه اصولگرا درباره دوقطبی‌سازی

  21. زیباترین آبشار ایران: آبشار بیشه خرم آباد

  22. وقتی اقتدار، دستاورد می آفریند

  23. زنگِ زور!

  24. حمایت روسیه از تمامیت ارضی ایران و پایبندی به توافقات پیشین با تهران درباره زنگزور

  25. پاسخ کیهان به انتقاد پناهیان از دوقطبی‌سازی/ روایت سردار سلامی از جنگ دریایی / واکنش بهادری‌جهرمی به وام میلیاردی در سازمان بورس

پربحث‌های هفته

  1. حالا چه می گویید؟!

  2. تمجید فرمانده ارتش از مهارت شلیک خلبانان نهاجا

  3. وقاحت غربی!

  4. درس «ایران» برای دبیرستانی های اسراییل

  5. پرخاش با چشمان بسته!

  6. نظرات برگزیده مخاطبان الف: ایران نباید همه تخم‌مرغ‌هایش را در سبد روسیه بگذارد/ پلیس باید به وظایف اصلی خود بپردازد

  7. افشاگری مهم فائزه هاشمی علیه زندانیان سیاسی

  8. واکنش اژه‌ای به وام میلیاردی رئیس سازمان بورس/ تمجید رسانه اصولگرا از بهزاد نبوی

  9. توضیح مهاجرانی درباره تعیین تکلیف وام‌های دریافت‌شده سازمان بورس

  10. انتقاد عارف از ضربه‌پذیری سایبری سامانه بنزین/ دیدگاه دو رسانه اصولگرا درباره دوقطبی‌سازی

  11. وقتی اقتدار، دستاورد می آفریند

  12. پاسخ کیهان به انتقاد پناهیان از دوقطبی‌سازی/ روایت سردار سلامی از جنگ دریایی / واکنش بهادری‌جهرمی به وام میلیاردی در سازمان بورس

  13. هشدار عارف نسبت به خطر پیری افراطی در بدنه مدیریتی کشور

  14. ماه شومی که پهلوی ها برای ایرانیان رقم زدند

  15. وزیر کشور: بدون هیجان، مسئله مهاجران را ساماندهی می‌کنیم

  16. واکنش دادستان کل کشور به برخورد فیزیکی با بدحجابان/ پزشکیان وام‌دار اصلاح‌طلبان است؟/ یک یادآوری مهم به همتی

  17. سرلشکر سلامی: اسرائیل به زودی طعم انتقام را خواهد چشید

  18. روحانی: با درایت مقام معظم رهبری از جنگ فاصله گرفتیم/دولت توان برداشتن تحریم‌ها را دارد

  19. مدیر مسئول روزنامه اعتماد و عباس عبدی مجرم شناخته شدند

  20. اگر فتنه‌گران در وفاق ملی حضور یابند، باز هم فتنه به پا می‌کنند

  21. همچنان به صورت غیررسمی به وزارت امور خارجه کمک می‌کنم

  22. گروسی: با پزشکیان در نشست سازمان ملل دیدار نمی‌کنم

  23. پزشکیان: افرادی پرادعا تربیت کردیم که چشم دیدن رقیب خود را ندارند

  24.   لفاظی نتانیاهو علیه ایران برای سرپوش گذاشتن بر شکست در جنگ غزه

  25. انتقاد عارف از ضربه‌پذیری سیستم توزیع بنزین در پی حمله سایبری

آخرین عناوین